Το έθιμο των Φανών στην Κοζάνη

Το έθιμο των Φανών στην Κοζάνη

Το χαρακτηριστικό της Kοζανίτικης αποκριάς είναι οι Φανοί. Είναι φωτιές που ανάβουν στις γειτονιές της πόλης και γύρω τους στήνεται ένα γλέντι με χορό και προπαντός τραγούδι.

Το χαρακτηριστικό της κοζανίτικης αποκριάς είναι οι Φανοί. Είναι φωτιές που ανάβουν στις γειτονιές της πόλης και γύρω τους στήνεται ένα γλέντι με χορό και προπαντός τραγούδι. Οι Φανοί της Κοζάνης στηρίζονται στην αυθόρμητη συμμετοχή των κατοίκων της, οι οποίοι τους ετοιμάζουν και πρωτοστατούν στο γλέντι με τα παραδοσιακά αποκριάτικα τραγούδια ή τα λεγόμενα «ξινέτροπα» ή τα «σκωπτικά», φυσικά, υπό τους ήχους των πνευστών και των χάλκινων.

Οι Φανοί, σε όλη την πόλη, ανάβουν κατά τις 8 το βράδυ της Μεγάλης Αποκριάς κι αμέσως οι άνθρωποι της γειτονιάς ξεκινούν το τραγούδι και το χορό γύρω τους. Το κέφι αρχίζει να ανεβαίνει, το κρασί ρέει άφθονο, οι παραδοσιακές κοζανίτικες πίτες, τα γνωστά «κιχί», κυκλοφορούν παντού και ο κύκλος γύρω απ' το βωμό μεγαλώνει. Στην αρχή λέγονται τραγούδια της αγάπης και του έρωτα, και ορισμένα εμπνευσμένα από τα κατορθώματα των κλεφτών κατά την Επανάσταση.

Τα πιο τολμηρά λέγονται στη συνέχεια, είναι σκωπτικά και διακωμωδούν άνδρες και γυναίκες. Υπάρχουν όμως και κάποια που είναι μόνο για μεγάλους, τα λεγόμενα «ξινέντροπα», όπως τα λένε στην Κοζάνη. Είναι πολύ αθυρόστομα και τραγουδιούνται αργά το βράδυ, «τις ώρες δηλαδή, που τα παλιά τα χρόνια, οι γυναίκες με τα παιδιά επέστρεφαν στα σπίτια τους». Αυτή είναι η πιο δυνατή στιγμή σε όλη τη διάρκεια των αποκριάτικων εκδηλώσεων στην Κοζάνη.

Στο τραγούδι των Φανών κυρίαρχος είναι ο ρόλος του κορυφαίου τραγουδιστή, ο οποίος τραγουδά συγκεκριμένα τραγούδια που λέγονται μόνο στο εορταστικό δωδεκαήμερο και την Κυριακή της Μεγάλης Αποκριάς. Οι παρευρισκόμενοι σχηματίζουν έναν κύκλο γύρω από τη φωτιά και τον κορυφαίο τραγουδιστή και με ρυθμό επαναλαμβάνουν τα λόγια του υπό το χτύπημα των χεριών τους.

Την Κυριακή της Αποκριάς, το μεσημέρι, γίνεται η παρέλαση των αρμάτων που έχουν ετοιμάσει οι άνθρωποι των Φανών, με έντονα στοιχεία κοινωνικής και πολιτικής σάτιρας. Το έθιμο επιβάλλει ο δήμαρχος να δίνει το έναυσμα της γιορτής με το άναμμα του Φανού στην κεντρική πλατεία και στη συνέχεια, ο ίδιος, υπό τους ήχους των πνευστών και χάλκινων, θα χορέψει τον πιο γνωστό αποκριάτικο σκοπό της περιοχής, το περίφημο «έντεκα».

Σε ό,τι αφορά την καταγωγή του εθίμου, πολλοί μελετητές της λαογραφίας υποστηρίζουν την άμεση σύνδεσή του με τις αρχαίες διονυσιακές γιορτές και τα ρωμαϊκά Σατουρνάλια. Οι αλλαγές που έχει υποστεί το έθιμο κατά τη διάρκεια του χρόνου, του έχουν προσδώσει περισσότερη αίγλη κι έχει αγαπηθεί από χιλιάδες επισκέπτες που φθάνουν στην Κοζάνη, έστω για μία φορά, να τραγουδήσουν τα ερωτικά και τα «βρώμικα» τραγούδια των Φανών και να χορέψουν υπό τους ήχους των χάλκινων γύρω από τη φωτιά.

Πηγή: https://www.sansimera.gr

 

 

Απόκριες: τα έθιμα σε όλη την Ελλάδα

Πώς ξεκίνησαν οι Απόκριες, ποια αρχαία έθιμα συνεχίζονται ακόμα και σήμερα και ποια παραδοσιακά φαγητά συνηθίζεται να τρώμε ανά εβδομάδα.

 

Της Βιβής Κωνσταντινίδου

 

 

Σαν περάσει ο «κρυαρίτης» Ιανουάριος, ακολουθεί ο Φεβρουάριος, ο τελευταίος χειμωνιάτικος μήνας, που μπορεί, σαν θυμώσει, μες στο χιόνι να μας χώσει, σηματοδοτεί όμως και το οριστικό τέλος του χειμώνα. Πήρε την ονομασία του από τη λατινική λέξη «februum», που σημαίνει «κάθαρση» και τη ρωμαϊκή γιορτή καθαρμού και εξαγνισμού Februa που τελούνταν στη Ρώμη αυτό το διάστημα. Παρετυμολογικά, οι Έλληνες τον λέμε και «Φλεβάρη», γιατί τότε «ανοίγουν οι φλέβες της γης» και γεμίζουν οι κοίτες των ποταμών και τα ρυάκια με κρυστάλλινα νερά από τις πολλές βροχές και τα χιόνια που λιώνουν άφθονα αν ο Φλεβάρης «φλεβίσει» – κάνει δηλαδή καλοκαιρίες.

