ΧΑΣΑΠΙΚΟ ΜΙΝΟΡΕ - Παρ. Κωνσταντινούπολης

ΧΑΣΑΠΙΚΟ ΜΙΝΟΡΕ - Παρ. Κωνσταντινούπολης

 

 

Νοσταλγικό χασάπικο σε ελάσσονα κλίμακα (μακάμ Νεβεσέρ), από αυτά που έπαιζαν οι παρέες στις διάφορες νυχτερινές σερενάτες τους. Προφορική παράδοση από τον Λάζαρο Κουλαξίζη.

 

Ο «Χασάπικος» ή «χασαπιά» είναι ένας εκ των βασικοτέρων χορών της Κωνσταντινούπολης, της Δυτικής Μικράς Ασίας, αλλά και άλλων περιοχών, όπως της Μακεδονίας, της Θράκης και των νήσων του Αιγαίου. Η ονομασία προέρχεται από την τουρκικής προέλευσης λέξη kasap, που σημαίνει κρεοπώλης, ενώ η αντίστοιχη ελληνική ονομασία του χορού, τη βυζαντινή περίοδο, ήταν «μακελάρικος» (μακελάρης = χασάπης). Ο όρος στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε για να υποδηλώσει μόνο τη γρήγορη εκδοχή του χασάπικου, γνωστή επίσης και ως χασαποσέρβικο.

 

Η αρμόνικα είναι αερόφωνο μουσικό όργανο, παρόμοιο με το ακορντεόν, με μεγάλη ποικιλομορφία. Είναι γνωστή με διάφορες ονομασίες όπως φυσαρμόνικα και πολίτικη αρμόνικα και ήρθε στην Ελλάδα από Μικρασιάτες πρόσφυγες. Τελικά όμως αντικαταστάθηκε από το ακορντεόν και πλέον στην σημερινή εποχή είναι ένα όργανο σχεδόν άγνωστο.

 

 

Η μουσική:

https://www.youtube.com/watch?v=-HVNeOJeORI

 

 

ΔΙΣΚΟΣ:

Με τις αρμόνικες της Πόλης - Χοροί και τραγούδια από την Κωνσταντινούπολη

 

ΜΟΥΣΙΚΟΙ:

Τραγούδι: Κατερίνα Παπαδοπούλου, Παναγιώτης Λάλεζας, Χρυσόστομος Μητροπάνος, Βασίλης Μπαραμπούτης

Ακορντεόν: Λάζαρος Κουλαξίζης

Βιολί, μαντόλινο: Κυριάκος Γκουβέντας

Λαούτο: Στέλιος Κατσιάνης

Κιθάρα, μαντόλα, τσουμπούς, άρπα: Ανδρέας Τσεκούρας

Σαντούρι: Νίκος Καλαϊντζής (Μπινταγιάλας), Στέλλα Βαλάση

Κοντραμπάσο: Δημήτρης Τσεκούρας

Κανονάκι: Πέτρος Ταμπούρης, Στέλλα Παπανικολάου

Κρουστά: Βασίλης Μπαραμπούτης, Ανδρέας Τσεκούρας, Ανδρέας Παππάς

Λύρα, λάφτα: Σωκράτης Σινόπουλος

 

 

Πηγή: youtube.com  #greek_folk_music

Φωτογραφία: https://giritlitravel.com/destinations/24-konstantinoupoli

 

 

 

Μεταμόρφωση Σωτήρος Χριστού: Τι γιορτάζουμε, ποια τα έθιμα

Μεταμόρφωση Σωτήρος Χριστού: Τι γιορτάζουμε, ποια τα έθιμα

 

 

 

Τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού γιορτάζει στις 6 Αυγούστου, η Εκκλησία μας. Κατά τη διήγηση των Ευαγγελιστών, ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός πήρε τους μαθητές του Πέτρο, Ιωάννη και Ιάκωβο και ανέβηκε στό όρος Θαβώρ για να προσευχηθεί.

 

Τι γιορτάζουμε στη Μεταμόρφωση Σωτήρος;

Όπως σημειώνει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: «Eπήρε δε τρεις μόνους Aποστόλους, ως προκρίτους και υπερέχοντας. O μεν γαρ Πέτρος επροκρίθη, επειδή ηγάπα πολλά τον Xριστόν. O δε Iωάννης, επειδή ηγαπάτο από τον Xριστόν. O δε Iάκωβος, επειδή εδύνετο να πίη το ποτήριον του θανάτου, το οποίον και ο Kύριος έπιεν».

