Η «πένθιμη» ιστορία των μελομακάρονων και η ευρωπαϊκή καταγωγή του κουραμπιέ

Η «πένθιμη» ιστορία των μελομακάρονων και η ευρωπαϊκή καταγωγή του κουραμπιέ

 

Καμιά άλλη μεγάλη γιορτή του χρόνου δεν έχει δύο τόσο ισχυρούς γλυκούς «πρεσβευτές» ζαχαροπλαστικής. Οι κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα στην Ελλάδα με τα Χριστούγεννα.

 

Ποια όμως είναι η διαδρομή των δύο γλυκισμάτων πριν βρουν τον δρόμο τους για τις γιορτινές πιατέλες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς; Αν κανείς παρατηρήσει λίγο πιο προσεκτικά την κάθε λέξη, τότε μπορεί να εξάγει πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα για την ιστορία του μελομακάρονου και του κουραμπιέ.

 

Κουραμπιές: Το ευρωπαϊκό μπισκότο με το ανατολίτικο άρωμα

 

Πρόκειται για ένα τραγανό γλύκισμα με καβουρδισμένο αμύγδαλο που σερβίρεται πασπαλισμένο με ζάχαρη άχνη. Ναι, ίσως στην περίπτωση του κουραμπιέ η περιγραφή να περιττεύει. Όλοι τον γνωρίζουμε. Εκείνο που ίσως αγνοούμε είναι πως… παρά το ανατολίτικο όνομα, ο κουραμπιές έχει αμιγώς ευρωπαϊκή καταγωγή.

 

Διαβάζουμε πως το γλύκυσμα με βάση το αλεύρι και το αιγοπρόβειο βούτυρο θα πρέπει να «γεννήθηκε» στην Περσία του 7ου αιώνα, αφότου διαδόθηκε και εκεί η ζάχαρη. Ο κουραμπιές έγινε γνωστός στους λαούς των Βαλκανίων και την Τουρκία, όπου τον συναντάμε μέχρι και σήμερα.

 

Τι σημαίνει όμως η λέξη κουραμπιές; Προέρχεται από την τουρκική kurabuye ή καλύτερα την αραβική qurabiya και στην πραγματικότητα σημαίνει διπλοφουρνιστό. Όσο κι αν ανήκει στην λαϊκή παράδοση της χώρας, αλλά και των γύρω λαών, φαίνεται πως ο λευκός κουραμπιές έχει την καταγωγή του στα σαλόνια της Ευρώπης.

 

Ανήκει στο είδος μπισκότου που αποκαλούμε στα αγγλικά shortbread. Πρόκειται για μια τεχνική κατά την οποία τα βασικά συστατικά απαντούν στην παρακάτω εξίσωση: Ένα μέρος ζάχαρη, δύο μέρη βούτυρο και τρία μέρη αλεύρι. Η ανατολίτικη καταγωγή του κουραμπιέ απαιτεί αιγοπρόβειο βούτυρο και αμύγδαλα, κάτι που τον κάνουν ιδιαίτερα ξεχωριστό σε σχέση με τα ευρωπαϊκά μπισκοτάκια του είδους.

 

Όσοι έχουν μεγαλώσει ή έχουν καταγωγή από την Αιτωλοακαρνανία γνωρίζουν πολύ καλά πως ο κουραμπιές βρίσκεται στο τραπέζι όλο το χρόνο. Είναι το σύμβολο της χαράς και οι νοικοκυρές συνήθιζαν να το ετοιμάζουν σε βαφτίσεις και γάμους. Το λευκό χρώμα της αχνισμένης ζάχαρης φαίνεται πως τον έκανε ιδανική επιλογή για ημέρες ευτυχίας, όπως οι παραπάνω.

 

Η ελληνική ιστορία του μελομακάρονου

 

Αντίθετα με τον κουραμπιέ, ο οποίος κάνει σίγουρα πανβαλκανική καριέρα ως γλυκό, το μελομακάρονο μοιάζει, τουλάχιστον ετυμολογικά, να είναι πέρα για πέρα ελληνικό. Εκείνο που μπορεί να ξαφνιάσει σε ό, τι αφορά την καταγωγή του, είναι ο λόγος για τον οποίο ετοιμάζονταν οι… πρόγονοι του μελομακάρονου.

 

Αναφορές λοιπόν θέλουν το όνομα του χριστουγεννιάτικου γλυκού να έχει τις ρίζες του στο νεκρώσιμο δείπνο που ετοιμαζόταν κατά τον Μεσαίωνα. Η μακαρωνία, όπως αποκαλούνταν, υπήρξε το πιάτο που έτρωγαν όσοι παρίσταντο στην νεκρώσιμη ακολουθία.

 

Με τη σειρά του, το όνομα του πιάτου μακαρωνία, φαίνεται πως σχετίζεται με τις μακαρίες. Μικρά ψωμιά, πιθανότατα στο σχήμα του σημερινού μελομακάρονου, τα οποία μοιράζονταν κατά τη διάρκεια μιας κηδείας. Αδιευκρίνιστο πώς και γιατί, κάποια μακαρία (ψυχόπιτα) βούτηξε σε γλυκό μέλι και έτσι προέκυψε το μελομακάρονο.

 

Οπως και να έχει, η ιστορία των δύο αυτών γλυκών χάνεται στους αιώνες. Μαζί και οι ιστορίες τους...