 

Στις 2 του μήνα, της Υπαπαντής, γίνονταν καιρικές προβλέψεις: «καλοκαιριά της Παπαντής, μαρτιάτικος χειμώνας» και «Παπαντή καλοβρεμένη, η κοφίνα γεμισμένη», έλεγαν και πίστευαν πως ό,τι καιρό κάνει της Υπαπαντής θα κάνει για τις επόμενες σαράντα ημέρες. Στη δυτική Κρήτη έλεγαν «οντόν είναι καλή μέρα της Υπαπαντής, έχει πολύ χειμώνα πίσω». Με άλλα λόγια, μην σας ξεγελάνε οι φλεβαριάτικες καλοσύνες του καιρού, ο χειμώνας είναι ακόμη εδώ και μάλιστα άγριος και μακρύς. 

 

Οι Απόκριες είναι γιορτή πανάρχαια που ανάγεται στους προθρησκευτικούς ακόμη χρόνους και στις γονιμικές γιορτές που γίνονταν με αφορμή το ξύπνημα της φύσης μετά τη χειμωνιάτικη νάρκη. Είναι εποχή ευθυμίας και διασκεδάσεων γιατί η φύση αναγεννιέται οργιαστικά, η ζωή νικά τον θάνατο και ο άνθρωπος λαχταρά κι αυτός να ακολουθήσει το παράδειγμά της και να υποβοηθήσει τη διαιώνιση του είδους του. Στις πρώτες αυτές γιορτές γονιμικού χαρακτήρα, η ίδια η πράξη της αναπαραγωγής και τα σύμβολά της υμνούνται για να επιτευχθεί η γονιμότητα σε ανθρώπους, φυτά και ζώα.  Ακόμη και σήμερα, σε κάποια δρώμενα αναπαριστάται η «αροτρίωση», η γκροτέσκα αναπαραγωγική πράξη, σε χωράφι οργωμένο τρεις φορές.

 

 

Τα διονυσιακά έθιμα που υμνούν τη ζωή

Οι γιορτές ξεκίνησαν με δρώμενα διονυσιακού χαρακτήρα και τις γυναίκες, ως φορείς ζωής, να πρωταγωνιστούν, κρατώντας ξύλινα φαλλικά σύμβολα και κάνοντας κινήσεις αναπαράστασης της ερωτικής πράξης, συχνά πάνω σε φρεσκοοργωμένη γη. Οι γιορτές αυτές, βαθιά ριζωμένες στο συλλογικό ασυνείδητο των ανθρώπων, συνεχίζονται σχεδόν απαράλλακτες ακόμη και μετά την καθιέρωση του χριστιανισμού. Οι πρώτοι πατέρες της Εκκλησίας πολέμησαν τα γονιμικά αυτά έθιμα, τις μεταμφιέσεις, την αθυροστομία, αλλά εις μάτην: συνεχίζονται ακόμη και σήμερα σε όλη τη χώρα, όπως τα Μέριου ή οι Κουδουνοφόροι του Σοχού στη Θεσσαλονίκη, οι Γέροι στη Σκύρο, οι Γενίτσαροι και οι Μπούλες στη Νάουσα, το Μπουρανί του Τυρνάβου. 

 

Οι άνδρες φορούν δέρματα τράγων στο σώμα, για να μεταφερθεί και σε αυτούς, μαγικώ τω τρόπω, η παροιμιώδης αναπαραγωγική ορμή αυτού του ζώου. Ζώνονται με κουδούνια ζώων δεκάδων κιλών γύρω από τη μέση τους και κινούνται άσεμνα, κάνοντας εκκωφαντικό θόρυβο. Είναι ένα διάλειμμα στην αυστηρότητα των κοινωνικών κανόνων, αναγκαίο και λυτρωτικό, σε ένα γενικό κλίμα αμφισβήτησης της αυστηρότητας, του καθωσπρεπισμού και της δαιμονοποίησης της ερωτικής συμπεριφοράς. Κυρίως όμως διατράνωνε την αέναη διαιώνιση της ζωής μέσω της αναπαραγωγικής πράξης και τη νίκη της επί του θανάτου. Αλλωστε για τον λαϊκό άνθρωπο ίσχυε το naturalia non sunt turpia, δηλαδή «τα φυσικά πράγματα δεν είναι αισχρά». Η γονιμότητα είναι η ίδια, παντού στη φύση. Ο σπόρος μπαίνει στη γη, όπως στον γυναικείο κόλπο, και το σπαρτό ξεφυτρώνει από τη γη, όπως το παιδί βγαίνει από την κοιλιά της μητέρας του. Οι εκφράσεις γονιμότητας γίνονται συνήθως με φαλλικά σύμβολα και τρόφιμα ανάλογου σχήματος όπως πράσα και λουκάνικα, πλαισιωμένα από  ξηρούς καρπούς και φρούτα, θυμίζοντας το αρχαιοελληνικό «λίκνο», το καλάθι με τους άφθονους καρπούς και έναν φαλλό όρθιο στερεωμένο στο κέντρο. 

 

 

Τι τρώμε τις Απόκριες

Σε αυτό το κλίμα κυλάει ολόκληρη η Αποκριά και κορυφώνεται τις δύο τελευταίες εβδομάδες του Τριωδίου. Την προτελευταία, την Κρεατινή, γίνεται κατανάλωση κρέατος με αποκορύφωμα την Τσικνοπέμπτη, όταν ακόμη και η πιο φτωχή οικογένεια πρέπει να «τσικνώσει στη γωνιά της», συνήθως χοιρινό από τα χοιροσφάγια της εποχής που γίνονται παραδοσιακά την πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου. Μετά το γεύμα της Κυριακής της Κρεατινής, ο κόσμος αποκρεύει, δηλαδή παύει να τρώει κρέας.

