Χένελλας (πειρατικό τραγούδι από τη Μάνη)

 

 

 

 

Όπως είναι γνωστό η πειρατεία αποτελούσε επάγγελμα τα χρόνια της τουρκοκρατίας και η περιοχή της Μάνης ήταν, λόγω της γεωγραφικής της θέσης αλλά και λόγω του ελεύθερου πνεύματος των κατοίκων της, κατάλληλη στο να ευδοκιμήσουν τέτοιες πρακτικές. Το παρακάτω τραγούδι είναι πειρατικό - ναυτικό τραγούδι της Μάνης κα περιγράφει με μεγάλη ένταση και ζωντάνια την περηφάνια που διακατείχε τους ανθρώπους αυτούς για την «Ελευθερία» που είχαν κερδίσει με τα όπλα τους και την αναγωγή της σε απόλυτο μάθημα ζωής.

 

Οι Ολλανδοί περιηγητές Van Egmont και John Heyman αναφέρουν

« […] οι Μανιάτες αρνούνται να πληρώσουν φόρο στο Σουλτάνο. Πολλές φορές έστειλαν οι Τούρκοι δυνάμεις να τους υποτάξουν. Έτσι είναι οι μόνοι Έλληνες που μπόρεσαν να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους. Οι Έλληνες των γειτονικών περιοχών αποκαλούν τη Μάνη «Μεγάλο Αλγέρι». Είναι όλοι πειρατές εξ επαγγέλματος. Ακόμη και οι παπάδες τους ακολουθούν στις επιδρομές κι παίρνουν το ένα δέκατο από τις λείες ως δικαίωμα της εκκλησίας».

 

 

 

 

(ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΕ ΠΑΛΑΙΟΜΑΝΙΑΤΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ)

Χη σάλασ’ αντουρεύζεταϊ / Χένελλα, Χένελλας

Κάι παλεύεϊ με του βράχους /Χούσιουτα, Χούσιουτας

Έτσ’ αντουρεύγουμαϊ τσάι `γου /Χένελλα, Χένελλας

Κάι παλεύου με του Βλάχους / Χούσιουτα, Χούσιουτας

Κάι τα βουνά αντουρεύγοντάϊ /Χένελλα, Χένελλας

Κάι παλεύου με τα ισόινια / Χούσιουτα, Χούσιουτας

Έτσα τσάι `γου με τους εχτρούς / Χένελλα, Χένελλας

Σ’ αντουρεύγουμάϊ αϊούϊνα / Χούσιουτα, Χούσιουτας

Κάι η Τουϊρτσά έμ’ πάτηζε /Χένελλα, Χένελλας

Σ’ ούλη τη Μάνης τα χουϊρά /Χούσιουτα, Χούσιουτας

Τι άλλο καλό ε μάσαμε /Χένελλα, Χένελλας

Πεϊό κάλ’ απ’ τη λευτεϊρά /Χούσιουτα, Χούσιουτας.

 

(ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΕ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΚΥΡΙΑΚΟ ΚΑΣΣΗ)

Η θάλασσα αντρειεύεται

κι όλο παλεύει με τους βράχους

έτσ’ αντρειεύομαι κι εγώ

κι όλο παλεύω με τους Βλάχους

και τα βουνά αντρειεύονται

κι όλο παλεύουν με τα χιόνια

ετσά κι εγώ με τους οχτρούς

θα αντρειεύομαι αιώνια

και η Τουρκιά δεν πάτησε

σ’ ούλη της Μάνης τα χωριά

τί άλλο καλό δε μάθαμε

πιο κάλιο από την λευτεριά.

 

 

• Χένελλας σημαίνει Ελλάς

• Χούσιουτας σημαίνει τιμή μας

• Βλάχοι σημαίνει οι ξένοι. Οι εκτός μανιάτικης νοοτροπίας. (οι Βλάχοι ήταν κυρίως κτηνοτροφικός πληθυσμός, νομαδικού τύπου. Τελείως αντίθετος με τον πολεμικό πολιτισμό των Μανιατών).

