Nοέμβριος: Γιατί ονομάζεται κρασομηνάς, Αρχαγγελίτης και Αγιομηνάς;

Nοέμβριος: Γιατί ονομάζεται κρασομηνάς, Αρχαγγελίτης και Αγιομηνάς;

 

 

Ο Νοέμβριος είναι ο ενδέκατος μήνας του Γρηγοριανού Ημερολογίου, με διάρκεια 30 ημερών. Η ονομασία του ετυμολογείται από τη λατινική λέξη November, η οποία προέρχεται από το αριθμητικό novem (εννέα), επειδή στο αρχαίο δεκάμηνο ρωμαϊκό ημερολόγιο ο Νοέμβριος ήταν ο ένατος κατά σειρά μήνας.

 

 

Αργότερα, με την προσθήκη του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου, το ρωμαϊκό ημερολόγιο έγινε δωδεκάμηνο. Ο Νοέμβριος μετακινήθηκε στην ενδέκατη θέση, αλλά διατήρησε την παλιά του ονομασία.

 

Στην αρχαία Αθήνα ο Νοέμβριος ισοδυναμούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Πυανοψιώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Μαιμακτηριώνα. Την περίοδο αυτή οι Αθηναίοι γιόρταζαν τα:

 

Χαλκεία, κατά τα οποία οι σιδεράδες της πόλης τιμούσαν τον προστάτη Θεό τους Ήφαιστο.

Μαιμακτήρια, για να τιμήσουν τον θεό των καιρικών συνθηκών, Δία τον Μαιμάκτη, δηλαδή τον θυελλώδη και να του ζητήσουν ήπιο καιρό, σε μια εποχή που το κρύο δυνάμωνε. Από το προσωνύμιο αυτό του Δία πήραν το όνομά τους, τόσο η γιορτή, όσο και ο μήνας.

 

 

Ονομασίες του Νοεμβρίου στο λαϊκό καλεντάρι:

 

Σποριάς και Μεσοσπορίτης, λόγω της σποράς δημητριακών και οσπρίων.

Βροχάρης για τις βροχές του.

Ανακατωμένος, λόγω των ακατάστατων καιρικών συνθηκών.

Κρασομηνάς, επειδή ανοίγονται τα βαρέλια με το καινούργιο κρασί (σε πολλά μέρη στις 3 Νοεμβρίου, εορτή της ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου Γεωργίου).

Αϊ Ταξιάρχης, Αρχαγγελίτης, Αρχαγγελιάτης, Αϊ Στράτης και Αϊ Στράτηγος, από την εορτή των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ στις 8 Νοεμβρίου.

Αγιομηνάς, από την εορτή του Αγίου Μηνά (11 Νοεμβρίου). Την ημέρα αυτή οι γυναίκες δεν άνοιγαν ψαλίδι και οι άνδρες σουγιά, για να μην ανοίξει το στόμα του ο λύκος.

Φιλιππιάτης, από την εορτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου).

Αντριάς, από την εορτή του Αγίου Ανδρέα (30 Νοεμβρίου), επειδή πιστεύεται ότι το κρύο «αντρειεύει». Ο Άγιος Ανδρέας λέγεται και Τρυποτηγανάς, επειδή, όπως έλεγαν, τρυπούσε τα τηγάνια όσων δεν έκαναν τηγανίτες την ημέρα αυτή.

Από την εορτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου) έως τα Χριστούγεννα (25 Δεκεμβρίου) η Εκκλησία επιβάλλει την τήρηση νηστείας, το γνωστό Σαρανταήμερο, ενώ μία ακόμη γιορτή σηματοδοτεί εκκλησιαστικά τον Νοέμβριο: Τα Εισόδια της Θεοτόκου(21 Νοεμβρίου), που μας θυμίζουν την έλευση της νεαρής Μαρίας (μετέπειτα Θεοτόκου) στο Ναό και την αφιέρωσή της στο Θεό από τους γονείς της Ιωακείμ και Άννα. Την ημέρα αυτή οι γεωργοί συνήθιζαν να έχουν αργία και να τρώνε πολυσπόρια, ένα μείγμα από δημητριακά και όσπρια. 

