Καγκελάρι. Ο παραδοσιακός χορός της Ηπείρου

Καγκελάρι. Ο παραδοσιακός χορός της Ηπείρου

 

Ο Καγκέλαρι (ή Καγκέλι) είναι ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς και παλαιούς παραδοσιακούς χορούς της Ηπείρου, με ρίζες που φτάνουν έως τα αρχαία χρόνια.

Την ονομασία του Καγκελάρι την οφείλει ή στη λέξη κάγκελο, επειδή οι χορευτές είναι τοποθετημένοι και συνδεδεμένοι όπως τα κάγκελα ή στα καγκέλια ή καγκελίσματα, τα διπλώματα, δηλαδή, του κύκλου που κάνουν οι χορευτές στο χορό. Το βήμα είναι αργό, μεγαλοπρεπές και λιτό, στοιχείο που τον συνδέει με την ηπειρώτικη μουσική παράδοση. Συνοδεύεται από ηπειρώτικο κλαρίνο, ντέφι και λαούτο. Χορεύεται κυρίως σε πανηγύρια και μεγάλες γιορτές, ιδιαίτερα το Πάσχα. Έχει κυκλική μορφή, με τους χορευτές να πιάνονται από τα χέρια ή τους ώμους.

 

Ο Καγκέλαρι αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παραδοσιακούς χορούς της Ηπείρου, όχι μόνο για την αισθητική και μουσικοχορευτική του αξία, αλλά κυρίως για τον κοινωνικό του ρόλο μέσα στα χωριά. Χορεύεται κυκλικά, γεγονός που συμβολίζει την ενότητα και τη συλλογικότητα της κοινότητας. Η συμμετοχή όλων, μικρών και μεγάλων, ανδρών και γυναικών, υπογραμμίζει ότι το πανηγύρι δεν είναι μια ιδιωτική εκδήλωση, αλλά υπόθεση ολόκληρου του χωριού.

 

Ο χορός συνδέεται με τον αρχαίο πυρρίχιο (πολεμικό χορό), αλλά με την πάροδο των αιώνων απέκτησε πανηγυρικό και κοινωνικό χαρακτήρα. Θεωρείται χορός κοινοτικής συμμετοχής· όλοι, μικροί και μεγάλοι, μπαίνουν στον κύκλο, με ιδιαίτερη τιμή να χορεύει κανείς "μπροστάρης". Συχνά στο καγκελάρι οι στίχοι των τραγουδιών είναι αυτοσχέδιοι ή παραδοσιακοί, και τραγουδιούνται εναλλάξ από τον κορυφαίο και το χορό.

 

Η διάταξη των χορευτών φανερώνει την κοινωνική ιεραρχία: οι σεβαστότεροι και εμπειρότεροι μπαίνουν μπροστά, ενώ οι νεότεροι ακολουθούν, μαθαίνοντας έτσι έμπρακτα τόσο τα βήματα όσο και τις αξίες του σεβασμού και της πειθαρχίας. Παράλληλα, το καγκελάρι λειτουργεί ως πεδίο κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Εκεί οι νέοι έχουν την ευκαιρία να γνωριστούν, να δείξουν την παρουσία τους, αλλά και να ενταχθούν σταδιακά στον κύκλο της κοινότητας.

 

Σε δύσκολες ιστορικές περιόδους, όπως στην τουρκοκρατία, ο χορός αποτέλεσε μέσο διατήρησης της ταυτότητας και της συλλογικής μνήμης. Με το τραγούδι και το κλαρίνο να συνοδεύουν τον χορό, οι Ηπειρώτες έβρισκαν τρόπους να εκφράσουν την περηφάνια και τη συνοχή τους.

 

Ακόμα και σήμερα, το καγκελάρι παραμένει ένα ζωντανό έθιμο, που συνδέει το παρόν με το παρελθόν, μεταδίδοντας στις επόμενες γενιές τις αξίες της κοινότητας, της συνέχειας και της ενότητας.

 

Φωτογραφία: mixanitouxronou.gr