Παροιμίες
Παροιμία ονομάζεται ένα σύντομο απόφθεγμα που εκφράζει -τις περισσότερες φορές με αλληγορικό τρόπο- ισχυρισμούς που αποτελούν το απόσταγμα μακράς πείρας πολλών ανθρώπων. Έτσι, οι παροιμίες προσλαμβάνουν πολλές φορές έναν διδακτικό χαρακτήρα.
Συχνά είναι σύντομος έμμετρος ή πεζός λόγος, που διατυπώνει παραστατικά μια σοφή γνώμη, διαπίστωση ή συμβουλή, που επαναλαμβάνεται στον καθημερινό λόγο, ως επιχείρημα ή παράδειγμα.
Διακρίνονται από ζωηρή και πλούσια σε εικόνες φαντασία, ενώ τις περισσότερες φορές έχουν τη μορφή κάποιου δίστιχου. Οι πηγές παραγωγής των παροιμιών ποικίλουν: Μία παροιμία μπορεί να προέρχεται από κάποιο λαϊκό μύθο ή από κάποια φράση ενός ιστορικού ή όχι προσώπου, να σχετίζεται με κάποιο ιστορικό γεγονός, να αντλείται από τους στίχους ενός λαϊκού τραγουδιού κ.ά.
Αν και οι παροιμίες έχουν περάσει στη συνείδηση του κόσμου σαν λαϊκή σοφία, δεν παύουν ωστόσο να αποτελούν και αυτές με τη σειρά τους ένα είδος λογικής πλάνης όπως η πλάνη της προσφυγής στην πλειοψηφία.. Έχει αποδειχθεί ιστορικά ότι διάφορες ισχυρές πεποιθήσεις μεγάλου μέρους των ανθρώπων έχουν αποδειχτεί εκ των υστέρων λάθος, όχι μόνο σε επίπεδο λαϊκής σοφίας αλλά ακόμα και σε επιστημονικά θέματα όπως η περιστροφή των ουρανών γύρω από τη Γη. Ο καλύτερος τρόπος να αποδοθεί η πλάνη που μπορεί να κρύβεται πίσω από «λαϊκές σοφίες» είναι οι αντικρουόμενες παροιμίες: η ισπανική λαϊκή σοφία λέει «Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία» και η τούρκικη λαϊκή σοφία λέει «Η ελπίδα είναι το ψωμί των φτωχών».
Όπως και να έχει οι παροιμίες αποτελούν συσσωρευμένη εμπειρία χιλιάδων ανθρώπων και μπορούν σίγουρα να εμπλουτίσουν τις γνώσεις του καθενός και ενίοτε να λειτουργήσουν συμβουλευτικά, αλλά θα πρέπει να περνάνε και από περαιτέρω προσωπική ανάλυση, όπως και οτιδήποτε άλλο που βρίσκει «αληθοφάνεια» είτε σαν γνώμη των πολλών είτε σαν άποψη της αυθεντίας.
Μερικές από τις πιο γνωστές ελληνικές παροιμίες είναι:
- Από πίτα που δεν τρως, τι σε νοιάζει κι αν καεί.
- Από την πόλη έρχομαι και στην κορυφή κανέλα.
- Από το στόμα σου και στου θεού τα αυτί.
- Απρίλης με τα λούλουδα και Μάης με τα ρόδα.
- Αργεί ο Θεός και σκάει ο φτωχός.
- Άρμεγε λαγούς και κούρευε χελώνες.
- Άρπαξε να φας και κλέψε να 'χεις.
- Άσπρος ήλιος, μαύρη ημέρα.
- Αύγουστε καλέ μου μήνα, να 'σουν δυό φορές το χρόνο.
- Άφησε το γάμο και πάει για πουρνάρια.
- Βάλανε το λύκο να φυλάει τα πρόβατα.
- Βαράει το σαμάρι ν' ακούσει ο γάιδαρος.
- Βασιλικός κι αν μαραθεί τη μυρωδιά την έχει.
- Βγάζει απ' τη μύγα ξύγκι.
- Βοήθα με φτωχέ να μη σου μοιάσω.
- Βόϊδι πήγε, αγελάδα γύρισε.
- Βρήκαμε παπά, ας θάψουμε καμιά δεκαριά.
- Βρήκε ο Φίλιππος το Ναθαναήλ.
- Γέλασε και το παρδαλό κατσίκι.
- Γέρασες και μυαλό δεν έβαλες.
- Γιάννης πίνει, Γιάννης κερνάει.
- Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις.
- Αγάλι αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι.
- Άκουσε γέρου συμβουλή και παθημένου γνώμη.
- Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας.
- Άλλοι σπέρνουν, άλλοι θερίζουν.