 

Πηγή: iefimerida.gr

 

Έθιμα Χριστουγέννων στην Πελοπόννησο

Έθιμα Χριστουγέννων στην Πελοπόννησο

 

 

Τα χριστόψωμα, τα κεράσματα, το σπάσιμο του ροδιού, το πάτημα της πέτρας, καθώς και τα φαγητά στην κρήνη για τις Μοίρες, είναι μερικά από αυτά

 

Τα χριστόψωμα, τα κεράσματα, το πάτημα της πέτρας, καθώς και τα φαγητά στην κρήνη για τις Μοίρες, είναι μερικά από τα έθιμα της περιόδου των Χριστουγέννων που τηρούνται σε διάφορες περιοχές της Πελοποννήσου.

 

Στη Μάνη, οι οικογένειες ψήνουν στον φούρνο του σπιτιού τα χριστόψωμα, τα οποία κόβει ο οικοδεσπότης ανήμερα τα Χριστούγεννα, αφού πρώτα ευχηθεί χρόνια πολλά. Επίσης, σε πολλά σπίτια ζυμώνουν και τηγανίζουν τα μανιάτικα λαλάγια. Μάλιστα, η πρώτη τηγανίδα είναι πάντα μεγάλη, έχει ένα σταυρό και είναι του Χριστού.

 

Στο Θεόκτιστο της Αρκαδίας αναβιώνει τη δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων το έθιμο του παστού και της τσιγαρίδας. Συγκεκριμένα κάτοικοι και επισκέπτες συγκεντρώνονται όλοι μαζί και τρώνε παρέα, χορεύουν και τραγουδούν.

 

Στα χωριά των Καλαβρύτων οι νοικοκυρές ετοιμάζουν με ιδιαίτερη επιμέλεια τα χριστόψωμα, τα οποία διαφέρουν από το ψωμί που παρασκευάζουν τις υπόλοιπες ημέρες του χρόνου. Τα χριστόψωμα είναι λευκά και αφράτα, περιέχουν σουσάμι και καρύδια, ενώ στο επάνω μέρος είναι σχηματισμένος ο σταυρός.

 

Στη Μεσσηνία, και όχι μόνο, ένα από τα έθιμα είναι το σπάσιμο του ροδιού την Πρωτοχρονιά μετά την επιστροφή από την εκκλησία. Ο νοικοκύρης μπαίνει πρώτος στο σπίτι με το ρόδι στο χέρι και αφού το σπάσει, ρίχνοντάς το κάτω, κάνει ευχές.

Επίσης, το πρωί της Πρωτοχρονιάς, όταν τα μέλη της οικογένειας βγαίνουν από το σπίτι, πατούν πάνω σε μία μεγάλη πέτρα, την οποία έχει τοποθετήσει στο κατώφλι η νοικοκυρά από την παραμονή.

 

Στην Κορινθία, ένα από τα έθιμα είναι αυτό της ψυχοκόρης. Συγκεκριμένα ανήμερα την Πρωτοχρονιά, όταν η οικογένεια επιστρέφει από την εκκλησία, η έφηβη κόρη τούς υποδέχεται, κρατώντας ένα μεγάλο πιάτο με γλυκά και τα προσφέρει.

 

Σε χωριά της Αρκαδίας, κάτοικοι τοποθετούν σε κρήνες, ανήμερα την Πρωτοχρονιά, διάφορα φαγητά για τις Μοίρες. Εάν τη επόμενη ημέρα δεν τα βρουν, σημαίνει για αυτούς ότι η νέα χρονιά θα είναι καλή, ενώ εάν είναι στη θέση τους, τότε πιστεύουν θα συμβεί το αντίθετο.

 

Πηγή: anagnostis.org/

Γραφικές χριστουγεννιάτικες παραδόσεις και όμορφα έθιμα στην παλιά Αθήνα

Γραφικές χριστουγεννιάτικες παραδόσεις και όμορφα έθιμα στην παλιά Αθήνα

Του Δημήτρη Χ. Σάββα

 

Στην παλιά Αθήνα, με τις γραφικές παραδόσεις και τα όμορφα έθιμα, κάθε νοικοκυρά ετοίμαζε από τα χαράματα την λαμπάδα που θα χρησιμοποιούσε το βράδυ και ζύμωνε το «χριστόψωμο», την Χριστουγεννιάτικη πίττα δηλαδή, που την έφτιαχνε με σταρίσιο αλεύρι, σταφίδες και καρύδια.

 

Την ίδια μέρα, στα πιο πολλά σπίτια γινόταν μια γιορτή που άνοιγε στους μικρούς Αθηναίους την περίοδο της εφηβικής τους ηλικίας.

 

Το αγόρι έπρεπε να κουβαλήσει απ΄ την αποθήκη δύο καλοδεμένα δεμάτια σανό, που το καθένα ζύγιζε δώδεκα οκάδες, το ένα πάνω στο άλλο. Αν κατάφερνε λοιπόν να τα σηκώσει και να τα μεταφέρει σε μια απόσταση είκοσι μέτρων χωρίς να λυγίσει ή να τα πετάξει χάμω, έδειχνε φανερά ότι ήταν χειροδύναμος και ότι έπρεπε από εκείνη τη μέρα να τον θεωρούν παλληκάρι.

 

Έτσι όταν ο μικρός Αθηναίος ακουμπούσε τα δέματα μέσα στον σταύλο, δύο τον αριθμό, οι γονείς τον αγκάλιαζαν και τον φιλούσαν, δίνοντάς του την ευχή: «όπως σήκωσες τα δεμάτια, έτσι να σηκώνεις πάνω σου την χαρά και την ευτυχία»!