Οι τρεις μαθητές Του, όπως ήταν κουρασμένοι από τη δύσκολη ανάβαση στο Θαβώρ και ενώ κάθισαν να ξεκουραστούν, έπεσαν σε βαθύ ύπνο. Όταν, ξύπνησαν, αντίκρισαν απροσδόκητο και εξαίσιο θέαμα. Το πρόσωπο του Κυρίου άστραφτε σαν τον ήλιο, και τα φορέματα Του ήταν λευκά σαν το φως. Τον περιστοίχιζαν δε και συνομιλούσαν μαζί Του δυο άνδρες, ο Μωϋσής και ο Ηλίας.

Αφού οι μαθητές συνήλθαν κάπως από την έκπληξη, ο πάντα ενθουσιώδης, Πέτρος, θέλοντας να διατηρηθεί αυτή η αγία μέθη που προκαλούσε η ακτινοβολία του Κυρίου, ικετευτικά είπε να στήσουν τρεις σκηνές. Μια για τον Κύριο, μια για το Μωϋσή και μια για τον Ηλία. Πριν προλάβει, όμως, να τελειώσει τη φράση του, ήλθε σύννεφο που τους σκέπασε και μέσα απ’ αυτό ακούστηκε φωνή που έλεγε: «Οὗτος ἐστὶν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός· αὐτοῦ ἀκούετε» (Λουκά, θ’ 28-36). Δηλαδή, Αυτός είναι ο Υιός μου ο αγαπητός, που τον έστειλα για να σωθεί ο κόσμος. Αυτόν να ακούτε.

Οφείλουμε, λοιπόν, και εμείς όχι μόνο να Τον ακούμε, αλλά και να Τον υπακούμε. Σε οποιοδήποτε δρόμο μας φέρει, είμαστε υποχρεωμένοι να πειθαρχούμε.

 

Έθιμα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος

Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, ως σπουδαία δεσποτική εορτή, αποτελεί εξαίρεση εθιμικά καθιερωμένης ιχθυοφαγίας, μέσα στην σύντομη αλλά αυστηρή νηστεία του Δεκαπενταύγουστου.

Σε πολλούς τόπους πιστεύουν ότι την παραμονή το βράδυ, κάποια ώρα, ανοίγουν ξαφνικά οι ουρανοί και φαίνεται το «άγιο φως», σε όσους είχαν την υπομονή και την πίστη να ξαγρυπνήσουν. Ανήμερα δε, προσφέρουν στους ναούς τα πρώτα σταφύλια της χρονιάς, για να ευλογηθούν από τον ιερέα μετά την θεία λειτουργία, και να διανεμηθούν ως ευλογία στους πιστούς. Σε ορισμένους μάλιστα τόπους προσφέρουν στον ναό το πρώτο λάδι της χρονιάς, για να ευλογηθεί, ώστε η ευλογία να επεκταθεί και στην υπόλοιπη παραγωγή.

Πρόκειται για το αρχαίο έθιμο των απαρχών, της προσφοράς δηλαδή των πρώτων καρπών στον Θεό, μια μορφή αναίμακτης τελετουργικής θυσιαστικής προσφοράς, που πέρασε και στον χριστιανισμό. Ο λαϊκός άνθρωπος, προσκομίζοντας για ευλογία τις απαρχές των καρπών και των γεννημάτων του, αναθέτει ουσιαστικά την ελπίδα της επιβίωσής του στον Θεό, από τον οποίο ζητά ευλαβικά να συνεργήσει, για να επιτύχει η σοδειά, από την οποία εξαρτάται και η επιβίωση ολόκληρης της παραδοσιακής κοινότητας.

Ήδη στους Αποστολικούς Κανόνες επιτρέπεται η προσαγωγή στον ναό σταφυλιών, όχι όμως και άλλων οπωρικών, ενώ ο Θεόδωρος Βαλσαμών, ερμηνεύοντας τον Δ΄ Κανόνα των Αγίων Αποστόλων, ερμηνεύει την εξαίρεση αυτή των σταφυλιών από το ότι το κρασί, που προέρχεται από αυτά, χρησιμοποιείται για την παρασκευή της θείας κοινωνίας.