Σημαντική εκκλησιαστική γιορτή είναι και του Αγίου Στυλιανού (26 Νοεμβρίου), προστάτη των μικρών παιδιών, τα οποία «στυλώνει».

 

Εορτολόγιο Νοεμβρίου:

 

1 Νοεμβρίου Ανάργυρος, Ανάργυρη, Αργύριος, Αργυρία, Δαμιανός, Δαμιανή, Κοσμάς, Κοσμία

2 Νοεμβρίου Ακίνδυνος, Ακίνδυνη, Αφθονία, Ελπιδοφόρος, Πήγασος

3 Νοεμβρίου Ακεψιμάς

4 Νοεμβρίου Ιωαννίκιος, Ιωαννίκη, Νίκανδρος, Νικάνδρα, Πορφύριος, Πορφυρία

5 Νοεμβρίου Γαλακτίων, Γαλακτία, Επιστήμη, Λίνος, Λίνα, Σιλβανός, Σιλβάνα, Σύλβια, Σύλβιος

6 Νοεμβρίου Λεονάρδος

8 Νοεμβρίου Άγγελος, Αγγελική, Γαβριήλ, Γαβριηλία, Γαβριέλα, Ελεημονήτρια, Ευταξία, Λεμονιά, Μεταξάς, Μεταξία, Μιχαήλ, Μηχαηλία, Μιχαέλα, Πανορμίτης, Πανορμίτα, Σεραφείμ, Σεραφειμία, Σταμάτιος, Σταματίνα, Σταματία, Στρατηγός, Στρατηγώ, Ταξιάρχης, Ταξιαρχία

9 Νοεμβρίου Νεκτάριος, Νεκταρία, Ονησιφόρος, Ονησιφόρα

10 Νοεμβρίου Αρσένιος, Αρσενία, Σωσίπατρος

11 Νοεμβρίου Βικέντιος, Βικεντία, Βίκτωρ, Βικτωρία, Δράκος, Δράκων, Μηνάς

12 Νοεμβρίου Νείλος

13 Νοεμβρίου Χρυσόστομος, Χρυσοστομία

14 Νοεμβρίου Φίλιππος, Φιλιππία

16 Νοεμβρίου Ιφιγένεια, Ματθαίος, Ματθίλδη

17 Νοεμβρίου Γεννάδιος

18 Νοεμβρίου Πλάτων

21 Νοεμβρίου Δέσποινα, Καισαριανή, Μαρία, Μαριέττα, Μαριανός, Μαριανή, Μάριος, Παναγιώτης, Παναγιώτα

22 Νοεμβρίου Βαλεριανός, Βαλεριανή, Βαλέριος, Βαλέρια, Κάλλιστος, Κικιλία, Φιλήμων

23 Νοεμβρίου Αμφιλόχιος, Αμφιλοχία

24 Νοεμβρίου Κλήμης, Κλημέντιος, Κλημεντία, Κλημεντίνη

25 Νοεμβρίου Αικατερίνη, Μερκούριος

26 Νοεμβρίου Νίκων, Στέργιος, Στεργία, Στεργιανός, Στεργιανή, Στυλιανός, Στυλιανή

28 Νοεμβρίου Ειρήναρχος

29 Νοεμβρίου Φαίδρα, Φαίδρος, Φιλούμενος, Φιλουμένη

30 Νοεμβρίου Ανδρέας, Ανδρεάνα, Φρουμέντιος

 

Παροιμίες για τον Νοέμβριο:

 

Νοέμβρη νόα κι έσπερνε, Δεκέμβρη ιδέ κι απόσπειρε, κι έμπα και στ’ αμπέλι σου καλονοικοκύρης μέσα.

Νοέμβρη οργώματα κι ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.

Ο Νοέμβρης έκλεισε; Τα ζευγάρια είναι στο στάβλο.

Ο Νοέμβρης κι αν βροντά, το κρασάκι να ’ναι καλά!

Ο Νοέμβρης με βροχή, σκάβει, σπέρνει όλη τη γη.

Το Νοέμβρη κρύο κάνει κι η φωτιά θα μας ζεστάνει.

