Αναστενάρια

 

 

Κάθε χρόνο, στις 21 Μαΐου, των Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης, ένα πανηγύρι οργανώνεται σε δυο χωριά της Μακεδονίας: τον Λαγκαδά, έξω από τη Θεσσαλονίκη και την Αγία Ελένη, κοντά στις Σέρρες.

 

Το πιο εντυπωσιακό μέρος αυτού του πανηγυριού είναι όταν οι πιστοί των δύο αγίων, οι «Αναστενάρηδες», περπατούν με γυμνά πόδια πάνω σε αναμμένα κάρβουνα.

 

Πρόκειται για ένα αρχαίο έθιμο, που κάποτε τηρούσαν στην Ανατολική Θράκη, ιδιαίτερα στο χωριό Κωστί (ή Κωστή). Με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923, ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, οι κάτοικοί του εγκαταστάθηκαν στη Μακεδονία.

 

Αν και τα «αναστενάρια» μαρτυρούν χριστιανικό ζήλο, είναι εύκολο να αναγνωρίσουμε στο έθιμο ίχνη μιας αρχαίας οργιαστικής τελετής που εκχριστιανίστηκε.

 

Ένα ακόμα από τα τελετουργικά που συντηρούν τα «Αναστενάρια», είναι η θυσία του ταύρου, στολισμένου με λουλούδια, που την αρχή της βρίσκουμε στην αρχαιότητα. Το κρέας του ζώου, μετά τη θυσία, μοιράζεται στις οικογένειες του χωριού, ακριβώς όπως προστάζει το αρχαίο έθιμο της «ωμοδαισίας» = ωμός+-δαίνυμι «τρώγω», όπου ο θυσιασμένος ταύρος συμβόλιζε το θεό Διόνυσο.

 

Το έθιμο διαρκεί τρεις μέρες. Από την παραμονή, οι συμμετέχοντες συγκεντρώνονται στο «κονάκι» (ειδικό δωμάτιο στο σπίτι του Αρχιαναστενάρη) και το απόγευμα, μετά τον εσπερινό, με τη συνοδεία μουσικών, οι πιστοί παίρνουν τις εικόνες των δύο Αγίων από την εκκλησία για να τις τοποθετήσουν σε τιμητική θέση στο «κονάκι».

Η μελωδία που συνοδεύει τη λιτανεία των «Αναστενάρηδων», όταν βγαίνουν από το «κονάκι», ονομάζεται «σκοπός του δρόμου». Είναι ο πρώτος από τους τρεις σκοπούς που ακούγονται κατά τη διάρκεια της τελετουργίας. Οι μουσικοί (ένα νταούλι, μεγάλο τύμπανο –όργανο που θεωρείται ιερό και κρατά το ρυθμό και μία λύρα) τοποθετούνται επικεφαλής της πομπής, ακολουθούμενοι από τους Αναστενάρηδες που κρατούν αναμμένα κεριά.

 

Ο δεύτερος σκοπός, που ονομάζεται «στα πράσινα λιβάδια» είναι αργός. Οι στίχοι περιγράφουν την αρπαγή μιας νεαρής Ελληνίδας μάνας από τους Τούρκους. Ακούγοντας αυτό το σκοπό, οι Αναστενάρηδες, που είναι καθισμένοι γύρω από τις ιερές εικόνες, αφήνονται σιγά σιγά να κυριευθούν από ιερή έξαψη και τελικά εκστατική μέθη. Η έκστασή τους εκδηλώνεται κατ’ αρχήν με αναστεναγμούς και όταν φθάσει στην κορύφωσή της, οι πιστοί σηκώνονται, παίρνουν τις εικόνες στην αγκαλιά τους κι αρχίζουν να χορεύουν. Στο σημείο αυτό ο λυράρης ξεκινά το χορευτικό «Ο Κωνσταντίνος, ο μικρός», τον τρίτο και πιο σημαντικό από τους σκοπούς της τελετουργίας. Ο ίδιος αυτός σκοπός, παιγμένος από τη λύρα και το νταούλι, συνοδεύει την πυροβασία που λαμβάνει χώρα το απόγευμα της επομένης, στην πλατεία του χωριού, ενώπιον μεγάλου πλήθους.

Σε σχέση με το έθιμο αυτό υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία ελληνική και ξένη.

