Έθιμα του Πάσχα σε Λέσβο και Σάμο

 

 

Λέσβος

Πανάρχαια έθιμα με ιδιαίτερη συμβολική σημασία έχει το Πάσχα στη Λέσβο. Πολλά από αυτά "έφθασαν" στο νησί από τους πρόσφυγες της Μικρασίας που εγκαταστάθηκαν εδώ, άλλα είναι αποκλειστικά ντόπιες ιδιαιτερότητες. Η αναπαράσταση της θραύσης των πυλών του Κάτω Κόσμου γίνεται στον Άγιο Θεράποντα, στην πρώτη Ανάσταση το μεγάλο Σάββατο το πρωί, αλλά και το βράδυ της Ανάστασης.

Το βράδυ της Ανάστασης στην Παναγιούδα, πέντε χιλιόμετρα βόρεια της Μυτιλήνης με το «Χριστός Ανέστη» αρχίζουν οι πυροβολισμοί προς ένα κορμό που έχει στηθεί στην παραλία και στην κορυφή του έχει στηθεί το ομοίωμα του «ηττημένου» Ιούδα. Με χιλιάδες στην κυριολεξία πυροβολισμούς κόβεται τρεις φορές ο κορμός του δένδρου και ο Ιούδας «ηττάται».

 

Ανάλογο έθιμο γίνεται και στο γειτονικό χωριό, στην Παναγιούδα Αφάλωνα.

Ιδιαίτερο έθιμο με παγανιστικό υπόβαθρο είναι το πλάσιμο των σταυρών στην Αγιάσο μετά την Ανάσταση. Οι 12 σταυροί, όσοι τα 12 Ευαγγέλια και οι 12 μαθητές του Χριστού, γίνονται με το κερί της Ανάστασης που λιώνει και μετατρέπεται σε μικρά σταυρουδάκια. Σκοπός του εθίμου είναι να διώξει όχι μόνον το κακό από το κάθε σπίτι, αλλά και τα έντομα, γι’ αυτό και κολλούν τους σταυρούς κυκλικά στις εισόδους και τα ανοίγματα του σπιτιού.

Οι «Κούνιες» είναι ένα πανάρχαιο έθιμο, που αναβιώνει στον Πολιχνίτο, στην Κλειού και την Καλλονή. Στήνονται τη Μεγάλη Δευτέρα από τα αγόρια, για να τις χρησιμοποιήσουν τα κορίτσια. Υπάρχουν ειδικά τραγούδια που λέγονται πολύ κεφάτα και το αντάλλαγμα είναι μοσχοβολιστά κουλούρια και λουλούδια, που τα κρεμούν στην κούνια. Το εορταστικό πέρα–δώθε κρατάει μέχρι και την Ανάληψη. Το έθιμο λέγεται πως έχει αφετηρία την αρχαία λατρεία της Αφροδίτης, γι’ αυτό τα κορίτσια πρωταγωνιστούν και τα αγόρια υπηρετούν.

 

Τέλος, στη Μυτιλήνη το φαγητό του Πάσχα είναι το αρνί ή το κατσίκι γεμιστό στον φούρνο. Το σφάγιο γεμίζεται με εντόσθια, ρύζι και μυρωδικά, φουρνίζεται το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου σε χαμηλή φωτιά και τρώγεται το μεσημέρι της Κυριακής.

Σάμος

Πιστοί στα ήθη και τα έθιμα οι Σαμιώτες, γιορτάζουν τo Πάσχα με κατάνυξη, αλλά και με τις ιδιαιτερότητες της περιοχής, που περνούν από γενιά σε γενιά και διατηρούνται αναλλοίωτα στο πέρασμα του χρόνου.

 

Μετά το Σάββατο του Λαζάρου όπου οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα «λαζαράκια» και τα παιδιά τα μοιράζουν από σπίτι σε σπίτι, ιδιαίτερη είναι η Μ. Τετάρτη στο νησί, καθώς τελείται η δραματοποιημένη Ακολουθία του Ιερού Νιπτήρα στην Ιερά Μονή του Τιμίου Σταυρού στους Μαυρατζαίους της Σάμου. Ο Μητροπολίτης Σάμου πλένει τα πόδια των ιερέων του νησιού αναπαραστώντας τον Μυστικό Δείπνο όπου ο Ιησούς έπλυνε τα πόδια των μαθητών του για να μεταφέρει το μήνυμα της ταπεινοφροσύνης και της θυσιαστικής αγάπης προς τον πλησίον. Η συγκεκριμένη ακολουθία διατηρείται στους αιώνες και πραγματοποιείται στα Ιεροσόλυμα, στην Πάτμο και την Σάμο.