Έτσι, τα ευλογημένα σταφύλια μοιράζονται και τρώγονται μαζί με το αντίδωρο στην Λέσβο, ενώ στον Μοσχοπόταμο της Πιερίας άφηναν το πρώτο τσαμπί του τρύγου σε κάποιο εικόνισμα του ναού, για να πάει καλά η σοδειά. Δεν πρέπει εξ άλλου να ξεχνούμε ότι στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος είναι αφιερωμένοι οι ναοί των μεγαλύτερων και επιβλητικότερων ελληνικών φρουρίων, γεγονός που δείχνει την σημασία, θρησκευτική και εθνικά αναγεννητική, που ο λαός μας ανέκαθεν έδινε στην μεγάλη αυτή εορτή.

Και φυσικά, ως σπουδαία εορτή είναι και εθιμικά καθιερωμένη αργία, η παραβίαση της οποίας, από κάποιους ασεβείς και φιλάργυρους, επέφερε την άμεση θεϊκή τιμωρία, σύμφωνα με τις παραδόσεις του ελληνικού λαού, για παραδειγματισμό και των υπολοίπων.

 

Πηγή: ekklisiaonline.gr

          ant1news.gr

«ΦΕΥΓΕΙΣ ΑΓΑΠΗ ΜΟΥ» - Τραγούδια της Ιθάκης

«ΦΕΥΓΕΙΣ ΑΓΑΠΗ ΜΟΥ» - Τραγούδια της Ιθάκης

 

Τραγούδι της αγάπης από την Ιθάκη, ευρύτερα γνωστό στην περιοχή των Επτανήσων. Πρόκειται για σκοπό σε επτάσημο ρυθμό (7/8), ο οποίος χορεύεται ως τοπικός συρτός. Πρόκειται για σύμφυρση διστίχων της αγάπης, πολλά από τα οποία απαντώνται ευρύτερα στον ελλαδικό χώρο και κυρίως στον νησιωτικό και στην περιοχή Πελοποννήσου - Ρούμελης.

 

Τα Επτάνησα, και κυρίως η Κεφαλονιά, η Ιθάκη, η Λευκάδα και η Ζάκυνθος, έχουν κάποιες ισχυρές επιρροές στη μουσική τους παράδοση από την αντικρινή περιοχή της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας.

 

ΔΙΣΚΟΣ: «Τραγούδια της Ιθάκης»

Καταγραφή τραγουδιών: Στέλλα Κυπραίου, Γιάννης Θωμόπουλος

Επιμέλεια: Σπύρος Αρσένης

Ερμηνεία: Δέσποινα Ματράκα

 

Το τραγούδι:

https://www.youtube.com/watch?v=RwKbmS4Ylt8

 

 

Οι στίχοι:

Φεύγεις αγάπη μου γλυκιά, φεύγεις παρηγοριά μου,

φεύγεις κλειδί τση τσέπης μου, λουκέτο τση καρδιάς μου.

 

Φεύγεις αγάπη μου και πας σε μακρινό ταξίδι

κι εκεί που πας μη με ξεχνάς τσ' αγάπης μου στολίδι.

 

Αητέ μου χρυσοπράσινε, με τσ' ασημένιες πλάτες

όταν περνάς τη γειτονιά μοσχοβολούν οι στράτες.

 

Αηδόνια δεκατέσσερα θα στείλω στην αυλή σου,

να κελαηδούν κάθε πρωί, να σκάσουν οι εχθροί σου

 

Φεύγεις αγάπη μου γλυκιά, φεύγεις παρηγοριά μου

φεύγεις κλειδί τση τσέπης μου, λουκέτο τση καρδιάς μου.

 

Πηγή: Youtube.com #greek_folk_music

Φωτογραφία: https://www.visitgreece.gr/el/islands/ionian-islands/ithaca/

 

Αρραβωνιάσματα αλά ποντιακά – Ο «υποκριτικός» διάλογος και ο ρόλος του… ούζου

Αρραβωνιάσματα αλά ποντιακά – Ο «υποκριτικός» διάλογος και ο ρόλος του… ούζου

Ήθη και έθιμα για μια από τις πλέον σημαντικές υποχρεώσεις των γονέων στις παραδοσιακές ποντιακές οικογένειες, την επιλογή της νύφης ή του γαμπρού

 

Σαμψούντα. Κάτοικοι με τοπικές ενδυμασίες

(πηγή: Φωτογραφικό Αρχείο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών)

 

Μια από τις πλέον σημαντικές υποχρεώσεις των γονέων στις παραδοσιακές ποντιακές οικογένειες ήταν αναμφισβήτητα η επιλογή της νύφης ή του γαμπρού. Και μπορεί σήμερα να φαντάζει αρκετά παρωχημένο, ωστόσο το «τελετουργικό» περιλάμβανε πάντα το αράεμαν, το ψαλάφεμαν και το λογόπαρμαν – οι πιο ευκατάστατες οικογένειες έκαναν και σουμάδεμαν, δηλαδή αρραβώνα με συγκεκριμένο τυπικό.