 

Η κορύφωση της Αποκριάς, η καθαυτό Αποκριά, έρχεται την τελευταία εβδομάδα, της Τυρινής ή Τυροφάγου, οπότε καταναλώνονται φαγητά με βάση το γάλα και το τυρί: τυρόπιτες, γαλατόπιτες, γαλακτομπούρεκα, ρυζόγαλα, γλυκές και αλμυρές μακαρονάδες μέσα σε κρέμες και βούτυρα. Το τελευταίο Σάββατο του Τριωδίου, το Σάββατο της Τυρινής, είναι το πρώτο Ψυχοσάββατο και σύμφωνα με πανάρχαιο έθιμο «μακαρίζουμε» (ενθυμούμαστε) τους οικείους νεκρούς, τρώγοντας μακαρόνια σε συνταγές αλμυρές και γλυκές. Σε όλη την Ελλάδα συνηθιζόταν, ιδίως παλιότερα, να μένει ξέστρωτο το τραπέζι του δείπνου της Κυριακής αυτής. Δεν μάζευαν καν τα ψίχουλα, ώστε να έρθουν οι ψυχές και να γευτούν λίγες από τις νοστιμιές που απολάμβαναν όσο ζούσαν.

 

Η Κυριακή της Τυρινής έχει τα δικά της έθιμα

Η φασαρία την Κυριακή της Τυρινής είναι επιβεβλημένη και εκτός από τα τραγούδια και τις φωνές ενισχύεται με αυτοσχέδιες κροτίδες και ρουκέτες. Επίσης συνηθιζόταν να χτυπούν δυνατα τα πόδια στο έδαφος για να ξυπνήσουν τη γονιμότητα της γης και η γονιμότητα αυτή να μεταφερθεί και στους ίδιους. Αλλά η ημέρα ήταν αφορμή και για άλλα έθιμα που σχετίζονται με τον καιρό. Στη Σίφνο ο παπάς έσερνε το χορό του Βοριά στον αυλόγυρο της εκκλησίας και από σπίτι σε σπίτι, για να εξευμενίσουν τον αιγαιοπελαγίτικο άνεμο. Στη Ζάκυνθο που ακολουθεί εθιμοτυπικά τα σχετιζόμενα με το ενετικό καρναβάλι, το βράδυ της Τυρινής γίνεται μεγάλη χοροεσπερίδα στο κτίριο του Πνευματικού Κέντρου, γνωστού άλλοτε ως Καζίνου, και γύρω στις 11 μοιράζονται ρυζόγαλα και μαντολάτα. Το βράδυ της Κυριακής αυτής σε πολλές περιοχές άναβαν μεγάλες φωτιές που έπαιζαν ρόλο καθαρμού. Γνωστές ως «φανοί», «κλαδαριές», «καψαλιές» κ.ά., σηματοδοτούν την εσωτερική κάθαρση των ανθρώπων από την οργιαστική και αρτύσιμη περίοδο της Αποκριάς, ώστε να περάσουν καθαροί πια στην αυστηρότητα της Σαρακοστής. Στο Ζαγόρι η φωτιά αυτή λέγεται «Καλολόγος» και ανάβεται με κλαδιά που κάνουν θόρυβο σαν καίγονται, για να ξορκιστεί κάθε κακό. Στη Φθιώτιδα αλλά και αλλού, τη φωτιά αυτή άναβαν σε ύψωμα για να είναι ορατή όσο πιο μακριά γίνεται και για να έχει επίδραση στα χωράφια -αυτά κινδύνευαν περισσότερο άλλωστε από ασθένειες και κακές καιρικές συνθήκες. Το έθιμο αυτό μάλιστα είναι κοινό και σε χώρες όπως η Γερμανία και η Αυστρία που κυλούν φλεγόμενες μπάλες άχυρου από υψώματα προς τα χωράφια για να τα «καθαρίσουν» από εχθρούς όπως ασθένειες και ζιζάνια που απειλούν τη σοδειά. Στην Κάρπαθο, το βράδυ της Κυριακής της Τυρινής παρακάθονταν όλοι σε κοινό γεύμα, συγχωρώντας αλλήλους, έσβηναν παλιές έχθρητες και κατανάλωναν τυρόπιτες, μακαρόνια, αυγά, γαλατόπιτες και ένα ψωμί που λέγεται τυροζούμι, φτιαγμένο από χόρτα και μυρωδικά της εποχής γιαχνιστά, μαζί με φρέσκια μυζήθρα. Τα ίδια καταναλώνονται και στην Αρκαδία και μόλις φάνε το τυροζούμι, σηκώνουν όλοι με τα χέρια το τραπέζι και το ανεβοκατεβάζουν τρεις φορές λέγοντας εύθυμα: «Αγιοζούμι τυροζούμι όποιος πιει και δε γελάσει ψύλλος θε να τον δαγκάσει». Έπειτα τρώνε από 3 κουταλιές τυροζούμι ο καθένας, ενώ τα κορίτσια κλέβουν με τρόπο από ένα μακαρόνι από την απαραίτητη μακαρονάδα του γεύματος, το βάζουν το βράδυ κάτω από το μαξιλάρι για να δουν ποιον θα παντρευτούν. Στο ίδιο αυτό δείπνο, στη Σύρο γίνεται και το έθιμο του «χάσκα»: το τελευταίο βραστό αυγό (δηλαδή αρτύσιμο τρόφιμο), το κυλούσαν πέρα δώθε στο τραπέζι κι έπρεπε όλοι να προσπαθήσουν να το πιάσουν με το στόμα. «Κλείνανε το στόμα» και άρα τις Απόκριες με ένα αυγό και το ξανανοίγανε με αυτό το Πάσχα. 