 

Την Μ. Πέμπτη οι γυναίκες με τα παιδιά μαζεύουν λουλούδια από τους αγρούς για να βάψουν τα αυγά μέσα σε ζωμό κρεμμυδιών ώστε να αποκτήσουν ένα όμορφο κόκκινο χρώμα με το σχέδιο των λουλουδιών. Επίσης την ίδια μέρα φτιάχνουν τις κουλούρες για την λαμπρή με 4 αυγά και διάφορα στολίδια από ζυμάρι.

 

Άλλο ένα έθιμο, που διατηρείται από τα χρόνια της επανάστασης του 1821 είναι οι «τουφεκιές», το οποίο εμπλουτισμένο με την ευρηματικότητα των κατοίκων στο πέρασμα των χρόνων δημιουργεί ένα εντυπωσιακότατο θέαμα, κυρίως ανήμερα του Πάσχα, το οποίο παρακολουθούν πολλοί επισκέπτες από τη Σάμο και από όλα σχεδόν τα μέρη της Ελλάδας καθώς και αρκετοί ξένοι.

 

Τη μεγαλύτερη παράδοση στο έθιμο έχει ο Μαραθόκαμπος της Σάμου ανήμερα της Λαμπρής, όπου σκάνε οβίδες. Για την ακρίβεια, πέφτουν χιλιάδες κάλυκες από οβίδες, οι οποίες ταπώνονται με μπαρούτι και χαρτί, στήνονται στο έδαφος στις γύρω πλαγιές του χωριού και το πρωί της Κυριακής του Πάσχα οι ντόπιοι τις πυροδοτούν, δημιουργώντας επαναλαμβανόμενες εντυπωσιακές εκρήξεις.

 

Την Κυριακή του Πάσχα αλλά και την Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής υπήρχε η Τραμπανκόλα, δηλαδή μια κούνια που φτιαχνόταν από σκοινί ή τη λεγόμενη καναβιά, ένα σανίδι για κάθισμα, σακούλα από λινάτσα η οποία τοποθετούνταν στη θέση που το σκοινί ακουμπούσε στο δέντρο, συνήθως πλάτανος. Πάνω στο σανίδι κάθονταν τα κορίτσια και δύο αγόρια στις άκρες όρθια δίνοντας την κίνηση και το ρυθμό στην κούνια. Το παιχνίδι με τις κούνιες διαρκούσε ως το βράδυ και συνοδεύονταν με τραγούδια.

 

Όσον αφορά στις γαστρονομικές συνήθειες την Κυριακή του Πάσχα, ξεχωριστή θέση στο τραπέζι έχει η γεμιστή πλάτη του κατσικιού. Οι νοικοκυρές γεμίζουν το κουφάρι με ρύζι και συκωταριά ψιλοκομμένη με μπόλικο κρεμμύδι και άνηθο.

 

Πηγή: lesvosnews.net

          ertnews.gr

 

 

 

Έθιμα του Πάσχα σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας

 

Ικαρία

Ο «Σωρός» και το «Αφανό» είναι στην ουσία δύο διαφορετικές ονομασίες για το ίδιο έθιμο. Ο Σωρός, λαμβάνει χώρα στον Άγιο Κήρυκο και το Αφανό στο χωριό Καραβόσταμο. Και στις δύο περιπτώσεις, κάθε χωριό χωρίζεται σε δύο ομάδες. Η κάθε ομάδα μαζεύει ένα σωρό από ξύλα, στον οποίο βάζει φωτιά την ώρα που της Ανάστασης. Η ομάδα που καταφέρνει να φτιάξει τη μεγαλύτερη φωτιά, κερδίζει. Παράλληλα, η κάθε ομάδα προσπαθεί να σαμποτάρει τους αντιπάλους, βάζοντας φωτιά στα συγκεντρωμένα ξύλα πριν ολοκληρωθεί η διαδικασία της συλλογής. Αυτός είναι και ο λόγος που οι κάτοικοι φυλάνε το σωρό τους μέχρι και την Ανάσταση.