 

Έπειτα όλες οι γυναίκες τους σπιτιού έπεφταν στη δουλειά με τα μούτρα, συγύριζαν τις κάμερες, στόλιζαν την τραπεζαρία και ετοίμαζαν διάφορα γλυκά, όπως: Μελόπιττες, σουσαμόπιττες, κουρκουμπίνια, κουραμπιέδες και ένα σωρό άλλα. Άλλες πάλι αφοσιώνονταν στο μαγείρεμα φτιάχνοντας διαφόρων ειδών φαγητά, καθώς και την πατροπαράδοτη γεμιστή χήνα ή πάπια για το βραδινό τραπέζι.

 

Τη νύχτα το στενόμακρο αυτό τραπέζι, έμπαινε στη μέση της τραπεζαρίας και χανόταν σχεδόν κάτω από τις στοίβες των γλυκών, τους δίσκους με τα φαγητά και τις κανάτες με το κόκκινο κρασί. Ολη όμως αυτή η ομορφοστολισμένη τραπεζαρία δεν φωτιζόταν παρά από ένα μονάχα κερί, στηριγμένος το τοίχο, πάνω από το πλουσιοπάροχο τραπέζι.

 

Απέναντι από το κερί, στεκόταν ο αρχηγός της οικογένειας ο οποίος αφού έκανε την προσευχή, ακολουθούσαν και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Στο τραπέζι έτρωγε η οικογένεια μαζί με τους υπηρέτες του σπιτιού που και αυτοί θεωρούνταν μέλη.

 

Μόλις αποτέλειωσαν το φαγητό έκοβαν το «χριστόψωμο» σε τρία κομμάτια, για τον Χριστό, για την Παναγία και για τον Ιωσήφ. Από τις τρεις μερίδες, κόβονταν κατόπιν οι υπόλοιπες φέτες για τα πρόσωπα του σπιτιού.

 

Οι παλιοί Αθηναίοι αγαπούσαν το μέλι σαν… τις αρκούδες και γι αυτό έτρωγαν το κομμάτι την πίττα τους με έναν πολύ περίεργο τρόπο:

 

Ο οικοδεσπότης έπαιρνε τον δίσκο με τις κερήθρες (απαραίτητο για κάθε τραπέζι χριστουγεννιάτικο), έκοβε μια γωνία, το έβαζε μέσα σ΄ένα πιάτο και άρχιζε να το λιώνει με τη βοήθεια λίγου γάλακτος, για να χωρίσει το μέλι από το κερί. Έπειτα έσπρωχνε στην άκρη του πιάτου το κερί και έβαζε μέσα σ’ αυτό λίγη πίττα για να φάει με βουλιμία βουτώντας την στο μέλι.

 

Το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι τέλειωνε με ξηρούς καρπούς. Μετά το φαγητό η οικογένεια συγκεντρωνόταν στο μεγάλο χαγιάτι του σπιτιού, όπου έκαιγε το τζάκι. Εκεί μια υπηρέτρια, η πιο γερόντισσα, αν υπήρχαν και άλλες, έφερνε μέσα σε κούπες διάφορα σερμπέτια και το απαραίτητο σαλέπι, που το έπιναν συνήθως μόνο οι γεροντότεροι, επειδή έκανε καλό στα βρογχικά.

 

Αν εκείνο το βράδυ υπήρχαν καλεσμένοι το σπιτικό τους, ο οικοδεσπότης και η γυναίκα του έπρεπε να μείνουν ξάγρυπνοι μέχρι να κοιμηθούν οι μουσαφιραίοι. Τους έστρωναν στο δικό τους κρεβάτι με ό,τι καλύτερο υφαντό διέθεταν και αυτοί πήγαιναν να κοιμηθούν σε κάποιο δωμάτιο των παιδιών τους. Το πρωί σηκώνονταν πάλι για να πάνε στην εκκλησία.

 

Αφού άκουγαν την λειτουργία με πολλή κατάνυξη, έβγαιναν όλοι μαζί για να γυρίσουν στο σπίτι και να πιουν το «χριστουγεννιάτικο γάλα», άβραστο αλλά ζεστό όπως ήταν, κατευθείαν από το άρμεγμα.

 

Πάντα σε γιορτινή ατμόσφαιρα, φρόντιζαν να γλεντήσουν και να περάσουν την μεγάλη αυτή γιορτή μέσα σε κλίμα χαράς, τραγουδώντας, γελώντας και μοιράζοντας ευχές ο ένας στον άλλο!
Αλλοι καιροί… άλλα ήθη!

 

Πηγή: patris.gr/

Φωτογραφία: athinorama.gr

 

 

Τι συμβολίζουν τα ελληνικά χριστουγεννιάτικα έθιμα

Τι συμβολίζουν τα ελληνικά χριστουγεννιάτικα έθιμα

 

Την περίοδο των Χριστουγέννων αναβιώνουν ήθη και έθιμα που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις παραδόσεις του τόπου μας.

Ωστόσο, ορισμένα έθιμα τείνουν να εξαφανιστούν με το πάροδο του χρόνου.

 

Πριν από τον καθιερωμένο στολισμό του χριστουγεννιάτικου δέντρου, αρκετά νοικοκυριά συνήθιζαν να στολίζουν τα σπίτια τους με «καραβάκια», ένα έθιμο που ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο έως και την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία.

 

Και μπορεί το χριστουγεννιάτικο δέντρο να εκτόπισε σταδιακά το παραδοσιακό «καραβάκι», ωστόσο, σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας, και κυρίως στα νησιά, εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να τηρούν το συγκεκριμένο έθιμο.

 

Ας δούμε, όμως, μαζί τον συμβολισμό που έχουν τα πιο γνωστά χριστουγεννιάτικα έθιμα της χώρα μας.