Το αυγό παίζει ρόλο μαντικό -η μαντεία συνοδεύει πάντα τα χρονικά περάσματα από τη μία εποχή στην άλλη. Στην Αιτωλοακαρνανία βάζανε αυγά στη φωτιά το βράδυ της Κυριακής της Τυρινής και παρακολουθούσαν τίνος θα σκάσει (άρα κάποια αρρώστια θα τον απειλήσει) και τίνος θα ιδρώσει, άρα θα μείνει υγιής. 

 

 

Η γλυκιά πίτα της συγχώρεσης

Το βράδυ της Τυρινής συνηθίζεται σε πολλά μέρη της Ελλάδας να γίνονται γεύματα συγχώρεσης όπου παλιές έχθρες σβήνουν και οι νεότεροι ζητούν κατανόηση και συγχώρεση από τους μεγαλύτερους. Στην Κέρκυρα «τσι Στρυνές», της Τυρινής δηλαδή, ανταλλάσσονταν ευχές για συγχώρεση και για καλή Σαρακοστή, οι γυναίκες έστηναν χορό στα τρίστρατα και μετά έπλεναν σχολαστικά όλα τα σκεύη της κουζίνας με αλισίβα για να φύγει κάθε ίχνος λίπους από τα προηγούμενα φαγοπότια, πριν μπει η Καθαροδευτέρα και η Σαρακοστή. Στο Σοχό της Θεσσαλονίκης, με το περίφημο καρναβάλι του, το Σάββατο της Τυρινής, κατά το έθιμο «προστάβανι», οι νέοι προσφέρουν στους γηραιότερους ένα πορτοκάλι και τους φιλούν το χέρι ζητώντας τους συγχώρεση, πριν ξεκινήσει η Σαρακοστή. Όπως μας λέει ο κ. Δημήτρης Αθανασιάδης του τοπικού συλλόγου, την ημέρα αυτή ετοιμάζεται μια γλυκιά πίτα: Βράζουν 2 φλιτζάνια ρύζι Καρολίνα Σερρών, το αλατίζουν ελαφρά, το στραγγίζουν και το ανακατεύουν με 125 γρ. βούτυρο, 800 γρ. γάλα, 5 αυγά, λίγη ζάχαρη και κανέλα. Στρώνουν 1 χειροποίητο φύλλο σε μεγάλο ταψί, απλώνουν τη γέμιση, σκεπάζουν με δεύτερο φύλλο, ραντίζουν με νερό, τη χαράσσουν, τη λαδώνουν και την ψήνουν για 50 λεπτά στους 180°C. Σύμφωνα με το έθιμο, ο καθένας τη μοιράζει απαραίτητα σε τρία σπίτια.

 

Πηγή:

gastronomos.gr

Φωτογραφίες: Shutterstock

 

 

Απόκριες στη Λέσβο: « Οι Κουδουνάτοι του Μεσοτόπου»

Ένα από τα πιο γνωστά αποκριάτικα έθιμα της Λέσβου είναι και αυτό των «κουδουνάτων». Το έθιμο αυτό που πραγματοποιείται στο χωριό Μεσότοπος έχει τις ρίζες του στη Διονυσιακή Λατρεία. Οι άνδρες του χωριού - οι κουδουνάτοι-, οι οποίοι συμβολίζουν τις ψυχές των πεθαμένων που έχουν το χάρισμα να γονιμοποιούν στη γη, μεταμφιέζονται σε ζώα φορώντας ποιμενικά κουδούνια βάρους 20 κιλών. Τα κουδούνια, τους τα κρεμούν οι γεροντότεροι, με έναν ιδιαίτερο τρόπο για να υπάρχει η δυνατότητα να τοποθετηθούν αρκετά.

Στο κεφάλι τους φορούν κομμένες νεροκολοκύθες, τις γαλιές-, τις οποίες έχουν διακοσμήσει με φτερά κόκορα ή γαλοπούλας ή ακόμα και τις παραδοσιακές μαντήλες. Το πρόσωπό τους το μουτζουρώνουν. Στο λαιμό τους φορούν κολιέ από χάντρες και κοχύλια και στα χέρια τους κρατούν ένα ξύλο, την κουτσκούδα και το παραλληλίζουν με το διονυσιακό φαλλό. Συμβολίζουν με το ξύλο αυτό τη γονιμότητα  και τριγυρνούν στους μαχαλάδες, στα καλντερίμια  του χωριού, χορεύοντας ρυθμικά, τραγουδώντας αθυρόστομους στίχους όπως ο «μυλωνάς», η χήρα», η «εξομολόγηση» με δημοφιλέστερο τον «αράπκου» που συνοδεύεται από ερωτικές και κατά διαστήματα πρόστυχες χορευτικές κινήσεις.

Προκαλούν με τον τρόπο αυτό έναν απίστευτο σαματά με τα κουδουνοχτυπήματα, με σκοπό να διώξουν το κακό και να εξασφαλίσουν μια καλή σοδειά. Την παρέλαση ηγείται ο αρχηγός τους, ο αρχικουδουνάτος , ο οποίος διαφέρει από τους υπόλοιπους, αφού φορά λιγότερα κουδούνια και διαφορετικά χαϊμαλιά στο λαιμό του. Το έθιμο έχει σεξουαλική σημασία και παραπέμπει στην ατμόσφαιρα των Διονυσιακών τελετών όπου κυριαρχούν τα όργια.