Δείτε το σχετικό βίντεο:

 

https://www.youtube.com/watch?v=UM_gJ0DzrKU

 

 

Πηγή: domnasamiou.gr

 

 

Την γέρημη την βράκαν που κάμνει τρίκκι τράκκα

 

 

Ιστορικά, οι ρίζες των παραδοσιακών τραγουδιών δύσκολα εντοπίζονται, εννοώντας ότι κανείς δεν ξέρει ποιος το έγραψε ή το μελοποίησε, έτσι φοριέται ο μανδύας “παραδοσιακό τραγούδι” και σταματά εκεί το ψάξιμο. Κάποιες φορές μπορούν να εντοπίσουν την περιοχή που ξεκίνησε το τραγούδι, έτσι μπορεί να το ονομάσουν π.χ. Νησιώτικο ή Σμυρναίικο.

 

Εμείς θα ασχοληθούμε με την “γέρημη την βράκαν που κάμνει τρίκκι τράκκα” και θα γράψουμε από πού μας έρχεται. Το τραγούδι, είναι ευρέως γνωστό ως κόνιαλης και είναι αντικρυστός εύθυμος χορός από την περιοχή του Ικόνιου στην Καππαδοκία. Λέγεται έτσι λόγω της καταγωγής του αφού ο κόνιαλης είναι αυτός που κατάγεται από την πόλη Ικόνιο (Κόνια).

 

Το τραγούδι, σύμφωνα με τους μελετητές, έγινε πολύ διάσημο λόγω της όμορφης μελωδίας του, έτσι στο διάβα των χρόνων όλο και περισσότερες περιοχές το ενσωμάτωναν στην μουσικοχορευτική τους παράδοση. Όπως επισημάνουν, το ανεπτυγμένο εμπόριο της Μικράς Ασίας, σε συνδυασμό με τον διωγμό των κατοίκων της λόγω της Μικρασιατικής καταστροφής, βοήθησε το τραγούδι να ταξιδέψει στην Κύπρο αλλά και σε όλα τα μήκη και πλάτη της Ελλάδας και της Τουρκίας.

 

Οι στίχοι, ανά περιοχή που ενσωματώθηκε ο κόνιαλης, διαφέρουν πολύ, έτσι κάποιες φορές έχει εύθυμους στίχους, όπως για παράδειγμα στην Κύπρο ενώ αλλού μιλάει για αγάπη και πόνο. Πιο κάτω παρατίθενται κάποιοι στίχοι του κόνιαλη που υπάρχουν στο διαδίκτυο, όπως επίσης και κάποια βίντεο.

 

Πέραν των στίχων που διαφέρουν ανά περιοχή, διαφέρει και η χορογραφία έτσι στην Κρήτη χορεύεται ως αντικρυστός χορός, στο  Αγιονέρι της Θεσσαλονίκης σαν γαμήλιος χορός με κουτάλια, στην Ίμβρο σαν κράμα συρτού και χασάπικου, ενώ στην Ρόδο το χορεύουν μόνο άντρες, ένας ή δύο με 2 ποτήρια στο χέρι.

 

Ακούστε τα τραγούδια:

 

https://www.youtube.com/watch?v=IqSBFx2NUHc&t=3s

https://www.youtube.com/watch?v=Bt-lVroZHc8

https://www.youtube.com/watch?v=cmiXyzKWVdk&t=2s

https://www.youtube.com/watch?v=Hwg4aakR944

 

 

ΣΤΙΧΟΙ:

 

Κύπρος

Ε, σαρανταδκυό πήχες παννίν,

σαρανταδκυό πήχες παννίν,

έκαμαν μου έκαμαν μου

μια βράκαν.

Τη γ’ έρμην την βράκα

που κάμνει τρίκκι τράκκα.

Ε, τζι ήρτεν ο κάβαλλος μακρύς,

τζι ήρτεν ο κάβαλλος μακρύς,

τζι εσάριζεν τζι εσάριζεν

την στράταν.

Τη γ’ έρμην την βράκα

που κάμνει τρίκκι τράκκα.

Τη βράκα μου στη λίμνην

τζιαι πκοιός να μου την πλύνει,

τζιαι πκοιός να την απλώσει,

στον ήλιον να στεγνώσει,

τζιαι πκοιά εν τζιείνη άξια,

πονά τη σιερώσει,

την βράκαν μου την τόσην

τζιαι πκοιά ‘ννα τη διπλώσει;

Ε, τζι ήμουν δεκατριών χρονών,

τζι ήμουν δεκατριών χρονών,

τζι εφόρουν την τζι εφόρουν την

βρακού μου.