 

 

 

Πηγή: maniatika.wordpress.com

 

Μουσική και χοροί της Φλώρινας

 

 

Μουσική
Η περιοχή της Φλώρινας εκφράζεται με μια ιδιαίτερη μουσική, στην οποία ο Βαλκανικός ρυθμός ζωντανεύει μέσα από τα χάλκινα πνευστά και τις μπάντες. Η γκάιντα και ο ζουρνάς αντικαταστάθηκαν από το κλαρίνο, την τρομπέτα και το τρομπόνι τα οποία ενώνονται μαγικά με το ταμπούρλο και παίζουν μουσική με μικρασιάτικες, σκοπιανές, βουλγάρικες, τσιγγάνικες, ποντιακές και ηπειρώτικες επιρροές. Σήμερα στη περιοχή της Φλώρινας υπάρχουν αρκετές μπάντες (κυρίως οικογενειακές) που συντελούν στη συνέχιση της ροής του βαλκανικού μουσικού ποταμού. Μια θεωρία θέλει τα χάλκινα να είναι κληρονομιά από τις ξένες στρατιωτικές μπάντες τότε που η Φλώρινα ήταν σταθμός εμπόρων και αριθμούσε 45 χάνια.

 

Μια άλλη θεωρία λέει ότι τα χάλκινα πνευστά εμφανίσθηκαν στον ελλαδικό χώρο μετά το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα και την επανάσταση του 1821, όταν σταδιακά διαμορφώνεται το νεοελληνικό κράτος πάνω σε δυτικά πρότυπα. Ο ερχομός των νέων διοικούντων από τη Δύση επηρεάζει και τη πολιτιστική ζωή της εποχής.

 

Στην μουσική πραγματοποιούνται μεγάλες αλλαγές με την εμφάνιση μουσικών συνόλων δυτικού τύπου, όπως είναι οι πρώτες στρατιωτικές μπάντες στη Νότια Ελλάδα από το 1825 στο Ναύπλιο και στα Ιόνια νησιά που δεν γνώρισαν τουρκικό ζυγό αλλά δυτικό. Η πρώτη μπάντα ιδρύεται το 1840 με το όνομα «Φιλαρμονική Εταιρία Κέρκυρας». Αργότερα στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου η εξάπλωση των μπαντών είναι ραγδαία. Στη περιοχή της Βόρειας Ελλάδας και ειδικότερα της Δυτικής Μακεδονίας η ίδρυση χάλκινων μπαντών σε στρατιωτικά πρότυπα πραγματοποιείται σε αυτή τη χρονική περίοδο σε διάφορες πόλεις όπως το Μοναστήρι (Μπίτολα) κοντά στη Φλώρινα το 1891, στη Θεσσαλονίκη το 1903, στη Νάουσα το 1904, στη Βέροια το 1907, στη Κοζάνη το 1914 και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Οι μπάντες αυτές ικανοποιούσαν τις μουσικές ανάγκες των αστικών περιοχών (παρελάσεις, διάφορες τελετές, ψυχαγωγία κλπ).

 

Οι δυνατότητες των χάλκινων και των συνεργαζόμενων με αυτά οργάνων δεν αφήνουν ασυγκίνητους τους λαϊκούς οργανοπαίκτες της Φλώρινας. Τα όργανα αυτά κυρίως λόγω της μεγάλης έντασης που παράγουν υιοθετούνται και χρησιμοποιούνται σε διάφορες γιορτές, πανηγύρια, γάμους κλπ. αντικαθιστώντας σταδιακά κάθε παλιό όργανο. Στο μεταβατικό στάδιο υπήρχαν κομπανίες με μεικτά σχήματα όπου συνυπήρχαν ταυτόχρονα τα μικρής έντασης βιολιά, λάουτα ακόμα και το ούτι με τα μεγάλης έντασης χάλκινα. Αργά η γρήγορα οι δύο κατηγορίες χωρίζουν από μόνες τους οδηγώντας στη διαμόρφωση ενός μουσικού συνόλου υψηλής έντασης. Έτσι επικράτησε η λαϊκή χάλκινη κομπανία ή αλλιώς μπάντα.

 

Τα χάλκινα πνευστά για πολλούς έχουν αρχαιοελληνική προέλευση ενώ για άλλους δυτική. Οι λαϊκοί οργανοπαίχτες πάντως εκφράζονται με τον πατροπαράδοτο τρόπο των προγόνων τους στην τεχνική και στην ερμηνεία. Βασίζονται στο αρχαιοελληνικό μουσικό σύστημα του Πυθαγόρα. Τις χάλκινες λαϊκές κομπανίες ή αλλιώς μπάντες τις βρίσκει κανείς σήμερα αποκλειστικά στη Δυτική Μακεδονία όπου παίζουν τη μουσική των διαφόρων ντόπιων πολιτιστικών ομάδων με Ηπειρώτικες και σλαβικές επιρροές.