Το Νοέμβρη, το Δεκέμβρη, φύτευε καταβολάδες.

 

 

Πηγή : dogma.gr

«Τ’ς Φανούλας» (Αγκαθιά Ημαθίας)

«Τ’ς Φανούλας» (Αγκαθιά Ημαθίας) | Μακεδονικά τραγούδια

 

Τραγούδι της αγάπης σε επτασημο ρυθμό (7/8), το οποίο χορεύεται ως συρτός. Πρόκειται για τραγούδι ιδιαιτέρως δημοφιλές στο χωριό Αγκαθιά Ημαθίας, χωριό με μεγάλο μουσικό και τραγουδιστικό υπόβαθρο. Είναι τραγούδι γνωστό και στα κοντινά χωριά του ιστορικού Ρουμλουκίου, πολιτισμική ενότητα χωριών, στα οποία ανήκει και η Αγκαθιά.

 

Το Ρουμλούκι ή Καμπανία είναι η περιοχή του βορειοανατολικού τμήματος της πεδιάδας της Ημαθίας που το διασχίζει ο ποταμός Αλιάκμονας, ενώ ανατολικά εκτείνεται έως τον Αξιό. Περιλαμβάνει περί τα 50 περίπου χωριά. Ονομάσθηκε «Ρουμλούκι» από τους Οθωμανούς κατακτητές κατά τον 14ο - 15ο αιώνα, οι οποίοι, όταν έφθασαν στην περιοχή αυτή, αναγνωρίζοντας το ανόθευτο του ελληνικού πληθυσμού που την κατοικούσε, την ονόμασαν Rumlik - Ρουμλούκ ή Ουρουμλούκ, τουρκική λέξη που παράγεται από το Ρουμ = Ρωμιός, Έλληνας και τον επιθετικό προσδιορισμό ή κτητικό --lik (-λούκ), ώστε να σημαίνει τον τόπο που έχει Ρωμιούς - Έλληνες Χριστιανούς απόγονους των Ρωμαίων πολιτών, δηλαδή σημαίνει Ρωμιότοπος, Γραικοχώρα, Ελληνότοπος.

 

 

«ΤΑ Θ’ΚΑ ΜΑΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΙ ΝΟΥΜΠΕΤΙΑ»

ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΣ-ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΓΚΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ “Ο ΑΣΤΗΡ”

ΑΡΧΕΙΟ-ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΣΑΜΑΡΑ ΔΗΜΗΤΡΗ

 

ΜΟΥΣΙΚΟΙ:

Ζουρνάς: Θωμάς Πάτμος, Κώτσιος Καραπιπέρης

Νταούλι: Δημητρός Μαμούτης

Τραγούδι: Ευγενία Κουκούλη

 

 

Ακούστε το τραγούδι:

 

https://www.youtube.com/watch?v=a6Wz04PILeU

 

 

Οι στίχοι:

Ποιος σι γέλασιν Φανούλα μ'

κι σ' αγκάλιασιν;

Δεν 'ταν ξένος, καλέ μάνα μ'

δεν 'ταν μακρινός,

γείτονάς μας ήταν, μάνα,

φίλος καρδιακός.

Κι αν σι γέλασιν Φανούλα μ'

τι σου έδουσε;

Δώδεκα κομμάτια λίρες

κι αχώρια τα φλουριά.

Βάλ'τα, βάλ'τα, βρε Φανούλα μ',

βάλ'τα στο λαιμό.

-Πώς να τα φορέσω μάνα μ',

στον κόσμο πώς να βγω;

Πάρ'τα, δώσ'τα δεν τα θέλω,

τον Γιώργο αγαπώ.

 

Πηγή: #Greek_folk_music #Macedonian_folk_song #Greek_Macedonia

Φωτογραφία: facebook.com - Αγκαθιά Ημαθίας Κοινότητα

Κόρες - Κρήσσα λαογραφία

Κόρες - Κρήσσα λαογραφία

Από τον: Ματθαίο Ι. Τσιριμονάκη

ΚΟΡΕΣ

(Οι περιπέτειες των κοριτσίων είναι αγαπητό θέμα για τον κρητικούς, ιδιαίτερα τους νέους.