πηγή : Μυτιληνιά Διάλεκτος

φωτογραφίες: Δημήτρης Γέρος

video: Γιώργος Παπαδόπουλος

ΚΑΛΟΓΕΡΟΣ (=Καλός γέρος)

Θρακικό δρώμενο (στη Βιζύη) τη Δευτέρα της «Τυρινής»

Τελείται σε 3 διαδοχικές σκηνές:

1. την μπάμπω με το εφταμηνίτικο

2. το φόνο του καλόγερου

3. την ψευδοαροτροίωση

Οι 2 πρώτες σκηνές είναι σατυρικές, η τελευταία σοβαρή. Έπαιρναν μέρος τα εξής πρόσωπα: οι 2 καλόγεροι (εκλέγονταν από τους προεστούς κάθε 4 χρόνια κι έπρεπε να ‘ναι παντρεμένοι), 2 κορίτσια ή Νύφες (2 ανύπαντροι νέοι που έπρεπε να μην παντρευτούν αυτά τα 4 χρόνια), η Μπάμπω (=μαμή) με το εφταμηνίτικο παιδί της, 2 κατσίβελοι (γύφτοι) και 2 Ζαπτιέδες (χωροφύλακες)

Οι καλόγεροι φορούσαν δέρματα ζώων, στο κεφάλι τους περικεφαλαία από τομάρι λύκου ή αλεπούς και μάσκα στο πρόσωπό τους πάλι από δέρμα. Γύρω από τη μέση τους κρεμούσαν κουδούνια. Ο Αρχικαλόγερος κρατούσε στο χέρι του ένα τόξο που μ’ αυτό πετούσε στάχτη αντί για βέλη ενώ ο άλλος καλόγερος κρατούσε ένα ραβδί. Η Μπάμπω φορούσε κουρέλια, ήταν καμπούρα κι είχε «κροκιδένια μαλλιά». Το εφταμηνίτικο παιδί της (ομοίωμα) το είχε μέσα σε ένα καλάθι. Οι κατσίβελοι ήταν ντυμένοι με ρούχα φτωχικά, με πρόσωπα μουντζουρωμένα κι έλεγαν πειράγματα κι αστεία. Τέλος οι Ζαπτιέδες βαστούσαν όπλα κι ακολουθούσαν τους καλόγερους.

Η πομπή ξεκινούσε με τύμπανα και γκάιντες. Περνούσε από τα σπίτια του χωριού κάνοντας έλεγχο σε κάθε σπιτικό, αν τα γεωργικά του εργαλεία ήταν στη θέση τους. Αφού επισκέπτονταν και το τελευταίο σπίτι κατέληγαν στην πλατεία του χωριού. Έτσι άρχιζε το δράμα με τις 3 σκηνές που προαναφέραμε. Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά από την τρίτη σκηνή της «ψευδοαροτροίωσης», οι θεατές συμμετείχαν ενεργά. Έπιαναν διπλό και τριπλό χορό-μπροστά οι καλόγεροι- και χόρευαν ως αργά το βράδυ.

                 Στη Μυτιλήνη τα λείψανα του Αγίου Βαλεντίνου

 Ερωτικό νησί η Λέσβος και πώς να μην είναι άλλωστε, αφού -κατά κάποιο τρόπο- έχει βάλει το ''χεράκι'' του ο Άγιος Βαλεντίνος αλλά και  η μοίρα του που τον έφεραν να  ''αναπαύεται'' εδώ και 120 χρόνια στην αρχόντισσα του Αιγαίου. 

Τα λείψανα του Αγίου Βαλεντίνου βρέθηκαν στη Μυτιλήνη  το 1907. Προηγήθηκε ένα ταξίδι πολλών αιώνων που ξεκίνησε από το μαρτύριο του επί Κλαύδιου του Β του επονομαζόμενου και Γότθου στις 14 Φεβρουαρίου του 268 στην οδό Φλαμίνια της Ρώμης και την ταφή του μαζί με ένα φιαλίδιο με αίμα του στην κατακόμβη της αγίας Πρισκίλλας.

Σύμφωνα με την αγιολογία των καθολικών, ο πιθανότατα πρεσβύτερος Βαλεντίνος συνελήφθη στη Ρώμη όταν αυτοκράτορας ήταν ο Κλαύδιος Β', ο επονομαζόμενος και Γότθος. Αφού βασανίστηκε, εκτελέστηκε διά αποκεφαλισμού στις 14 Φεβρουαρίου του 268 στην οδό Φλαμίνια. Οι σύντροφοί του τότε περισυνέλλεξαν το αίμα του σε ένα γυάλινο φιαλίδιο και έθαψαν το σώμα του μαζί με το γυάλινο φιαλίδιο στις κατακόμβες της Αγίας Πρισκίλλας. Το 1815 ο φύλακας των κατακομβών π. Πέτρος Κόμπι, ανακαλύπτει τον σκαλισμένο στο τοίχωμα των κατακομβών, τάφο με τη μισοσβησμένη επιγραφή ΒΑΛΕΝΤΙΝΟΣ. Στις 22 Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου επί Πάπα Πίου του 7ου ο τότε βικάριός του καρδινάλιος Ιούλιος ντι Σομάλια προβαίνει σε ανακομιδή των λειψάνων τα οποία δωρίζονται στον ιερέα ευγενή Ιωάννη-Βαπτιστή Longarini di S. Costanzo από το δουκάτο του Ουρμπίνο παρεκκλησιάρχη και υμνωδό στο βασιλικό παρεκκλήσι του καθεδρικού ναού του Ispali στη Σεβίλλη της Ισπανίας.