 

Η πρώτη κίνηση ήταν η αναζήτηση της νύφης, κατά κανόνα με τη βοήθεια προξενήτρας. Ακολουθούσε η επίσκεψη στο πατρικό της, ώστε να την ζητήσουν σε γάμο.

 

Η Σοφία Σαββαΐδου στην πτυχιακή της εργασία που περιλαμβάνει και μαρτυρίες Ποντίων από το 2009 περιγράφει το λογόπαρμαν ως ένα «τελετουργικό» που γινόταν τέσσερις ημέρες πριν από το γάμο. Οι γονείς και ο κουμπάρος πήγαιναν στο πατρικό της κοπέλας μαζί με έναν ιερέα και στενούς συγγενείς, «για να την παραλάβουν». Αφού έδιναν στους γονείς της ένα συμβολικό ποσό (συνήθως 50 γρόσια) ως «δικαίωμα του γάλακτος», κατόπιν έκαναν πρόποση υπέρ των μελλόνυμφων και έφευγαν.

 

Την Παρασκευή (δύο μέρες πριν από το γάμο) οι γονείς της νύφης ανέθεταν στη λαλήτρα να καλέσει τους συγγενείς και τους φίλους. Η Σοφία Σαββαΐδου σχολιάζει ότι πρόκειται για απόδειξη «της προϊστορικής φάσης της μητριαρχίας (γυναικοκρατίας) στην περιοχή του Πόντου». Εξηγεί ακόμα ότι στην περιοχή της Κερασούντας, για παράδειγμα, στην πομπή της νύφης προς την εκκλησία προπορεύεται μια ηλικιωμένη κρατώντας λαμπάδα, την οποία την αποκαλούσαν παραμάνα ή παρανύφισσα. «Πρόκειται για τη σύγχρονη μορφή πανάρχαιου τελετουργικού, όπου η γραία παριστάνει την εκπρόσωπο του μητρικού γένους», αναφέρει. Προσθέτει δε ότι στην Αμισό ο γαμπρός πήγαινε έφιππος στο σπίτι της νύφης συνοδευόμενος από έφιππες γυναίκες και παρθένες πεπλοφορούσες, τις παρανυφσάδες.

 

Πίσω όμως στο τελετουργικό, προτού το ζευγάρι φτάσει στην εκκλησία, έχουν ενδιαφέρον οι μαρτυρίες για το λογόπαρμαν, δηλαδή την υπόσχεση ανάμεσα στις δύο οικογένειες. Χαρακτηριστικό σημείο που ανέφεραν τρεις πληροφορητές (από το χωριό Σακίρε του νομού Ντμανίσι στη  Γεωργία, το χωρίο Καράκιλσε του Καρς και από τη Ματσούκα του νομού Τραπεζούντας) ήταν ο «υποκριτικός» διάλογος προτού γίνει η πρόταση του αρραβώνα.

 

Ανέφερε ο Γιώργος Ιωσηφίδης για τα έθιμα στο Σακίρε:

Το λογόπαρμαν ολοκληρωνόταν με τρεις τουλάχιστον επισκέψεις από το μέρος του γαμπρού. Στην πρώτη γινόταν συνήθως ο εξής διάλογος:

— Πώς έρτον απ’δά;
— Έρτομ’, εσείς έχετε πράμα για πούλημα, εμές έμαστε αγοραστές, έρθαμ’ ν’ αγοράσουμε.

 

Τότε φώναζαν το κορίτσι και την ρωτούσαν εάν θέλει για γαμπρό το αγόρι που της προξένευαν. Εάν δεχόταν, τότε πήγαιναν για δεύτερη και τρίτη φορά – αυτό λέγεται ότι γινόταν για την τιμή της κοπέλας. Την τρίτη φορά συνήθως πήγαιναν με τα δώρα που συνήθιζαν να προσφέρουν στη νύφη (δαχτυλίδι, μαντίλια, κτλ.). Όταν η κοπέλα έπαιρνε τα δώρα, τότε ολοκληρωνόταν το λογόπαρμαν· το γιόρταζαν με ένα ποτήρι ούζο και ευχές.