Αναφέρονται στην ομορφιά τους, στην εξυπνάδα τους και τα τεχνάσματα για να κατακτήσουν τον αγαπημένο τους.

Πως ξεπερνούν τα εμπόδια από τα ις μανάδες και τους πατεράδες τους.

Θέματα όπως η απάρνηση, η κακοτυχία, ζήλια κ.α προτιομούνται.

 

ΑΓΓΕΛΙΚΗ

Κάτω σ’ τα δάση Πλατανιά κ’ είς τον κάμπο τον πλατύ, κάθουνται  δυό παλληκάρια και μιά λυγερή. Κάθουνται και τη ρωτούσι και την ξεπατούν^[1]:

«Κόρη μου γιατ’ είσαι μαύρη και γιατί ‘σαι μελανή^[2], γη ο ήλιος σε πειράζει γη το σφάνταμα^[3];»

«Μήτε ήλιος με πειράζει, μήτε σφάνταμα, μόν’ ο γιός του Μιχαλάκη, του γραμματικού. Πιάστε τον ευτόν τον ψεύτη και το διάολο, να τον δείρετε σ’ τα χέρια με βασιλικό, να τον δείρετε σ’ τα μούτρα με ντραντάφυλλο, για να μη μεταπειράξη^[4] την Αγγελικώ.»

 

ΑΠΑΡΝΗΜΕΝΗ ΚΟΡΗ

Πουλάκιν εκηλάιδησε σ’ του Γαλατά τον πύργο, δεν εκηλάιδε το πουλί ως κηλαίδούν τ’ αηδόνια, μόνο κηλάιδε κ’ ήλεγε για τα ξενιτεμμένα.

«Ξενιτεμμένο μου πουλί κι αλέργο^[5] μου γεράκι, εμέ η καρδούλα μ’ ντέλλεται^[6]νάρθω να σε γυρέψω, να ιδώ την τάβλα που δειπνάς, την κλίν’ απού κοιμάσαι, την κόρη’ απ’ αγκαλιάζεσαι, αν είν’ καλλιά ‘από μένα.»

 

ΚΑΚΟΤΥΧΗ ΚΟΡΗ

Έτσα λέει μιά κακότυχη κόρη για την μοίρα τζη:

«Όντε  μ' εγέννα η μάννα μου κι όντε μ' εκοιλοπόνα, ήτονε αντάρα ,βροχή και καταχνιά μεγάλη. Η πόρτα μας γεμάτη πηλά^[7] κ΄ η αυλή μας ήτονε βουρκιαμένη. Όντε ήρθε η Μοίρα να μπη για ναμε χρυσομοιράνη ,εγλύστρησε στα πηλά κι έπεσε σ' το βούρκο. Σηκώθηκε οργισμένη κι είπε.»

«Σε καταργιούμε κοπελλιά να πορπατείς σ' τη ξενιθειά είς τον αλάργο κόσμο, ξένοι να πλύνουνε τα ρούχα σου και ξένοι να σ' αναρράφτουν.»

 

ΚΟΡΗ ΕΞΑΠΑΤΩΣΑ

Οψές αργά επέρνουνα απού τη γειτονίτσα κ' αγροίκου κ' εδικάζαντο μάννα και θυγατέρα.

-Μωρή σκύλα, μωρ' άνομη, σκύλα μαγαρισμένη, παιδί δεν  εναγγάλισες, τα κάλλη πούντα;

-Λώμπως θαρρείς, μανίτσα μου κι απάρθεν' είμ' ακόμη; Θωρείς το νοιό απού περνά αργά ταχυά σ' τσ' αυλαίς μας; Τρία παιδιά  'χω μετ' αυτό κ' είμαι και γκαστρωμένη.

 

ΚΥΝΗΓΟΣ ΚΑΙ ΚΟΡΗ

Μια ταχινή^[8]σηκώνομαι να πάω σ’ το κυνήγι και ποια ‘ν’ εκείνη η ταχινή; όντεν η γης ανοίγη.

Παίρνω τα σκυλάκια μου, το γαλανό^[9] και μαύρο κ’ είς το βουνόν ανέβηκα, λαγούδια^[10] ογιά^[11] να ναύρω. Απής^[12] απολαγώνεψα^[13] με την πολλή μου κρίσι, Βρίστω μια κόρη κ’ έπλυνε σε μαρμαρένια βρύση.