 

Πότε στολίστηκε το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στην χώρα μας 

Σύμφωνα με το Κέντρον Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, το χριστουγεννιάτικο δέντρο φαίνεται ότι εμφανίστηκε στη νεότερη Ελλάδα την εποχή του Όθωνα και έχει ήδη πάνω από ενάμιση αιώνα ζωής στη χώρα μας. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με ιστορικές αναφορές, το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Ελλάδα στολίστηκε το 1833 από τον νεαρό Βαυαρό πρίγκιπα στα ανάκτορα του Ναυπλίου.

 

Βέβαια, μόνο ύστερα από τον τελευταίο πόλεμο εκλαϊκεύτηκε και αγαπήθηκε ως χριστουγεννιάτικο στολίδι. Είναι γερμανικό και σκανδιναβικό έθιμο και από εκείνους τους λαούς το έμαθαν και οι άλλοι. Η χρήση πράσινων κλαδιών αειθαλών δένδρων υπήρχε και στις αρχαίες γιορτές των «δεντροφοριών» και στις ρωμαϊκές και βυζαντινές καλένδες. Το δέντρο με τα αναβλαστικά σχήματα και το πράσινο χρώμα ήταν πάντα ένα σύμβολο ζωής.

 

To στολισμένο καραβάκι

Το στολισμένο καραβάκι είναι ένα ελληνικό έθιμο. Κατά τη διάρκεια των χριστουγεννιάτικων εορτών, σε αρκετά σπίτια στόλιζαν «καραβάκια» μέχρι την στιγμή που καθιερώθηκε ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δέντρου.

 

Το καραβάκι συμβόλιζε, όχι μόνο την προσμονή των παιδιών για αντάμωση με τους συγγενείς τους, αλλά και τη δική τους αγάπη για τη θάλασσα. Παράλληλα, μικρά καραβάκια είχαν τον ρόλο και ενός τιμητικού καλωσορίσματος για τους Έλληνες θαλασσοπόρους που επέστρεφαν στα σπίτια και στις οικογένειές τους, καθώς και τάματος για να είναι ασφαλείς στα «άγρια κύματα».

 

Συχνά τα παιδιά που πήγαιναν να πουν τα κάλαντα κρατούσαν μια μινιατούρα – στολισμένο καράβι. Στολισμένο με χρωματιστά χαρτιά και σχοινιά, γέμιζε από γλυκά και χριστόψωμα από τους γείτονες.

 

Αν και το έθιμο αυτό σήμερα έχει ατονήσει, κρατάει ακόμα στα νησιά, απ’ όπου και προέρχεται. Ωστόσο, το χριστουγεννιάτικο δέντρο είχε επικρατήσει στα περισσότερα ελληνικά σπίτια μέχρι το 1950.

 

Παρ’ όλα αυτά, την 6η του Δεκέμβρη στολίζονται ακόμα καράβια προς τιμή του Αγίου Νικολάου, προστάτη των ναυτικών, ο οποίος ούτως ή άλλως είναι ο πρόδρομος του Σάντα Κλάους.

 

Xριστόξυλο

Ο πρόδρομος του χριστουγεννιάτικου δέντρου στην Ελλάδα είναι το παραδοσιακό Χριστόξυλο, το οποίο το συναντάμε κυρίως στα χωριά της Βορείου Ελλάδος.

 

Κάθε Χριστούγεννα ο πατέρας ή ο παππούς κάθε οικογένειας ψάχνει στα δάση ή στα χωράφια ένα μεγάλο γερό κούτσουρο από πεύκο ή ελιά κυρίως, όπου θα μπει στο τζάκι και θα καίει όλο το δωδεκαήμερο των γιορτών, από τα Χριστούγεννα ως τα Θεοφάνεια.

 

Το Χριστόξυλο, σύμφωνα με την παράδοση, καθαρίζει την παλιά καπνιά του τζακιού και φέρνει την καλοτυχία.

 

Κύρια όμως ευεργεσία που παρέχει στο σπίτι είναι η προστασία του νοικοκυριού από τα παγανά που είναι ευρέως γνωστά ως καλικάντζαροι που μπαίνουν στο σπίτι από τις καμινάδες και κλέβουν ή κάνουν ζημιές στο νοικοκυριό. Καίγοντας το Χριστόξυλο η παράδοση λέει ότι ζεσταίνεται ο Χριστός στην κρύα σπηλιά της Βηθλεέμ. Τα νοικοκυριά είναι υποχρεωμένα να κρατάνε την φωτιά ως τα Φώτα, όπου και αποσύρονται τα παγανά κάτω από τη γη και σταματάνε οι επιδρομές στα σπίτια.

 

Το σπάσιμο του ροδιού

Ένα από τα παλαιότερα γιορτινά έθιμα είναι να σπάμε ένα ρόδι την Πρωτοχρονιά. Πρόκειται για έθιμο που ξεκίνησε αρχικά στην Πελοπόννησο, αλλά και στις Σέρρες, και αργότερα διαδόθηκε σ΄όλη την Ελλάδα.Το ρόδι εννοιολογικά σημαίνει ροή και δύναμη, είναι ο καρπός της ζωής και της καλοτυχίας, ενώ αναζητώντας κανείς τις ρίζες του θα φτάσει μέχρι την αρχαία Ελλάδα, όπου θεωρούσαν ότι οι κόκκοι του συμβολίζαν την αφθονία, ίσως και λόγω της ποσοτητάς τους, τη γονιμότητα, την αιωνιότητα, αλλά και την καλή τύχη.