 

Ανέφερε η Χρυσούλα Ακριτίδου για τα έθιμα στο Καράκιλσε:

Αφού διάλεγαν από το σόι του γαμπρού την κοπέλα που επιθυμούσαν να ζητήσουν, έστελναν μήνυμα στους γονείς της ότι θα πάνε επίσκεψη. Στην πόρτα ο διάλογος ήταν συγκεκριμένος:

— Τι γυρεύετε απά δα;
— Έρθαμ’ κι αραεύουμεν ένα περιστέρ’, εχάθεν το περιστερ’ κι αραεύουμεν.
— Κι απού έν’ το περιστέρ’;
— Κι ‘μεις είδαμ’ απ’ αδακές εχάθεν το περιστέρ’.

 

Στη συνέχεια έβγαζαν από το μέρος του γαμπρού ένα ούζο και ένα δαχτυλίδι. Συζητούσαν πρώτα με τον πατέρα της νύφης, και αφού συμφωνούσαν ρωτούσαν την κοπέλα με τον εξής τρόπο: Έβαζε ο πατέρας του γαμπρού το δαχτυλίδι μέσα στο ούζο και της το έστελναν – όλο το διάστημα εκείνη βρισκόταν σε άλλο δωμάτιο. Εάν η κοπέλα έπαιρνε το δαχτυλίδι και έπινε το ούζο, τότε σήμαινε ότι δεχόταν το γάμο, και πήγαινε να καλωσορίσει την οικογένεια του γαμπρού και να τους κεράσει.

 

Έγραψε ο Π.Δ. Μεντεσίδης για τα έθιμα στη Ματσούκα:

Μετά τα κατασέμια, δηλαδή τις πληροφορίες που μάθαιναν οι συγγενείς για την υποψήφια νύφη, μια μέρα (συνήθως Σάββατο) οι γονείς και ο θείος του νεαρού πήγαιναν να την ζητήσουν. Η συγκατάθεση δεν δινόταν αμέσως, μερικές φορές πήγαιναν και δεύτερη και τρίτη φορά. Η κοπέλα είτε έλειπε, είτε δεν εμφανιζόταν αμέσως.

 

Ο διάλογος που ακολουθούσε ήταν ο εξής:

— Ε, καλωσορίσετεν, πώς το πάθατε, ποίον αέραν έγκε σας;
— Εμείς πα γειτονάδες, εθελέσαμεν να ‘φτάμεν έναν συγγένειαν. Έρθαμεν να ψαλαφούμε το κορτσόπον εσούν ‘ς σο γιον εμούν, άμα ‘κί ξέρουμε ντο θα λέτεν.

 

Αν συμφωνούσαν και οι δύο οικογένειες, έδιναν το λόγο τους. Οι γονείς της κοπέλας πρόσφεραν τσίπουρο· τσίπουρο λάμβαναν όμως και οι ίδιοι από τους γονείς του γαμπρού. Στη συνέχεια καθόριζαν το πότε θα γίνει ο αρραβώνας, και μια μέρα πριν πήγαιναν στο πατρικό της κοπέλας. Τα δαχτυλίδια τα άλλαζε η μητέρα του γαμπρού, η οποία έδινε στη μέλλουσα νύφη της ως δώρο ένα μαντίλι για το κεφάλι και χρωματιστές κάλτσες.

 

 

Πηγή: https://www.pontosnews.gr/755647/pontos/paradosi/arravoniasmata-ala-pontiaka-o-ypokritikos-dialogos-kai-o-rolos/

 

Τα "Μερομήνια" Λαϊκή μετεωρολογία

Τα "Μερομήνια" Λαϊκή μετεωρολογία

 

 

Οι άνθρωποι της υπαίθρου διατήρησαν από γενιά σε γενιά και για χιλιάδες χρόνια την πρακτική γνώση της μελέτης και πρόγνωσης του καιρού. Εξετάζοντας συστηματικά κάποια φυσικά φαινόμενα ή «σημάδια» στον ουρανό, μπορούσαν να μαντέψουν ή να «δουν» τα μερομήνια, δηλαδή να αποκωδικοποιήσουν τον καιρό ολόκληρου του επόμενου έτους.