Σιμόνω^[14],χαιρετώ τηνε, λέω τση:

«Γειά σου κόρη.»

«Καλώς τον το λεβέντη μου, το πλουμιστό σταθώρι^[15]!»

Η μάνα τση, τση φώναξες απ’ ώρηον^[16] παραθύρι:

«Κόρη μου και δεν απόπλυνες σ’ το σπίτι να γαϊρης^[17];»

«Έπλυνα γω κι απόπλυνα κ’ έχω και στεγνωμένα, μα κυνηγάρης με κρατεί, μάνα μ’ απού τη χέρα.»

«Ποιός είν’ ευτός ο κυνηγός, που κάν’ ευτή τη φέστα^[18]; παιδιά ^[19]δεν εφοβήθηκε τα δέκα οχτώ σ’ αδέρφια; π’ όντε σειστούν και λυγιστούν και πιάσουν τα δοξάρια ^[20]η γης κι ο κόσμος τρέμει τση και του γιαλού τα ψάρια;

 

^[1] Εξαπατούν.

^[2] Μελανιασμένη.

^[3] Φάντασμα.

^[4] Ξαναπειράξει.

^[5] Ελεύθερο.

^[6] Δίνει εντολή.

^[7] Λάσπες.

^[8] Πρωινή.

^[9] Λευκό.

^[10] Λαγούς.

^[11] Για.

^[12] Αφού.

^[13] Τέλειωσα το κυνήγι.

^[14] Πλησιάζω.

^[15] Κορμοστασιά.

^[16] Όμορφο.

^[17] Γυρίσεις.

^[18] Εορτή.

^[19] Άραγε.

^[20] Τόξα.

 

 

Πηγή: https://www.goodnet.gr/news-item/krissa-laografia-183780.html

 

Ο Καλύμνικος χορός του Μηχανικού και το έθιμο του Συγχώριου

Ο Καλύμνικος χορός του Μηχανικού και το έθιμο του Συγχώριου

Της Μαριάννας Αδάμ Γκρόγκου

  

Ο δημοφιλέστερος και παραδοσιακός χορός της Καλύμνου είναι ο λεγόμενος «χορός του μηχανικού» ή αλλιώς «χορός των σφουγγαράδων», ένας χορός πολύ αγαπητός στην Κάλυμνο που χορεύεται βασικά από άνδρες σε διάφορες τοπικές εκδηλώσεις, όπως σε γάμους, σε βαφτίσια, σε γλέντια, σε γιορτές και σε Καλυμνιώτικα παραδοσιακά πανηγύρια, σε ανάμνηση της μεγάλης τους αγάπης και της κυριαρχίας τους στην θάλασσα, την αλίευση των σπόγγων και ιδιαιτέρως των προβλημάτων αναπηρίας που αντιμετώπιζαν από τις καταδύσεις τους στο ανεξερεύνητο χώρο του βυθού. Ονομάστηκε, έτσι, διότι αποτελεί αναπαράσταση του «σακατεμένου» μηχανικού, δηλαδή του «πιασμένου» σφουγγαρά δύτη, που βουτούσε με ειδική στεγανού τύπου υποβρύχια στολή για το υδάτινο θαλάσσιο περιβάλλον, το λεγόμενο «σκάφανδρο», για να αλιεύσει τα σπάνια και πολύτιμα σφουγγάρια, που πολλές φορές απέβαιναν εκδικητικά για την σωματική του υγεία.