Το πώς αυτά τα λείψανα συνοδευόμενα από συνοδευτικά έγγραφα έφτασαν στη Μυτιλήνη δεν είναι γνωστό. Προφανώς μετά το θάνατο του Ιωάννου-Βαπτιστού Longarini di S. Costanzo, κληροδοτήθηκαν σε κάποιον από τους συγγενείς του που απόγονος του μετανάστευσε στη Μυτιλήνη όπου τότε η καθολική κοινότητα είχε σημαντικά οικονομικά συμφέροντα συνδεόμενα με τη Χίο και φυσικά τη Σμύρνη.

Τα λείψανα του Αγίου Βαλεντίνου στη Μυτιλήνη

Της τοποθέτησης των λειψάνων στον καθολικό ναό ακολουθεί άλλη μια περίοδος σιωπής μέχρι το 1990 που ο υπερήλικας εφημέριος του καθολικού ναού της Μυτιλήνης, φραγκισκανός μοναχός π. Τορκουάτο Μορίνι σφράγισε τη Φραγκοκλησιά ελλείψει καθολικού ποιμνίου, πήρε τα λείψανα και αναχώρησε για την Αθήνα. Μέρος των λειψάνων τοποθετήθηκε στο παρεκκλήσι του Τάγματος των Καπουτσίνων, το αφιερωμένο στους αγίους Φραγκίσκο και Κλάρα, στην οδό Γκιλφόρδου 7 στην πλατεία Βικτωρίας στην Αθήνα, και άλλο στάλθηκε στην έδρα της Καθολικής Εκκλησίας στη Ρώμη.

  

Τα τελευταία χρόνια με αφορμή την επισκευή του καθολικού ναού - μνημείου και την επανασύσταση μιας μικρής καθολικής κοινότητας αποτελούμενης κυρίως από μετανάστες και Ευρωπαίους καθολικούς που ζουν στη Μυτιλήνη, τα λείψανα επέστρεψαν στο χώρο όπου ανήκουν. Σαν σήμερα τα τελευταία χρόνια η καθολική εκκλησία συγκέντρωνε εκατοντάδες προσκυνητές ενώ τα λείψανα του αγίου λατρεύονταν στους δρόμους της Μυτιλήνης όπου λιτανεύονταν.

πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Η μέρα του αγίου Βαλεντίνου – Οι Άγιοι Απόστολοι Ακύλας και Πρίσκιλλα

 

ΑΓΙΟΣ ΒΑΛΕΝΤΙΝΟΣ

Πρόκειται για τον άγιο με την πιο γνωστή ημερομηνία εορτασμού. Ο μόνος που τον ανταγωνίζεται είναι ο άγιος Βασίλης. Δεν είναι τυχαίο ότι σε αμφότερες της γιορτές υπάρχει ένα έθιμο οργιώδους κατανάλωσης. Ποιος είναι, όμως, ο άγιος Βαλεντίνος και πως η φήμη του ταξίδευσε σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης, γεμίζοντας τα ταμεία των επιχειρήσεων, που σχετίζονται με το «ερωτικό» του έθιμο;

Η μέρα του αγίου Βαλεντίνου είναι μια από τις πιο σημαντικές μέρες για τις επιχειρήσεις. Υπολογίζεται ότι ένας μέσος άνθρωπος θα ξοδέψει περίπου 50 ευρώ εκείνη την ημέρα για να αγοράσει κάποιο δώρο ή για να βγάλει έξω το έτερον ήμισυ. Οι επιχειρήσεις στις ΗΠΑ κάνουν τζίρο περίπου 35 εκατομμύρια δολάρια ενόψει του εορτασμού.

Η ιστορική αναδρομή

Η ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση δεν αναγνωρίζει τον άγιο Βαλεντίνο και τιμά τους Αγίους Αποστόλους Ακύλα και Πρίσκιλλα, οι οποίοι γιορτάζουν μια ημέρα νωρίτερα, στις 13 Φεβρουαρίου.

Για την προέλευση του αγίου Βαλεντίνου υπάρχουν διάφορες εκδοχές, όμως ορισμένοι υποστηρίζουν πως στην πραγματικότητα, στις 14 Φεβρουαρίου δεν εορτάζεται η μνήμη του συγκεκριμένου αγίου, αλλά ο αρχαιοελληνικός Έρως.

 

Οι Άγιοι Απόστολοι Ακύλας και Πρίσκιλλα

 

Αντίθετα, οι Άγιοι Απόστολοι Ακύλας και Πρίσκιλλα μνημονεύονται ως ένα πολύ αγαπημένο, άκληρο ζευγάρι. Ο Ακύλας, αναζητώντας καλύτερη τύχη κατέφυγε στη Ρώμη, όπου γνώρισε την Πρίσκιλλα, μία δυναμική και μορφωμένη γυναίκα. Οι δύο νέοι αγαπήθηκαν και παντρεύτηκαν παρά τις αντιρρήσεις που προέβαλε η οικογένεια της Πρίσκιλλας.

«Σταθμός» στη ζωή του ζευγαριού αποτέλεσε η γνωριμία του με τον Απόστολο Παύλο, στην Κόρινθο, όπου οι δύο νέοι κατέφυγαν το 49 μ.Χ., όταν ο αυτοκράτορας Κλαύδιος εξέδωσε διάταγμα για την απομάκρυνση όλων των Εβραίων από τη Ρώμη.

Το ζευγάρι εντάχθηκε στην ιεραποστολή του Αποστόλου Παύλου, τον οποίο ακολουθούσε πιστά στις περιοδείες και στα κηρύγματά του.

Ο Ακύλας και η Πρίσκιλλα επέστρεψαν στη Ρώμη το 68 μ.Χ., καθώς μετά την άνοδο στο θρόνο του Νέρωνα, το διάταγμα του Κλαύδιου για την εξορία των Εβραίων αποτελούσε πλέον παρελθόν. Στη Ρώμη, δίδαξαν το λόγο του Θεού, αλλά τελικά είχαν μαρτυρικό θάνατο, καθώς συνελήφθησαν και αποκεφαλίστηκαν.