 

Τα "μερομήνια" αμφισβητούνται από την επίσημη μετεωρολογία, η οποία υποστηρίζει ότι μακροχρόνιες προβλέψεις δεν είναι δυνατόν να γίνουν. Έχει όμως πολυάριθμους υποστηρικτές ανάμεσα στους γεωργούς, τους κτηνοτρόφους και γενικά τους ανθρώπους που ζουν και εργάζονται στην ύπαιθρο. 

 

Μερομήνια ονομάζει ο λαός τις δώδεκα πρώτες ημέρες του όγδοου φεγγαριού του έτους, δηλαδή του Αυγούστου. Παρατηρώντας τα καιρικά φαινόμενα αυτών των πρώτων ημερών της, οι άνθρωποι μάντευαν την καιρική κατάσταση των επόμενων δώδεκα μηνών. Μερομήνια ονομάζονται οι μέρες που γίνεται η πρόβλεψη, από τις λέξεις «μέρα και μήνας», γιατί σε κάθε μέρα από αυτές, αντιστοιχεί ένας πλήρες κύκλος του φεγγαριού (γιόμιση και χάση) ή ένας μήνας.

 

Η πρόγνωση του καιρού εντοπιζόταν στον Αύγουστο επειδή αυτός ο μήνας θεωρούνταν η αρχή του Χειμώνα. Βάσει των παρατηρήσεων που πραγματοποιούσαν, αποφαίνονταν στο ό,τι καιρό θα κάνει την πρώτη μέρα της παρατήρησης, τον ίδιο καιρό θα κάνει τον πρώτο μήνα του χρόνου.

 

Σε αρκετές περιοχές, υπάρχει η αντίληψη ότι οι μέρες αυτές είναι αποφράδες. Έτσι, τις ημέρες των Μερομήνιων απαγορεύονταν οι εργασίες. Πίστευαν ότι, αν τις ημέρες εκείνες ο ξυλουργός έκοβε ξύλα, η ξυλεία θα σάπιζε. Αν οι νοικοκυρές έπλεναν τα ρούχα τότε, αυτά θα φθείρονταν πολύ γρήγορα. Πρόσεχαν πολύ την κάθε εκδήλωση τους. Δεν έκαναν γάμους και προξενιά τις ημέρες των Μερομήνιων διότι πίστευαν ότι οι γάμοι θα διαλύονταν και τα προξενιά θα χαλούσαν. Οι γυναίκες δεν λούζονταν την νύχτα και δεν έβγαιναν έξω από το σπίτι.

 

 

Πώς ερμηνεύονται τα «μερομήνια»

 

Υπάρχουν τρεις περίοδοι πρόβλεψης του καιρού, η μακροπρόθεσμη, η μεσοπρόθεσμη και η βραχυπρόθεσμη. Για την μακροπρόθεσμη πρόβλεψη, ο λαός χρησιμοποιούσε τα μερομήνια, για τη μεσοπρόθεσμη τα άστρα, ιδίως το φεγγάρι, και για τη βραχυπρόθεσμη τα ζώα, τα πουλιά και τα έντομα.

 

Για παράδειγμα, όταν εκείνη την ημέρα έχει αέρα, ο καιρός του αντίστοιχου μήνα θα είναι άστατος. Όταν υπάρχουν άσπρα σταθερά σύννεφα, ο καιρός του αντίστοιχου μήνα θα είναι βροχερός. Όταν υπάρχουν άσπρα σύννεφα που τρέχουν, ο καιρός του αντίστοιχου μήνα θα είναι χιονιάς. Όταν υπάρχουν σκούρα σύννεφα, ο καιρός του αντίστοιχου μήνα θα είναι κρύος. Όταν ο ουρανός είναι καθαρός, ο καιρός του αντίστοιχου μήνα θα είναι καλός. Υπάρχει, επίσης, μια παροιμία που λέει «Ξάπλα το φεγγάρι, όρθιος ο καραβοκύρης. Όρθιο το φεγγάρι, ξάπλα ο καραβοκύρης.». Δηλαδή, όταν το φεγγάρι εμφανίζεται ξαπλωμένο, στο επόμενο φεγγάρι, δηλαδή μετά από ένα μήνα, θα έχει κακοκαιρία και ο καπετάνιος θα είναι ανήσυχος, για να κουμαντάρει το καράβι, ενώ όταν το φεγγάρι εμφανίζεται όρθιο, τον επόμενο μήνα από την ημέρα που εμφανίζεται το φεγγάρι, ο καπετάνιος μπορεί να κοιμάται ήσυχος, λόγω καλοκαιρίας.