 

Πιο συγκεκριμένα, το «σκάφανδρο» αποτελούνταν από άσπρη ολόσωμη στολή φτιαγμένη από καραβόπανο που συνδεόταν άρρηκτα με χάλκινη περικεφαλαία εξαρτώμενη από τον ομφάλιο λώρο, δηλαδή ενός σωλήνα από καουτσούκ που σύνδεε την περικεφαλαία που βρισκόταν στο υδάτινο θαλάσσιο περιβάλλον με την χειροκίνητη αντλία που βρισκόταν στο καΐκι στην επιφάνεια της θάλασσας για να τροφοδοτείται ο σφουγγαράς δύτης με καθαρό φυσικό αέρα από αυτή, αλλά έδινε και την δυνατότητα επικοινωνίας με το ανθρώπινο δυναμικό του καϊκιού σε περίπτωση απρόοπτου μηχανικής βλάβης της αντλίας ή του σωλήνα, ώστε να ειδοποιήσει το σφουγγαρά δύτη να αναδυθεί εγκαίρως δίχως να υπάρξει ατύχημα. Η στολή αυτή συμπεριελάμβανε ακόμη θώρακα, παπούτσια και βαρίδια στο στήθος. Μέσω αυτής της στολής υπήρχε η δυνατότητα στον επαγγελματία σφουγγαρά να κατεβαίνει σε βαθιά νερά άνω των 50 μέτρων και να παραμένει στο βυθό για αρκετά χρόνο άνω των 5 λεπτών και να κάνει την επιλογή των καλών σφουγγαριών και όχι των άχρηστων, ώστε να είναι πιο παραγωγικός και κερδοφόρος.

 

Η ημιπαράλυση ήταν μια συνηθισμένη νόσος των δυτών και ειδικά στην Κάλυμνο, που όπως είναι γνωστό έχει μια μεγάλη παράδοση με τους σφουγγαράδες. Λόγω της παντελούς άγνοιας των κανόνων κατάδυσης ή λόγω της εγκληματικής παράτασης του χρόνου κατάδυσης τους από τους καπετάνιους με στόχο την αύξηση των ποσοτήτων σπογγαλιείας ή λόγω της υπερτίμησης των δυνατοτήτων τους ή λόγω εκτίμησης των κινδύνων του βυθού προέκυπταν πολλά ατυχήματα του τύπου του «πιασίματος» στα μέλη του σώματός τους. Την νόσο αυτή, μάλιστα, την θεωρούσαν «κατάρα» ως μιας μυστηριώδους και ανεξήγητης ασθένειας. Αυτή η νόσος προκαλείται λόγω της αποσυμπίεσης σύμφωνα τον νόμο του Άγγλου Χημικού William Henry, διότι «σε σταθερή θερμοκρασία η ποσότητα ενός αερίου που διαχέεται σ’ ένα υγρό είναι σχεδόν ανάλογη ως προς την μερική πίεση του αερίου». Πριν την κατάδυση οι ιστοί του σώματος, δηλαδή το αίμα και ο νευρικός ιστός του δύτη, έχουν απορροφήσει άζωτο στο φυσικό τους περιβάλλον και ύστερα κατά την κατάδυση απορροφούν επιπλέον άζωτο λόγω της αύξησης της πίεσης. Για όσο διάστημα δεν υπάρχουν «γρήγορες» μεταβολές πιέσεων το άζωτο παραμένει «εγκλωβισμένο» στους ιστούς του σώματος του και όταν ο δύτης ξεκινήσει την άνοδο του, δηλαδή την αποσυμπίεση του, απελευθερώνονται όλο και περισσότερα μόρια του αζώτου από τους ιστούς του δύτη. Αν οι ταχύτητες του δύτη είναι σταθερές δεν προκαλείται πρόβλημα, γιατί η αποσυμπίεση είναι σταθερή. Αντιθέτως, η παροδική αύξηση της ταχύτητας του λόγω της γρήγορης μεταβολής της αποσυμπίεσης μπορεί να προκαλέσει την δημιουργία φυσαλίδων αερίων στο αίμα του δύτη, με αποτέλεσμα να σακατευτεί με παράλυση μέλους του σώματος του, συνήθως του ποδιού.

 

Με αφορμή την επικοινωνία που είχαμε με τον Καλύμνιο καθηγητή, τον εντιμολογιώτατο Άρχοντα Μαΐστορα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας κύριο Γεώργιο Χατζηθεοδώρου, μας μίλησε μετά χαράς για τον παραδοσιακό «χορό του μηχανικού» που χορεύεται κατ’εξοχήν στην Κάλυμνο, καθώς και για το εντυπωσιακό έθιμο του χορού της Τυρινής, που πραγματοποιείται  κάθε χρόνο, το απόγευμα αυτής της Κυριακής στον αυλόγυρο του Καθεδρικού και ιστορικού ναού του νησιού, της Παναγίας της Κεχαριτωμένης Χώρας Καλύμνου, που  βρίσκεται κάτω από το Μεγάλο Κάστρο της Καλύμνου κάπου διακόσια πενήντα χρόνια.