 

Η παράδοση θέλει την Πρωτοχρονιά την οικογένεια να βάζει τα καλά της και να πηγαίνει στην Εκκλησία να παρακολουθήσει τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και να υποδεχθεί το νέο έτος.

 

Ο νοικοκύρης παίρνει μαζί του στην Εκκλησία το ρόδι για να «ευλογηθεί» κι αυτό και όταν όλοι επιστρέφουν σπίτι, εκείνος πρέπει να χτυπήσει την πόρτα για να του ανοίξουν, ώστε να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι τη νέα χρονιά. Τη στιγμή εκείνη σπάει το ρόδι και εύχεται να πλημμυρίσει το σπίτι υγεία, ευτυχία και χαρά, όσες είναι οι είναι και οι ρώγες του ροδιού.

 

Χριστόψωμο

Το χριστόψωμο είναι το ψωμί που φτιάχνουν οι πιστοί με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή, τις παραμονές των Χριστουγέννων. Είναι το ψωμί για το γιορτινό χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Και θεωρείται ευλογημένο, αφού αυτό θα στηρίξει τη ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειάς του.

 

Η μόνη διαφορά με τα άλλα συνήθη ψωμιά είναι ο πλούσιος του στολισμός με διάφορα κεντήματα, που είναι τα λεγόμενα «πλουμίδια».

 

Μερικοί συνηθίζουν στη μέση του χριστόψωμου να βάζουν ένα άβαφο αυγό, το οποίο συμβολίζει τη γονιμότητα ή άσπαστο καρύδι. Την ημέρα του Χριστού, ο νοικοκύρης παίρνει το χριστόψωμο, το σταυρώνει, το κόβει και το μοιράζει σ’ όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονται στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.

 

Μερικοί, εδώ βλέπουν ένα συμβολισμό της Θείας κοινωνίας. Κατά τόπους παρασκευάζεται σε διάφορες μορφές και έχει διαφορετικές ονομασίες όπως: «το ψωμί του Χριστού», «Σταυροί», «βλάχες» κ.ά.» Το έθιμο αυτό διατηρείται σε ορισμένα μέρη της Ελλάδας και κυρίως στην Κρήτη.

 

Βασιλόπιτα

Η ιστορία της βασιλόπιτας ξεκινά περίπου το 1500, στη Μικρά Ασία και πιο συγκεκριμένα στην πόλη Καισαρεία της Καππαδοκίας.

 

Η πίτα παρασκευάζεται την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και περιέχει ένα χρυσό φλουρί (νόμισμα) που σύμφωνα με την παράδοση θα φέρει καλή τύχη σ’ αυτόν που θα το βρει.

 

Η συνήθεια της τοποθέτησης νομίσματος μέσα στη πίτα προήλθε από τον Μέγα Βασίλειο. Η βασιλόπιτα κόβεται και μοιράζεται με εθιμικό τελετουργικό τη νύχτα της παραμονής του νέου χρόνου ή ανήμερα την Πρωτοχρονιά.

 

Πηγή: newsit.gr

 

Τα έθιμα των Χριστουγέννων στα Δωδεκάνησα

Τα έθιμα των Χριστουγέννων στα Δωδεκάνησα

 

 

Με διαφορετικά έθιμα από νησί σε νησί και από χωριό σε χωριό γιορτάζονται τα Χριστούγεννα στα νησιά της Δωδεκανήσου.

Από τα χαρακτηριστικά των εκδηλώσεων είναι ότι οι κάτοικοι της Δωδεκανήσου 40 ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα βρίσκονταν σε νηστεία με σκοπό να προετοιμαστούν για τη γέννηση του Χριστού και να απολαύσουν στη συνέχεια το χριστουγεννιάτικο τραπέζι.

 

Κύριο φαγητό στα περισσότερα νησιά της Δωδεκανήσου ήταν και σε γενικές γραμμές παραμένει, παράλληλα με τη γαλοπούλα τα τελευταία χρόνια, το χοιρινό κρέας.

 

Σε αρκετά χωριά της Ρόδου, το σφάξιμο του χοίρου που μεγάλωναν οι οικογένειες γινόταν σε παρέες και με ειδική ιεροτελεστία. Από τα χριστουγεννιάτικα φαγητά ήταν επίσης τα παραδοσιακά «γιαπράκια» (ντολμαδάκια) τα οποία δεν έλειπαν από το τραπέζι. Σε ό,τι αφορά τα γλυκά τόσο στη Ρόδο όσο και στα υπόλοιπα νησιά το χαρακτηριστικό είναι οι δίπλες, οι οποίες εξακολουθούν να παρασκευάζονται και σήμερα.

 

Από τα αξιοσημείωτα των ημερών είναι ότι την ημέρα των Χριστουγέννων οι κάτοικοι της Ρόδου συνηθίζουν να πηγαίνουν οικογενειακά στην εκκλησία και αμέσως μετά να επισκέπτονται τους ηλικιωμένους γονείς και παππούδες για τις σχετικές ευχές. Σε ορισμένα χωριά της Ρόδου ήταν έθιμο να επισκέπτονται ομαδικά, σαν μεγάλη παρέα, το βράδυ των Χριστουγέννων τα σπίτια όσων γιορτάζουν με τους οικοδεσπότες να είναι «υποχρεωμένοι» να τους κεράσουν όλους. Η περιοδεία της παρέας συνεχίζεται μέχρι πρωίας ενώ αν αντέχουν, ξεκινούν και νέο κύκλο επισκέψεων σε αυτούς που γιορτάζουν την επόμενη μέρα (της Παναγιάς).