 

Μια άλλη ενδιαφέρουσα μέθοδος, που προέρχεται πιο πολύ μέσω της εμπειρίας και της επαφής με τη φύση, είναι η πρόβλεψη του καιρού σύμφωνα με τη συμπεριφορά διάφορων ζώων. Παλιά, οι άνθρωποι ζούσαν κυριολεκτικά στη φύση, αφού εκεί ήταν τα χωράφια τους, με αποτέλεσμα να μην πηγαίνουν για μέρες σπίτι τους και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα μια ιδιαίτερη σχέση του ανθρώπου με τα στοιχεία της φύσης. Έτσι λοιπόν, ανάλογα με το άκουσμα του κελαηδίσματος συγκεκριμένων πουλιών κατάφερναν να διαπιστώσουν τι καιρό θα κάνει τις αμέσως επόμενες ημέρες. 

 

Οι τσοπάνηδες, μάλιστα, την πρωταυγουστιά έχουν και τη «σκυλομαντεία». Σηκώνονται πολύ πρωί, βαθιά, σχεδόν χαράματα, και κοιτάζουν τα σκυλιά πώς κοιμούνται. Κι αν αυτά κοιμούνται ξάπλα με τεντωμένα τα πόδια, λένε: «Καλοχειμωνιά θα ’χουμε και γλυκοκαιριά». Αν δούνε όμως πως αυτά κοιμούνται μαζεμένα, κουλουριασμένα με το κεφάλι χωμένο στα πόδια τους, τους ακούς να λένε: «Κακοχειμωνιά θα ’χουμε φέτος, κακοχειμωνιά με χιόνια και παγοβροχιές».

Πηγές:

http://www.e-foryou.gr
http://androni.blogspot.gr

 

https://elsito.gr/index.php/environment/item/420-merominia

 

Ο Αύγουστος στην Παράδοση

Ο Αύγουστος στην Παράδοση

Ο Αύγουστος ήταν ο έκτος μήνας στο ρωμαϊκό ημερολόγιο και λεγόταν sextilis, αλλά προς τιμήν του Οκταβιανού Αύγουστου τον μετονόμασαν σε Αύγουστ (Σεβαστός) το έτος 8 π.Χ. . Ο ίδιος ο Οκταβιανός το 4 π.Χ. πρόσθεσε μια ακόμα μέρα. Λέγεται ότι το έκανε για να μην υστερεί ο μήνας αυτός ο αφιερωμένος στον ίδιο σε μέρες από τον Ιούλιο που είχε 31 μέρες και ήταν αφιερωμένος στον Ιούλιο καίσαρα. Αντίστοιχος μήνας των αρχαίων Ελλήνων ήταν ο Μεταγειτνιών, ενώ στο Βυζάντιο ήταν ο τελευταίος μήνας και η 31 Αυγούστου λεγόταν κλειδοχρονιά. Ο λαός τον ονόμασε συκολόγο, Δριμάρη, Αλουστος, Πενταφάγης, παχομύγης, τραπεζοφόρος.

Σε αλλοτινές εποχές που οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να ερμηνεύσουν τις καιρικές αλλαγές και άλλα φυσικά φαινόμενα τις απέδιδαν στα κακά πνεύματα και στις δαιμονικές παρουσίες που ζηλεύουν την ανθρώπινη ευτυχία. Έτσι λοιπόν πίστευαν ότι την όμορφη αυτή εποχή για τους ανθρώπους «χαλούσαν» τα κακά πνεύματα. Είναι οι δρίμες του Αυγούστου ή δρίματα. Η λέξη παράγεται από την λέξη δριμύς. Τα κακοποιά πνεύματα που κυριαρχούν αυτές τις μέρες φέρονται με σκληρότητα στους ανθρώπους και καταστρέφουν τις σοδιές και την υγεία τους. Στην Κύπρο τις αποκαλούσαν «κακαουστιές», κακές μέρες. Πίστευαν ότι διαρκούν από τρεις ως δώδεκα μέρες. Τα ξωτικά αυτά, οι καλικάντζαροι του καλοκαιριού, γυρίζουν στα βουνά και τα λαγκάδια και επηρεάζουν τα νερά. Αντίστοιχες δυσοίωνες μέρες εθεωρούντο και οι έξι πρώτες μέρες του Μαρτίου σχετική παροιμία το επιβεβαιώνει: «Τ΄ Αυγούστου οι δρίμες στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα», δηλαδή τον Αύγουστο σαπίζουν τα υφάσματα και τον Μάρτιο τα ξύλα.