Μια μέρα μετά τον Σωρό και τον Αφανό πραγματοποιείται μια ακόμα γιορτή, η γνωστή καύση του ομοιώματος του Ιούδα, ο οποίος στην Ικαρία ονομάζεται Τσιφούτης. Το έργο αυτό το αναλαμβάνουν εναλλάξ τα χωριά Χριστός και Γλαρέδο. Το ομοίωμα του Ιούδα προετοιμάζεται σε κάποιο σπίτι του εκάστοτε χωριού και ακολουθεί περιφορά στα γύρω χωριά. Όταν ο Τσιφούτης επιστρέψει στο χωριό, αρχίζει η εκκλησιαστική λειτουργία και παράλληλα κάποιος δένει ή κρεμάει το ομοίωμα σε κάποιο κεντρικό σημείο. Όταν η λειτουργία τελειώσει, κάποιος βάζει φωτιά στο ομοίωμα, ενώ ξεκινάει μια διαδικασία ανάλογη της ανάστασης, με κροτίδες κ.τ.λ.

Ανήμερα το Πάσχα, στη Βόρεια και τη Δυτική Ικαρία τελείται ένα από τα παλαιότερα πασχαλινά έθιμα, τα Μνημόσυνα. Στόχος τους είναι να τιμήσουν τη μνήμη των νεκρών, φέρνοντας τους κατοίκους όλους μαζί σε ένα κοινό τραπέζι. Οι Ικαριώτες συγκεντρώνουν κρέας, ψωμί και κρασί, ως προσφορά στους νεκρούς, το οποίο μαγειρεύουν σε μεγάλα καζάνια. Έπειτα, τοποθετούν το κρέας σε μεγάλες ξύλινες σκάφες, όπου ζυγίζεται και ευλογείται από τον ιερέα κάθε χωριού για «να συγχωρεθούν τα πεθαμένα». Τότε, το γλέντι ξεκινάει.

 

Ρόδος

Τις ημέρες του Πάσχα η Ρόδος μπολιάζει τον κοσμικό της χαρακτήρα με τις απαραίτητες δόσεις κατάνυξης. Ήδη από την Μεγάλη Πέμπτη ανάβει ο Καλαφουνός, μια μεγάλη φωτιά που πρέπει να κρατήσει τουλάχιστον μέχρι την Ανάσταση για να καεί το ομοίωμα του Ιούδα. Τα στενά της Μεσαιωνικής Πόλης παραμένουν κατάλληλα διακοσμημένα καθ’ όλη την Μεγάλη Εβδομάδα και αγγίζουν την πιο μυστηριακή τους στιγμή κατά τη διάρκεια της περιφοράς του επιταφίου του Αγίου Φανουρίου. Παραδοσιακά πάντως ο μεγαλύτερος επιτάφιος, που συγκεντρώνει και τον περισσότερο κόσμο, είναι αυτός που στολίζεται στο Δημοτικό Κοιμητήριο Ρόδου, ενώ πολύ μεγαλοπρεπής είναι και ο επιτάφιος της Παναγιάς Καθολικής στο χωριό Κρεμαστή. Ιδιαίτερη στιγμή όταν κατά την πρώτη Ανάσταση το πρωί του Σαββάτου οι πιστοί αναπαριστούν τον ήχο της κατάρρευσης του Άδη χτυπώντας δυνατά τα θρονιά της εκκλησίας.

 

 