 

Σύμφωνα με πληροφορίες που αντλήσαμε από τον καθηγητή κύριο Γεώργιο Χατζηθεοδώρου, ο «χορός του μηχανικού» είναι δίκοπος παλιός που τώρα χορεύεται σαν ίσιος βαδίζοντας από άνδρα και μιμείται τα βήματα αναπήρου από την μηχανή του δύτη. Παλιά όμως ήταν μόνο χορευτικός σκοπός. Αργότερα, Λέριοι οργανοπαίκτες πρόσθεταν και σχετικά δίστιχα όπως «Βρε, μηχανικός θα γίνω και στην άμμο  θα ’πομείνω». Για την ακρίβεια, ο χορευτής του «μηχανικού» τρεμουλιάζει με ένα μπαστούνι στα χέρια του, πέφτει κάτω και ξανά σηκώνεται πετώντας το μπαστούνι για να χορέψει με συνοδεία την ειδική μελωδία του μηχανικού, που είναι εμπνευσμένη από την γενναιότητα και την αντρειοσύνη των σφουγγαράδων. Παρόλη την ημιπαράλυση τους οι σφουγγαράδες είχαν αναπτερωμένο το ηθικό τους, γι’ αυτό την υπερνικά και ο χορευτής του «μηχανικού» με το πέταγμα του μπαστουνιού που συμβολίζει την απελευθέρωση από την μυστηριώδη ασθένεια και ταυτόχρονα τον ελεύθερο βηματισμό στο χορό, κάτι που δεν επέτρεπε το μπαστούνι. Μάλιστα, ο χορός αυτός ξεκίνησε πριν από κάμποσα χρόνια, μέσα την δεκαετία του ’60, από έναν Καλύμνιο ταλαντούχο γυμναστή τον Θεόφιλο Κλωνάρη που ήταν και ο πρώτος χορευτής στο παραδοσιακό χορευτικό μπαλέτο της Δώρας Στράτου. Αυτός σκέφθηκε να κάμει φιγούρες κρατώντας μια μαγκούρα και μιμούμενος τα ασταθή βήματα του ανάπηρου και πιο ειδικά του «χτυπημένου» από τη νόσο των δυτών, εφόσον είχε και πατέρα σφουγγαρά και γνώριζε καλά γι’ αυτήν. Άρεσε τόσο πολύ στον κόσμο με αποτέλεσμα να γενικευθεί και σήμερα να μιλάμε για το «χορό του μηχανικού».

 

Όσο για το χορό της Τυρινής, κάθε χρόνο την Κυριακή της Τυρινής, στον αυλόγυρο του Καθεδρικού Ιστορικού Ι. Ν. Παναγίας Κεχαριτωμένης Χώρας Καλύμνου, πριν από την έναρξη του πρώτου Κατανυκτικού Εσπερινού του «Συγχώριου», όπως τον αποκαλούν οι ντόπιοι, ενώπιον Αρχών και πλήθους κόσμου. Εκεί, χορεύονται εκτός από τον «χορό του μηχανικού» και διάφοροι άλλοι καλύμνικοι τοπικοί παραδοσιακοί χοροί, όπως η σούστα ό τριπφηιτός  και πολλοί άλλοι, με τοπικές παραδοσιακές ενδυμασίες, «το καβάϊ και το καλύμνικο, τη βράκα και το κοντογέλεκο και το σαλβάρι», όπως γράφει ο ίδιος στο άρθρο του «Ο Χορός της Τυρινής και ο εσπερινός του Συγχώριου στην Παναγιά την Κεχαριτωμένη». Συγκεκριμένα, το παραδοσιακό αυτό έθιμο, όπως μου τόνισε ο ίδιος, αρχίζει στις μία το μεσημέρι και τελειώνει στις πέντε το απόγευμα, τότε που η καμπάνα χτυπά και όλο το πλήθος του κόσμου, θα πρέπει να μπει στην Εκκλησία για να ακολουθήσει ο Μέγας Κατανυκτικός Εσπερινός του Συγχώριου, στον οποίο πάντα χοροστατεί ο εκάστοτε Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης της Λέρου, Καλύμνου και Αστυπαλαίας.