Κατά το Μεσαίωνα πίστευαν ότι τα πουλιά ζευγαρώνουν την ημέρα του αγίου Βαλεντίνου, στις 14 Φεβρουαρίου. Έτσι, λοιπόν, τα αγόρια και τα κορίτσια μπορούσαν να κάνουν το ίδιο.

Αργότερα, κατά τις αρχές του 1900 οι ορεσίβιοι Αμερικανοί πίστευαν το ίδιο και για τα κουνέλια και έτσι κατέληξαν ότι αυτή η ημερομηνία δεν ήταν τυχαία συνδεδεμένη με τον Λατίνο Άγιο και τον έρωτα.

Εξάλλου, για τους Αμερικανούς, η 14η Φεβρουαρίου είναι και η μέρα της Μαρμότας, εκτός του Αγίου Βαλεντίνου.

Η 15η Φεβρουαρίου είχε καθιερωθεί από τους Ρωμαίους ως η μέρα της Lupercali, οπότε οι νέοι μπορούσαν να επιλέξουν ποιον θα παντρευτούν. Αυτό όμως το «ζευγάρωμα» θεωρήθηκε «κάπως παράνομο και μη χριστιανικό», έτσι αποφασίστηκε να αλλάξει αυτή η μέρα και να ταυτιστεί με την 14η Φεβρουαρίου που ήταν η μέρα του αγίου Βαλεντίνου, η μέρα δηλαδή του αγίου που προστάτευε τα αισθήματα αγάπης προς τις γυναίκες.

Έγινε, λοιπόν, τότε παράδοση, οι άντρες να δίνουν ένα μικρό σημείωμα στη γυναίκα που ήθελαν για να της εκφράσουν το θαυμασμό τους, κάνοντας αναφορά στον άγιο Βαλεντίνο.

Τα δώρα που έμειναν στην Ιστορία

Αν αναρωτιέστε ποιο είναι το πιο σημαντικό δώρο έρωτα στον κόσμο, αυτό είναι το Taj Mahal στην Ινδία. Χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Σαχ Γιαχάν ως δώρο στη γυναίκα του, η οποία όμως πέθανε στη γέννα του παιδιού τους. Παραμένει ως σήμερα το έμβλημα του αιώνιου έρωτα και κάθε χρόνο στις 14 Φεβρουαρίου υπάρχει κοσμοσυρροή στο συγκεκριμένο σημείο.

Το πιο παλιό μικρό δώρο στάλθηκε το 1415 μ.Χ. από το δούκα της Ορλεάνης στη γαλλίδα σύζυγό του που ήταν φυλακή στο Λονδίνο. Ακόμα και σήμερα υπάρχει ως έκθεμα σε μεγάλη γκαλερί στην Αγγλία.

Η Βερόνα, όπου έζησαν κατά τον Σαίξπηρ, ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα, λαμβάνει περίπου 1.000 γράμματα από ερωτευμένους την ημέρα του αγίου Βαλεντίνου. Παραλήπτης όλων των ερωτικών επιστολών είναι η Ιουλιέτα και ο πύργος της στην ιταλική πόλη.

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Το κόψιμο της πίτας του Νόστου στην Νίκαια

Όπως κάθε χρόνο, τηρήσαμε το έθιμο και κόψαμε την πίτα μας για το 2022!

Στο Νόστο η κοπή της πίτας είναι ένα έθιμο που τηρούμε με ευλάβεια κάθε χρόνο. Είναι μια ημέρα που μας δίνεται η ευκαιρία να βρεθούμε μακριά από τη δουλειά και το άγχος της καθημερινότητας να τα πούμε, να κάνουμε τον απολογισμό της χρονιάς που πέρασε, να συζητήσουμε τα σχέδιά μας για τη νέα χρονιά και φυσικά να τραγουδήσουμε, να φάμε και να πιούμε, να χορέψουμε και να περάσουμε καλά!

Φέτος, η ημέρα αυτή ήταν ξεχωριστή και λίγο διαφορετική από τις προηγούμενες χρονιές αφού λόγω κόβιντ 19 μόνον 10 άτομα μπορούσαμε να παραβρεθούμε. Το φλουρί έπεσε στην συμπαθητική και πάντα χαμογελαστή Μαίρη Κουρνάκη.

Η γιορτή μας ολοκληρώθηκε με μια ευχή: να περάσουμε κι αυτή τη χρονιά με υγεία, επιτυχίες και όμορφες στιγμές και του χρόνου να τα καταφέρουμε να βρεθούμε και να γιορτάσουμε όλοι μαζί σε ένα κύκλο, μια μεγάλη αγκαλιά!!!

Τριώδιο: Τι είναι και η σημασία του

 

Τριώδιο: Η περίοδος τού Τριωδίου αποτελεί τό κινητό εκείνο τμήμα τού εκκλησιαστικού έτους πού προπαρασκευάζει τόν πιστό γιά τόν άξιο εορτασμό τών Παθών καί τής Αναστάσεως μέ ανάλογα βιώματα, πνευματική καλλιέργεια καί συμμετοχή, μέ αγώνα μετανοίας, προσευχής καί νηστείας.

Η περίοδος τού Τριωδίου είναι ένα στάδιο «προετοιμασίας» γιά τήν νηστεία τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής καί ξεκινά από τήν Κυριακή τού «Τελώνου καί Φαρισαίου» καί τελειώνει τήν Ε΄ Κυριακή τών Νηστειών.