Φολέγανδρος

Η ιδιαιτερότητα του εορτασμού του Πάσχα στη Φολέγανδρο έχει τις ρίζες της στην εκκλησία της Παναγίας, που βρίσκεται σκαρφαλωμένη σε βράχο πάνω από τη Χώρα. Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και η εικόνα της Παναγίας που φυλάσσεται εκεί θα βγει από το ναό και για τρεις μέρες θα γυρνάει σε όλα τα σπίτια του νησιού για να τα ευλογήσει. Ανήμερα θα περάσει από όλα τα σπίτια της Χώρας και τα στενά του Κάστρου, ενώ τη δεύτερη μέρα θα περπατήσουμε μαζί με την εικόνα και πλήθος κόσμου μέχρι τον δεύτερο οικισμό του νησιού, την Άνω Μεριά. Την Τρίτη μέρα η εικόνα θα καταλήξει στο λιμάνι, στον Καραβοστάσι, όπου θα μπει και στα καΐκια για να ευλογήσει τα ταξίδια τους. Η περιφορά είναι μια συναρπαστική εμπειρία, αφού όλα τα σπίτια είναι ανοιχτά και οι ντόπιοι υποδέχονται την εικόνα και τους επισκέπτες που ακολουθούν την πομπή με κεράσματα και με ρακή. Η εικόνα επιστρέφει στη θέση της το βράδυ της Τρίτης μέχρι το επόμενο Πάσχα.

 

 

Αμοργός

Καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας αλλά και μετά την Κυριακή του Πάσχα γίνεται περιφορά των εικόνων στα χωριά του νησιού, συχνά με πολύωρες πεζοπορίες. Το μοναστήρι της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας έχει τη τιμητική του και η περιφορά της εικόνας στη Χώρα είναι σημαντική στιγμή. Τη Μεγάλη Παρασκευή, κατά την περιφορά του Επιταφίου στα χωριά, οι γυναίκες, από τις πόρτες και τα παράθυρα των σπιτιών, ραίνουν τον κόσμο με κολόνιες και αρώματα και καίνε αγριοβότανα. Το Μεγάλο Σάββατο γίνεται η ετοιμασία του αρνιού, που οι περισσότεροι Αμοργιανοί το μαγειρεύουν ψητό στο φούρνο με δεντρολίβανο, μυρωδικά και ρύζι.

 

 

Άνδρος

Το πιο γνωστό έθιμο του νησιού είναι αυτό που λαμβάνει χώρα το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα στην πλατεία του χωριού Στενιές. Τα «Μάσκουλα» όπως ονομάζεται το έθιμο, είναι αυτοσχέδια βαρελότα που σκάνε από κάθε πλευρά.

 

Κάλυμνος

Η Κάλυμνος είναι ένας από τους πλέον δημοφιλείς προορισμούς για το Πάσχα.

Τη Μεγάλη Πέμπτη χαρακτηριστικό είναι το μοιρολόι της Παναγιάς στον Άγιο Θεολόγο.

Τη Μεγάλη Παρασκευή, «παρέλαση» επιταφίων πραγματοποιείται στο νησί με τους 14 επιταφίους να «κλέβουν την παράταση», στην Πόθια, το γραφικό λιμάνι της Καλύμνου που σφύζει από ζωή μέσα σε μία κατανυκτική ατμόσφαιρα. Το Μεγάλο Σάββατο η πρώτη Ανάσταση σηματοδοτεί τον κάψιμο του Ιούδα σε πολλά σημεία του νησιού, ενώ ξεκινά η ρίψη πυροτεχνημάτων στην κεντρική πλατεία, που μαζί με τις καμπάνες σείουν όλο το νησί.

Στην Κάλυμνο το Πάσχα, «πρωταγωνιστεί» το «μουούρι» μια παραδοσιακή συνταγή με γεμιστό αρνί ή κατσικάκι που αργοψήνεται όλο το βράδυ του Μ. Σαββάτου σε πήλινο σκεπαστό σκεύος μέσα σε ξυλόφουρνο που έχει σφραγιστεί πριν με τούβλα και λάσπη.

Την Κυριακή του Πάσχα το μεσημέρι στήνεται παραδοσιακό γλέντι στην κεντρική πλατεία με τοπικά χορευτικά συγκροτήματα. Το απόγευμα την σκυτάλη παίρνουν τα πυροτεχνήματα. Τις πλαγιές που περιτριγυρίζουν το λιμάνι καταλαμβάνουν δυο ομάδες από όλες τις γειτονιές της Καλύμνου που ξεκινούν τη δική τους «θορυβώδη μάχη» με βεγγαλικά. Η ιδιότυπη «σύρραξη» κρατά μέχρι αργά το βράδυ και φωτίζει τον ουρανό με όλα τα χρώματα, προσφέροντας μια μοναδική εμπειρία στους ταξιδιώτες.

 

Πηγή: ieidiseis.gr

          athinorama.gr

          zarpanews.gr

          newsit.gr