 

Νίσυρος

Στη Νίσυρο, το βράδυ των Χριστουγέννων ο ιερέας τελεί τρισάγιο και κατόπιν προσφέρει στους πιστούς «ευλογημένα» τα οποία μόλις έφταναν στο σπίτι, τα τοποθετούσαν στο γιορτινό τραπέζι και τα έτρωγαν πρώτα. Στον Αρχάγγελο, στη Σάλακο και σε πολλά άλλα από τα χωριά της Ρόδου, το «Χριστόψωμο» είναι το πρόσφορο που πάνε στον παπά τα Χριστούγεννα. Το γιορτινό τραπέζι των Χριστουγέννων στρώνεται από το βράδυ της παραμονής. Στο κέντρο τοποθετείται το χριστόψωμο και δίπλα το μέλι με πολλούς ξηρούς καρπούς.

 

Κάλυμνος

Στο νησί της Καλύμνου τα παλαιότερα χρόνια ήταν απόλυτα απαραίτητο όλοι οι κάτοικοι του νησιού να παρευρίσκονται στη λειτουργία των Χριστουγέννων. Υπάλληλος της Δημαρχίας που άναβε τα φαναράκια στους δρόμους, έπρεπε να κτυπήσει όλες τις πόρτες των σπιτιών και να ξυπνήσει όλους τους νησιώτες για να πάνε στην εκκλησία.

 

Το παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο τραπέζι στην Κάλυμνο περιέχει κόκορα ή χοιρινό με πράσο ή την καθιερωμένη πλέον σ’ όλη την Ελλάδα γεμιστή γαλοπούλα. Το πρωί των Χριστουγέννων όταν επιστρέφουν από την εκκλησία πίνουν το ζωμό από τον πετεινό ή τρώνε σούπα που γίνεται με το ζωμό αυτό.

 

Σύμη

Από τις 15 Νοεμβρίου που ξεκινά το σαρανταήμερο της νηστείας για τα Χριστούγεννα οι Συμιακές άρχιζαν να ετοιμάζουν τα σπίτια τους για τις γιορτές. Καθάριζαν το εσωτερικό των σπιτιών τους, τους φούρνους που είχαν στην αυλή και τη γειτονιά για να είναι καθαρά ώστε να ψήσουν τα κουλούρια και τα γλυκά και για να είναι κάτασπρα και πεντακάθαρα τα σοκάκια και τα σκαλοπάτια.

 

Την ημέρα που εορτάζει ο Άγιος Σπυρίδωνας (12 Δεκεμβρίου) έφτιαχναν τους κουραμπιέδες με αλισίβα (στάχτη) και αμύγδαλα, πουγκιά γεμιστά με σουσάμι, «πανιεράκια» (με γέμιση από καρύδια, τα οποία μοιάζουν με μικρές ατομικές τάρτες), μπακλαβά, «κοπεγχάγη», «σβίγγους» και πάστες. Όλα αυτά τα γλυκίσματα προορίζονταν για το καλάθι που ετοίμαζαν για την πεθερά, για το καθιερωμένο «πεσκέσι» (δώρο στην πεθερά ως ένδειξη τιμής και εκτίμησης προς το πρόσωπό της), όπως αναφέρει η λαογράφος Ειρήνη Σεμερτζάκη. Το καλάθι αυτό κάθε αρραβωνιασμένη και παντρεμένη γυναίκα το ετοίμαζε με φροντίδα και το συνόδευε στο σπίτι της πεθεράς της. Εκτός από τα γλυκά, που ήταν όμορφα τακτοποιημένα και διακοσμημένα με ένα κεντητό μαντήλι, σε ένα μεγαλύτερο καλάθι τοποθετούσαν κρέας και άλλα φαγώσιμα.

 

Κως

Οι γιορτές απ’ τα Χριστούγεννα ίσαμε των Φώτων ονομάζονται «δωδεκάμερα». Την παραμονή των Χριστουγέννων στα χωριά της Κω ζύμωναν σιταρένιο αλεύρι κι έπλαθαν τα «κουλούρια», τις «κουλούρες» (γιορτινά ψωμιά), τα «ξύσματα» (ψωμιά σιταρένια, ζυμωμένα με ξυσμένη μυζήθρα και μυρωδικά) καθώς και τα «αφρένα» ή «εφτάζυμα» (αρωματισμένα ψωμιά, που το προζύμι τους γίνεται με τον αφρό βρασμένων ρεβιθιών και φύλλων δάφνης). Όλα αυτά τα «Χριστόψωμα», όπως αναφέρει ο συγγραφέας Βασίλης Χατζηβασιλείου, τα άλειφαν με κρόκο αυγού και τα πλούμιζαν με το χτένι. Ανήμερα τα Χριστούγεννα στα χωριά της Κω, νέοι και γέροι, γυρίζουν παρέες κι επισκέπτονται όλα τα σπίτια του χωριού, για να πουν τα κάλαντα και να ευχηθούν «τ’ αποχρόνου».

 

Το κέρασμα στις επισκέψεις αυτές, εκτός απ’ τα γλυκίσματα (κουραμπιέδες και μελομακάρονα) είναι το μαύρο κώτικο κρασί και μεζέδες. Τη γαλοπούλα ή το «πασκάτικο», δηλαδή το γουρουνόπουλο, συνήθιζαν να τα σφάζουν, σύμφωνα με το έθιμο, την παραμονή της μεγάλης γιορτής. Λεγόταν πασκάτικο, γιατί τα Χριστούγεννα οι αγρότες της Κω ήθελαν να τα ονομάζουν Πάσχα (επειδή έτρωγαν το κρέας μετά από σαράντα μέρες νηστείας) ξεχωρίζοντάς τα απ’ τη Λαμπρή, την ημέρα εορτασμού της Ανάστασης του Χριστού.