 

Γράφει ο καθηγητής κύριος Γεώργιος Χατζηθεοδώρου χαρακτηριστικά στο άρθρο του «Κάθε χρόνο, το απόγευμα της Κυριακής της Τυρινής, τελείται μια θρησκευτική ακολουθία που με τα όσα αυτή συνδέεται, ξεπερνά την απλή εκκλησιαστική σημασιολογία και αποτελεί πλέον έθιμο και διαχρονική παράδοση για την Κάλυμνο, η οποία εξακολουθεί να αντέχει στο πέρασμα του χρόνου και τις προσβολές των καιρών. Πρόκειται για τον Κατανυκτικό Εσπερινό και το χορό που προηγείται από αυτόν στην αυλή της Παναγιάς. Σε ό, τι αφορά το χορό μας έρχεται σαν έθιμο από παλιά, όταν υπήρχε η συνήθεια οι ημέρες εορτών, εκτός από τις καθιερωμένες εκκλησιαστικές τελετουργίες, να γιορτάζονται και με τη διοργάνωση χορών βασικά στις αυλές των ναών που εόρταζαν. Και σήμερα βέβαια διοργανώνονται περιστασιακά χοροί, αν και με διαφορετική πλέον έκφραση-πρόκειται για αυτό που λέμε γλέντια-,κυρίως στην εορτή της Παναγιάς στις 15 Αυγούστου. Η διαφορά των παλιών χορών με τους σημερινούς ήταν ότι οι παλιοί ήσαν συνδεδεμένοι με το γεγονός της εορτής και ως εκδηλώσεις ήταν πράξη τιμής προς το εορταζόμενο πρόσωπο του αγίου, ενώ σήμερα διοργανώνονται με την ευκαιρία της γιορτινής ημέρας και είναι συνδεδεμένοι με την έννοια και μόνο της διασκέδασης».

 

Σημειώνουμε, για όσους δεν γνωρίζουν, ότι ο κύριος Γεώργιος Χατζηθεοδώρου, εκτός από τον τίτλο που προαναφέραμε, έχει κα την ιδιότητα του καθηγητή της μουσικής και εργάστηκε σε σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης, αλλά και σε Ανώτατες Εκκλησιαστικές Σχολές και σε Ωδεία. Έχει δε διατελέσει Γυμνασιάρχης για μια πενταετία, στο 1^ο Γυμνάσιο Καλύμνου από όπου και συνταξιοδοτήθηκε. Είναι, πολυγραφότατος συγγραφέας λαογραφικών, ιστορικών και μουσικολογικών έργων, αλλά και σχετικών άρθρων. Έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις μεταξύ των οποίων και με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Στην εργογραφία του ανήκουν πλήθος βιβλίων, επιμέλειες εκδόσεων, έρευνες, μελετήματα, μουσικών χορωδιακών έργων και ερμηνειών εκκλησιαστικών έργων.

 

Ευχαριστίες από καρδιάς οφείλω στον Καλύμνιο καθηγητή κύριο Γεώργιο Χατζηθεοδώρου που με το αμέριστο ενδιαφέρον του και τις πολύτιμες γνώσεις του με συνέδραμε με τον δικό του και πάντα ξεχωριστό τρόπο στην συγγραφή του αυτού άρθρου με την παροχή προφορικών και γραπτών πληροφοριών για τον «χορό του μηχανικού» και το «χορό του Συγχώριου».

 

Ο χορός του μηχανικού στην Κάλυμνο:

https://www.youtube.com/watch?v=96YsbpvKuZM&t=150s

 

 

 

Πηγή: https://aegeanews.gr/news/politismos-technes/516777/kalymnikos-choros-tou-michanikou-kai-ethimo-tou-sygchoriou-tis-mariannas-adam-gkrogkou/