Τη γ’ έρμην την βράκα

που κάμνει τρίκκι τράκκα.

Ε, τζι εγύριζα μες στο χωρκόν,

τζι εγύριζα μες στο χωρκόν,

κρυφά τους χω κρυφά τους

χωρκανούς μου.

Τη γ’ έρμην την βράκα

που κάμνει τρίκκι τράκκα.

Τη βράκα μου στη λίμνην

τζιαι πκοιός να μου την πλύνει,

τζιαι πκοιός να την απλώσει,

στον ήλιον να στεγνώσει,

τζιαι πκοιά εν τζιείνη άξια,

πονά τη σιερώσει,

την βράκαν μου την τόσην

τζιαι πκοιά ‘ννα τη διπλώσει;

Ε, παρά να πάρεις άδρωπον,

παρά να πάρεις άδρωπον,

τζιαι ναν’ τζιαι με τζιαι ναν’ τζιαι με

την βράκαν.

Την γέραμην την βράκαν

που κάμνει τρίκκι τράκκα.

Ε, καλλίτερα πανταλονάν

καλλίτερα πανταλονάν

τζι ας εν με την τζι ας εν με την

κομμάταν

Τη γ’ έρημην την βράκα

που κάμνει τρίκκι τράκκα.

Τη βράκα μου στη λίμνην

τζιαι πκοιός να μου την πλύνει,

τζιαι πκοιός να την απλώσει,

στον ήλιον να στεγνώσει,

τζιαι πκοιά εν τζιείνη άξια,

πονά τη σιερώσει,

την βράκαν μου την τόσην

τζιαι πκοιά ‘ννα τη διπλώσει;

 

 

Καβάλα

Χαν για τα μπένιμ ελιτίρεμ

παστουρμά παστουρμά

κονιαλούταμ μπασκασίνα

Κόνιαλιμ γιόριμ.

Γιόριμ γιάβρουμ γιόριμ

ασλάν γιάριμ γιόριμ

Κόνιαλι γιορ.

Χαν για τα μπένιμ ελιτίρεμ

ιρακ ‘ουμ ιρακ ‘ουμ

ίτσερ ίτσερ κεσμές μπένιμ

μερακτούμ βάι βάι

κόνιαλιμ γιόριμ

Γιόριμ γιάβρουμ γιόριμ

 

Αχ, που είναι τα πενήντα δράμια

παστουρμά μου, παστουρμά μου

δεν βάζω κανέναν άλλον

εκτός από την Ικονιώτισσα μου

να το πιέσει

Κονιαλιώτισσα μωρό μου,

πήγαινε, μωρό μου, πήγαινε

μικρό μου λιονταράκι, πήγαινε.

Αχ, που είναι τα πενήντα δράμια

ρακιού μου, ρακιού μου

πίνω, πίνω και δεν φεύγει ο καημός μου

Ικονιώτισσα μου, πήγαινε

πήγαινε, μωρό μου, πήγαινε

 

 

Ρεμπέτικο

Αχ, Κόνιαλή μου σαν σε ιδώ στην αγορά

και με σκέρτσο να μου κόβεις παστουρμά και σουτζουκάκι,

αμάν κόνιαλή μου,

με το μαχαίρι που κρατάς μου πήρες τη ζωή μου

χωρίς εσένα δεν μπορώ να ζήσω Κόνιαλή μου

Αχ, Κόνιαλή μου θέλω να γλεντήσουμε

στις ταβέρνες με ουζάκι παστουρμά και σουτζουκάκι να μεθύσουμε

ταίρι μου για να σε κάνω να μιλήσουμε

αμάν άμαν Κόνιαλή μου μαζί θα ζήσουμε

Αχ, Κόνιαλή μου σαν σε ιδώ στην αγορά

και με σκέρτσο να μου κόβεις παστουρμά και σουτζουκάκι,

αμάν κόνιαλή μου,

με το μαχαίρι που κρατάς μου πήρες τη ζωή μου

χωρίς εσένα δεν μπορώ να ζήσω Κόνιαλή μου

 

 

 

 

 

Πηγή: perithorio.com