 

Χοροί
Από άποψη χορευτικού ύφους ο Νομός Φλώρινας χωρίζεται σε τρεις γεωγραφικά οριοθετημένες περιοχές. Η πρώτη περιλαμβάνει την περιοχή των Πρεσπών και τα χωριά των Κορεστείων. Η δεύτερη περιλαμβάνει τα χωριά του κάμπου και τη περιφέρεια της πόλης της Φλώρινας με εξαίρεση τα χωριά Ακρίτας, Άλωνα, και ιδιαίτερα Δροσοπηγή, Φλάμπουρο και Λέχοβο. Η τρίτη περιοχή περιλαμβάνει τα χωριά της περιφέρειας Αμυνταίου.

 

Οι τοπικές μουσικές συνοδεύουν τους χορούς της περιοχής που παρουσιάζουν ιδιαίτερη ποικιλία. Ο «Λυτός» ή «Πουστσένο», ο κατεξοχήν διαδεδομένος χορός, παρουσιάζει ποικιλία μελωδιών και το όνομα του προσδιορίζει τον τρόπο που χορεύεται (με τα χέρια χαμηλά, λυτά. Ο «Συρτός» ή «Ζαρακα» είναι ο χορός με τον οποίο ανοίγει κάθε γαμήλιο γλέντι. Το «Χασάπικο» ή «Ζάραμο» είναι χορός διαδεδομένος σε όλα τα Βαλκάνια. Ο «Γερόντικος» ή «Στάρτσκο» χορεύεται από τους γεροντότερους και έχει αργό χαρακτήρα.

 

Επίσης είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς στο Νομό Φλώρινας χοροί όπως η «Κόρη Ελένη» ή «Λένο Μόμε», τα «Τσουράπια», η «Παϊτούσκα» και ο «Ράικοε». Το «Τικ», το «Κότσαρ», η «Σερανίτσα», η «Λετσίνα», το «Διπάτ», η «Τρυγώνα», το «Σαρίγκουδ» και το «Ομάλ» είναι οι πιο διαδεδομένοι χοροί των προσφυγικών κοινοτήτων του Νομού που κατάγονται από περιοχές της Μικράς Ασίας και του Πόντου.

 

Πολλοί χοροί προσδιορίζονται από την περιοχή όπου χορεύονται όπως π.χ. στη Πρέσπα ο αργός «Ντεβολίτσε» (από τον ποταμό Δεβόλι) ή ο «Αλωνιώτικος» από το χωριό Άλωνα. Στο χωριό αυτό συναντάμε και άλλους χορούς όπως η «Ομορφούλα» ή «Λίτσενο» και η «Συμπεθέρα». Στα πεδινά ιδιαίτερα αγαπητός χορός ήταν και το «Αρβανίτικο τσάμικο» ενώ στο Φλάμπουρο και στη Δροσοπηγή χορεύεται το «Μπεράτσε». Στο Πισοδέρι ο «Τζάτζιος», ο «Σουροβάρικος» και άλλοι χοροί συνδέονται με τη ζωή και τη δομή της τοπικής κοινωνίας. Ο χορός «Πουλάκι» που χορεύεται στο Ξινό Νερό έχει καρναβαλικό χαρακτήρα και χορεύεται την πρωτοχρονιά στο πλαίσιο εορτασμών. Σε παρόμοιο κινητικό σχήμα χορεύεται σε όλο τον Νομό Φλώρινας και ο χορός «Μακεδονία».

 

Να σημειωθεί ότι μερικοί χοροί συναντώνται σε όλες τις περιοχές ενώ άλλοι σε ορισμένες. Επίσης ότι άλλοι συναντώνται συχνά και άλλοι σπάνια. Για παράδειγμα οι χοροί «Λεβέντικος» και «Ζάραμο» συναντώνται σε όλες τις περιοχές και μάλιστα συχνά ενώ αντίθετα ο χορός «Ντεβόλιτσε» χορεύεται κυρίως στη περιοχή των Πρεσπών και Κορεστείων και σπάνια σε άλλες περιοχές.

 

Πηγή: echo.nextnet.gr/