Τις πρώτες μέρες του Αυγούστου «μηνολογιάζουν», δηλαδή προβλέπουν τον καιρό για όλους τους μήνες του χρόνου. Είναι τα γνωστά μερομήνια. Από τον καιρό των δώδεκα πρώτων ημερών μάντευαν τον καιρό όλου του χρόνου.

Στον Πόντο τις έλεγαν «σαπέας» (από το ρήμα σαπίζω). Στη διάρκεια τους δεν έπλεναν τα ρούχα, γιατί πίστευαν ότι θα σαπίσουν, δεν λούζονταν για να μην πέσουν τα μαλλιά τους, δεν έκοβαν ξύλα για να μην σκουληκιάσουν, δεν έκαναν γάμους ούτε βαπτίσεις. Δεν έμπαιναν στους κήπους για να μην σαπίσουν τα φυτά, δεν έκαναν ούτε τουρσιά. Όλα αυτά τα παθήματα τα έλεγαν «αυγουστιάσματα».

Κατά τη λαϊκή παράδοση ο Αύγουστος είναι ο μήνας που τρέφει τους άλλους έντεκα. Οι περισσότεροι καρποί συλλέγονταν αυτόν τον μήνα. Τα ξακουστά φουντούκια του Πόντου συλλέγονταν τώρα και εξάγονταν σε όλη την Ευρώπη. Καπνός, καρύδια, σταφύλια, δαμάσκηνα, απίδια ωρίμαζαν την εποχή αυτή.

Στα ψηλά μέρη του Πόντου ξεκινούσε το όργωμα των χωραφιών και ξεκινούσε η σπορά. Το όργωμα γινόταν με πρωτόγονο τρόπο, με το ξύλινο αλέτρι του Ησιόδου. Ακολουθούσε η σπορά, με το νέο φεγγάρι πάντα και το καλόπιασμα των βοδιών στα οποία έδιναν από μια χούφτα κριθάρι.

Στην περιοχή του παππού μου, το Επές, την εποχή αυτή αλώνιζαν τα σιτηρά, ζύμωναν ψωμιά με το νέο σιτάρι και έλεγαν ¨νε ΄ν ψωμίν και νε΄ ν καρδίαν (νέο ψωμί και νέα καρδιά).

Τον Αύγουστο γινόταν και οι προεργασίες της επιστροφής των ζώων από τα παρχάρια. Υπάρχει η παροιμία: «Επάτεσα σον Αύγουστον και ση χιονί την άκραν /τα ζα φεύ΄νε ας σον παρχάρ, φεύ΄νε αση ν αντάραν». Κατέβαζαν τα ζώα στα χαμηλά και άφηναν τα πρόβατα έξω στα χωράφια να κοπρίσουν την γη με τα κοπριά και ούρα, «κάθιζαν γιατάχ», δηλαδή έκαναν ένα στρώμα που λίπαινε τα χωράφια.

Ήταν ο μήνας που η καλή πόντια νοικοκυρά ετοίμαζε όλες τις προμήθειες του χειμώνα. Για τις τεμπέλες και τις ανεπρόκοπες έλεγε η λαϊκή παροιμία: «Αυγουστοκοδέσποινα, καλαντογυρεύτρα», δηλαδή η οικοδέσποινα που δεν έκανε καμία δουλειά και έμενε άπραγη τον Αύγουστο, τον Γενάρη θα ζητιανεύει, γιατί δεν θα είχε φροντίσει να έχει αποθέματα.

Όλοι οι πόντιοι τηρούσαν με μεγάλη ευλάβεια τη σαρακοστή του Αυγούστου, τη θεωρούσαν ισοδύναμη με την μεγάλη νηστεία της σαρακοστής. Θυμάμαι τη γιαγιά μου που την τηρούσε με ευλάβεια μέχρι τον θάνατό της στα 98 της χρόνια. Έτρωγε μόνον ψάρι και λάδι στις 6 Αυγούστου, της μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

Αύγουστε καλέ μου μήνα να ‘σουν δυο φορές τον χρόνο.

Εικ.: Λεπτομέρεια από πίνακα του Γιάννη τσαρούχη

(Πρώτη δημοσίευση – Αύγουστος 2016)

Γιώτα Ιωακειμίδου*

Φιλόλογος