Τό Τριώδιο είναι ένα από τά λειτουργικά βιβλία τής Εκκλησίας. Στό βιβλίο αυτό περιέχονται σχεδόν κάθε μέρα ύμνοι, πού λέγονται Τριώδια, ύμνοι δηλαδή μέ τρείς ωδές. Οι ύμνοι αυτοί γενικά λέγονται Κανόνες.

Οι Κανόνες, στήν άρτια μορφή τους καί αντίθετα πρός τά Τριώδια, αποτελούνται από εννέα ωδές. Οι ωδές, είναι ομάδες από τέσσερα ως πέντε ή καί περισσότερα τροπάρια, πού ψάλλονται όλα μέ τόν ίδιο τρόπο. Ενώ λοιπόν οι Κανόνες είναι ύμνοι μέ εννέα ωδές, τά Τριώδια είναι μικρότεροι ύμνοι μέ τρείς μόνο ωδές. Από τά Τριώδια λοιπόν αυτά, λέγεται καί τό βιβλίο Τριώδιο.

Τριώδιο λέγεται καί η εκκλησιαστική περίοδος από τήν Κυριακή τού Τελώνου καί Φαρισαίου ως τό Πάσχα, επειδή όλο αυτό τό χρονικό διάστημα, είναι σέ χρήση τό λειτουργικό βιβλίο τού Τριωδίου.

Περιλαμβάνει, τίς τέσσερις εβδομάδες πρίν από τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τίς πέντε εβδομάδες τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής ως τό Σάββατο τού Λαζάρου, καί τή Μεγάλη Εβδομάδα.

Τήν πρώτη εβδομάδα τού Τριωδίου γίνεται «καταλύση εις πάντα», δηλαδή τρώγεται ελεύθερα κάθε φαγητό ακόμη καί τήν Τετάρτη καί Παρασκευή. Γιά τό λόγο αυτό ονομάζεται «ελεύθερη» ή «απολυτή».

Τήν δεύτερη εβδομάδα γίνεται «καταλύση εις πάντα», όλες τίς ημέρες εκτός τής Τετάρτης καί Παρασκευής.

Τήν τρίτη εβδομάδα, τής Τυροφάγου ή Τυρινής γίνεται όλες τίς ημέρες καταλύση σέ όλα τά γαλακτοκομικά προϊόντα, τού αυγού, τών ψαριών καί φυσικά τού ελαιολάδου, απαγορεύεται όμως η κρεοφαγία.

 

Κυριακή τού Τελώνη καί τού Φαρισαίου:

Η εκκλησία θέλει νά μάς εμπνεύσει τήν ταπείνωση τού Τελώνη καί νά μάς προφυλάξει από τήν υπερηφάνεια τού Φαρισαίου. Ο Κύριος διδάσκει: πάς ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δέ ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται.

 

Κυριακή τού Ασώτου:

 

Τρία πράγματα διδάσκει η παραβολή:

α) τήν άθλια καταστάση τού αμαρτωλού

β) τήν αξία τής μετανοίας καί

γ) τό μεγαλείο τής συγχωρέσεως.

 

Τό Σάββατο πρίν τήν τρίτη Κυριακή ονομάζεται Ψυχοσάββατο ή Σάββατο τών Ψυχών. Καθιερώθηκε από τήν εκκλησία ως ημέρα πού προσφέρουμε κόλλυβα καί προσευχόμαστε γιά

όλους αυτούς πού γιά διαφόρους λόγους δέν μνημονεύονται σέ μνημόσυνα: γιά παράδειγμα άνθρωποι πού δέν έχουν εν ζωή κανένα συγγενή.

Κυριακή τής Απόκρεω:

Λέγεται έτσι διότι μετά τήν Κυριακή αυτή απέχουμε από τό κρέας. Τή μέρα αυτή η Εκκλησία μας, φέρνει στή μνήμη μας τήν φοβερή Δευτέρα Παρουσία τού Κυρίου.

Κυριακή τής Τυρινής:

Λέγεται έτσι διότι μετά τή μέρα αυτή καθώς καί τήν εβδομάδα πού προηγείται καταλύουμε τυριά καί άλλα γαλακτώδη.

Τό Ευαγγέλιο τής μέρας αυτής παροτρύνει τούς πιστούς νά συγχωρήσουν αυτούς πού τούς έφταιξαν ώστε νά τούς συγχωρήσει καί ο Θεός. Η νηστεία νά μή γίνεται αφορμή επιδείξης όπως έκαναν οι Φαρισαίοι καί νά διάγουν βίο ενάρετο καί ελεήμονα. Τή μέρα αυτή η εκκλησία, μάς θυμίζει τήν εξορία τού Αδάμ από τόν Παράδεισο.

Η ιερή υμνολογία, η βυζαντινή ψαλμωδία, καί η θεία λατρεία γενικά τής Εκκλησίας, μαζί μέ τήν αναγνώση τών Γραφών καί τό θείο κήρυγμα είναι τά ιερά γράμματα καί η παιδεία τών ορθοδόξων. Γιά μάς τούς Έλληνες είναι καί η εθνική μας γλώσσα, γιατί όλα αυτά είναι γραμμένα στά Ελληνικά,όπως καί η Αγία Γραφή καί οι ιερές Ακολουθίες.

Όλη η περίοδος τού Τριωδίου γιά τούς ορθοδόξους χριστιανούς είναι καιρός μετανοίας, προσευχής καί νηστείας. Γι αυτό κι από τή μέρα πού ανοίγει τό Τριώδιο, ο κάθε πιστός προσεύχεται κατανυκτικά καί ψάλλει· «τής μετα­νοίας άνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα».

 

Διονυσίου, Μητροπολίτου Σερβίων καί Κοζάνης

 

Πηγή: https://www.vimaorthodoxias.gr/