 

Οι σαρμουσάδες είναι ένα παραδοσιακό γλυκό της Κεφάλου της Κω, παρόμοιο με τον μπακλαβά. Γίνεται με χειροποίητο φύλλο, και σουσάμι, από όπου και πήρε το όνομά του (μπορούν να χρησιμοποιηθούν επίσης αμύγδαλα και καρύδια), καρυκεύματα (κανέλα, γαρύφαλλα) και το τυλίγουν σε ρολό και αφού το τηγανίσουν το περιχύνουν με σιρόπι από μέλι.

 

Αστυπάλαια

Στην Αστυπάλαια, τα Χριστούγεννα, υπήρχε το έθιμο να κρεμούν το κατωσάγωνο ενός χοίρου στη καπνοδόχο του τζακιού για να γλιτώσουν από τους καλικάντζαρους.
Την παραμονή επίσης των Χριστουγέννων, οι νοικοκυρές της Αστυπάλαιας, ζυμώνουν το “χριστόψωμο” με ένα καρύδι στη μέση για καλή τύχη.

 

Πηγή: Olympia.gr

 

Τι στολίζαμε πριν το χριστουγεννιάτικο δέντρο

Τι στολίζαμε πριν το χριστουγεννιάτικο δέντρο

 

 

Ο πρόδρομος του χριστουγεννιάτικου δέντρου στην Ελλάδα είναι το παραδοσιακό Χριστόξυλο, το οποίο το συναντάμε κυρίως στα χωριά της Βορείου Ελλάδος.

 

Κάθε Χριστούγεννα ο πατέρας ή ο παππούς κάθε οικογένειας ψάχνει στα δάση ή στα χωράφια ένα μεγάλο γερό κούτσουρο από πεύκο ή ελιά κυρίως, όπου θα μπει στο τζάκι και θα καίει όλο το 12ήμερο των γιορτών, από τα Χριστούγεννα ως τα Φώτα.

 

Το Χριστόξυλο σύμφωνα με τις αντιλήψεις καθαρίζει την παλιά καπνιά του τζακιού και φέρνει την καλοτυχία. Κύρια όμως ευεργεσία που παρέχει στο σπίτι είναι η προστασία του νοικοκυριού από τα παγανά ή καλικάντζαρους που μπαίνουν στο σπίτι από τις καμινάδες και κλέβουν ή κάνουν ζημιές στο νοικοκυριό. Καίγοντας το Χριστόξυλο η παράδοση λέει ότι ζεσταίνεται ο Χριστός στην κρύα σπηλιά της Βηθλεέμ. Οι νοικοκυραίοι είναι υποχρεωμένοι να κρατάνε την φωτιά ως τα Φώτα, όπου και αποσύρονται τα παγανά κάτω από τη γη και σταματάνε οι επιδρομές στα σπίτια.

 

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο καθιερώθηκε εξ ολοκλήρου και μαζί με τον Άη Βασίλη είναι ένα από τα κύρια χριστουγεννιάτικα εφέ. Ολόκληρες φάρμες με δέντρα τα οποία προορίζονται για πώληση τα Χριστούγεννα υπάρχουν στις πολιτείες των Η.Π.Α.

 

Αναμφισβήτητα το χριστουγεννιάτικο δέντρο αποτελεί ένα από τα πιο όμορφα χριστουγεννιάτικα έθιμα. Σε κάθε σπίτι έχει καθιερωθεί ο στολισμός του. Οι συμβολισμοί και τα νοήματά του πολλά.

 

Στη βάση του τοποθετείται συνήθως μια φάτνη που αναπαριστά τη γέννηση του Χριστού, ενώ στην κορφή υπάρχει το αστέρι Βηθλεέμ που οδήγησε τους μάγους στο Θείο Βρέφος.

 

Πηγή: dogma.gr

 

Χριστούγεννα στην Κρήτη: Τα έθιμα που μένουν αναλλοίωτα στον χρόνο

Χριστούγεννα στην Κρήτη: Τα έθιμα που μένουν αναλλοίωτα στον χρόνο

 

 

Κάτοικοι σε πολλές περιοχές της Κρήτης, στην προσπάθειά τους να μη χαθεί η Ρίζα, αντιστέκονται και διατηρούν ακόμα και σήμερα τα έθιμα που κληρονόμησαν από τους προγόνους τους

 

Τα Χριστούγεννα στην Κρήτη τα βουνά ντύνονται στα λευκά, οι πόλεις και τα χωριά φορούν τα γιορτινά τους και οι ντόπιοι αναβιώνουν έθιμα χρόνων, δημιουργώντας μια πολύ ιδιαίτερη ατμόσφαιρα.

 

Τα Χριστούγεννα είναι η ιδανική περίοδος για να χαλαρώσουμε, να αφιερώσουμε χρόνο στους αγαπημένους μας και γιατί όχι να γνωρίσουμε τα ήθη και τα έθιμα ενός τόπου με πλούσια ιστορία και παράδοση, όπως η Κρήτη.

 

Μπορεί με τα χρόνια να έχουν κάνει την εμφάνισή τους στο νησί διάφορα ξενόφερτα έθιμα, όμως οι κάτοικοι σε πολλές περιοχές της Κρήτης, στην προσπάθειά τους να μη χαθεί η Ρίζα, αντιστέκονται και διατηρούν ακόμα και σήμερα τα έθιμα που κληρονόμησαν από τους προγόνους τους.

 

Το Χριστόψωμο

Την προπαραμονή ή την παραμονή (το πρόσπερνο ή το σπερνό) των Χριστουγέννων ξεκινά η προετοιμασία της ζύμης για τη δημιουργία του χριστουγεννιάτικου ψωμιού. Πρόκειται για αυτήν την περίτεχνη κρητική κουλούρα, που προετοιμάζεται με αγάπη και τα πιο αγνά υλικά.

 

Τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι συνήθως ίδια με αυτά του ψωμιού, ενώ κάποιες συνταγές περιλαμβάνουν και ροδόνερο, μέλι, γαρύφαλλα, κανέλα και σουσάμι. Λέγεται ότι την ώρα του ζυμώματος οι νοικοκυρές λένε: «Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει το προζύμι για να γένει», προκειμένου να εξασφαλίσουν το φούσκωμα της ζύμης.

 

Όταν είναι έτοιμη η ζύμη, χωρίζεται, ώστε να δημιουργηθεί το κουλούρι που αποτελεί το ψωμί και η υπόλοιπη να χρησιμοποιηθεί για τα σχέδια που το διακοσμούν. Στη μέση υπάρχει πάντοτε σταυρός και ένα άσπαστο καρύδι.

 

Τα παλιά τα χρόνια, οι Κρητικοί έτριβαν λίγο από το ζυμάρι του χριστόψωμου και το ανακάτευαν με τα πίτουρα για να ευλογήσουν και τα ζώα τους. Σήμερα, το χριστόψωμο μοιράζεται από τον νοικοκύρη του κάθε σπιτιού, ανήμερα τα Χριστούγεννα σε όσους βρίσκονται στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι.

 

Ο Χοίρος των Χριστουγέννων

Το έθιμο της γαλοπούλας δεν είναι Ελληνικό. Στην Κρήτη, λοιπόν, παραδοσιακά το βασικό έδεσμα σε ένα εορταστικό τραπέζι είναι το γουρουνόπουλο και συνοδεύεται από απάκι, πηχτή, λουκάνικα και σύγκλινα, τα οποία παράγονται από το κρέας του. Τα συγκεκριμένα εδέσματα συστήνουμε να τα δοκιμάσετε ανεπιφύλακτα!

 

Αυτό το έθιμο προέκυψε καθώς, τα παλιά χρόνια, κάθε οικογένεια στην Κρήτη είχε στην κατοχή της έναν χοίρο, ο οποίος αποτελούσε το βασικό πιάτο στο εορταστικό τραπέζι, αλλά και τη βασική πηγή κρέατος για τη νέα χρονιά.

 

Τα Καρακατζόλια

Άλλο ένα έθιμο της Κρήτης είναι τα καρακατζόλια ή αλλιώς καλικάντζαροι. Λέγεται ότι τα παιδιά που έχουν γεννηθεί ανήμερα τα Χριστούγεννα μεταμορφώνονται σε καρακατζόλια, άτακτα μικρά ξωτικά και κάνουν την εμφάνισή τους την παραμονή των Χριστουγέννων. Σύμφωνα με το έθιμο, την ημέρα του αγιασμού γίνονται ξανά άνθρωποι.

 

Εάν πρόκειται να επισκεφτείτε την Κρήτη τα Χριστούγεννα μαζί με τα παιδιά σας, μπορείτε να τα βάλετε στο κλίμα και να εξάψετε τη φαντασία τους με αυτήν την χριστουγεννιάτικη ιστορία.

 

Τα Κάλαντα

«Ανοίξετε τη πόρτα σας
τα κάλαντα να πούμε
και βάλτε και μιά ρακή,
για να σας ευχηθούμε»

 

Το παραπάνω αποτελεί απόσπασμα από παραδοσιακά κρητικά κάλαντα, τα οποία αναβιώνουν μέχρι και σήμερα. Εκτός από τους στίχους, τα κάλαντα στην Κρήτη διαφέρουν και στα μουσικά όργανα. Οι φωνές των μικρών παιδιών που πηγαίνουν από πόρτα σε πόρτα για να πουν τα κάλαντα και να μαζέψουν το χαρτζιλίκι τους συνοδεύονται από τρίγωνα, κρητική λύρα και λαούτα. Αυτά τα κάλαντα πραγματικά αξίζει να τα ακούσετε.

 

Τα Γλυκίσματα

Τα γλυκά, έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στα κρητικά Χριστούγεννα. Τα μελομακάρονα και οι κουραμπιέδες, όπου παραδοσιακά οι νοικοκυρές μαζεύονταν για να τα ετοιμάσουν και παράλληλα συζητούσαν, τα ξεροτήγανα, τα σαρίκια και οι λουκουμάδες είναι ίσως τα πιο διαδεδομένα χριστουγεννιάτικα γλυκά.

 

Όμως, κάθε περιοχή στην Κρήτη είναι ξεχωριστή και άρα διαφέρουν και τα γλυκά της. Στη Σητεία, κανείς μπορεί να δοκιμάσει και κατιμέρια ή μυζηθρόπιτες, κουλουράκια στην Ιεράπετρα και ανεβατά λουκούμια στο Λασίθι. Στο Ηράκλειο, συναντάται μέχρι και σήμερα το έθιμο της μπουγάτσας ανήμερα την Πρωτοχρονιά, για να είναι γλυκό το νέο έτος.

 

Σε κάθε περίπτωση, μια επίσκεψη στην Κρήτη τις γιορτές θα σας αφήσει μια γλυκιά ανάμνηση.

 

Πηγή: cretaone.gr