- Αλλού με τρίβεις δέσποτα κι αλλού εγώ έχω το πόνο.
- Αλλού τα κακαρίσματα κι αλλού γεννούν οι κότες.
- Άμα δεν αστράψει, δε βροντά.
- Άμα δεν πάει ο Μωάμεθ στο βουνό, πάει το βουνό στο Μωάμεθ.
- Άμα δεν παινέψεις το σπίτι σου θα πέσει να σε πλακώσει.
- Άμα είσαι και παπάς με την αράδα σου θα πας.
- Άμα έχεις νύχια ξύνεσαι.
- Άμα έχεις τέτοιους φίλους τι τους θέλεις τους εχθρούς.
- Άμα έχεις τύχη διάβαινε και ριζικό περπάτει.
- Αν παίζεις με το γάιδαρο, δέξου και τις κλωτσιές του.
- Άνθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο.
- Απ' αστραπή κι απ' άρχοντα, καλό μην περιμένεις.
- Απ' τα ολότελα καλή και η Παναγιώτενα.
- Από αγκάθι βγαίνει ρόδο κι από ρόδο βγαίνει αγκάθι.
- Από έξω κούκλα κι από μέσα πανούκλα.
- Από μικρό και από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια.
- Διψάει η αυλή του για νερό κι αυτός αλλού ποτίζει.
- Δυο γάιδαροι μάλωναν σε ξένο αχυρώνα.
- Δυο καρπούζια δεν χωράν σε μια αμασχάλη.
- Δώσε θάρρος στον χωριάτη να σου ανέβει στο κρεβάτι.
- Έβαλαν το λύκο να φυλάξει τα πρόβατα.
- Έβγα έξω και πομπέψου κι έμπα μέσα και πορέψου.
- Έβγαλε το φίδι από την τρύπα.
- Εγώ το λέω στον σκύλο μου κι ο σκύλος στην ουρά του.
- Είδε ο τρελός το μεθυσμένο και φοβήθηκε.
- Είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα.
- Εκατό η αλεπού, εκατόν δέκα τ' αλεπουδάκι.
- Έκαψα την καλύβα μου να μη με τρων οι ψύλλοι.
- Εκεί που δε σε σπέρνουν να μη φυτρώνεις.
- Εκεί που είσαι ήμουνα και δω που είμαι θα 'ρθεις.
- Έκλασε η νύφη, σχόλασε ο γάμος.
- Έλα παππού να σου δείξω τ' αμπελοχώραφά σου.
- Έμαθα γδυτός και ντρέπομαι ντυμένος.
- Ένα μήλο την ημέρα τον γιατρό τον κάνει πέρα.
- Ένας κούκος δε φέρνει την Άνοιξη.
- Έφτασε ο κόμπος στο χτένι.
- Έχασε τ' αυγά και τα πασχάλια.
- Έχω πολλά ράμματα για τη γούνα σου.
- Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι.
- Ζήτω που καήκαμε.
- Ο χορτάτος τον πεινασμένο δεν τον πιστεύει.
- Ο ψύλλος και το βασιλιά σηκώνει.
- Ό,τι κάνεις, θα το βρεις κι ένα παραπάνω.
- Ό,τι πεις θα το λουστείς.
- Οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους.
- Οι πολλές γνώμες βουλιάζουν το καράβι.
- Όλα τα γουρούνια μία μύτη έχουνε.
- Όλα τα είχε η Μαριωρή ο φερετζές της έλειπε.
- Όλα τα πουλιά πάν' κι έρχονται κι ο σπουργίτης μένει.
- Όλοι αντάμα κι ψωριάρης χώρια.
- Όλοι κλαίν τον πόνο τους κι ο μυλωνάς τ' αυλάκι.
- Όμοιος τον όμοιο κι η κοπριά στα λάχανα.
- Όποιος ανακατεύεται με τα πίτουρα τον τρώνε οι κότες.
- Όποιος βαριέται να ζυμώσει πέντε ημέρες κοσκινίζει.
- Όποιος βιάζεται σκοντάφτει.
- Όποιος δεν ευχαριστιέται στα πολλά, χάνει και τα λίγα.
- Όποιος δεν έχει μυαλό έχει ποδάρια.
- Όποιος έχει καεί στο χυλό φυσάει και το γιαούρτι.
- Όποιος έχει τα γένια έχει και τα χτένια.
- Όποιος έχει τη μύγα μυγιάζεται.
- Όποιος μπαίνει στο χορό, χορεύει.
- Δε φοβάται το βουνό από τα χιόνια.
- Δείξε μου το φίλο σου, να σου πω ποιος είσαι.
- Δεν έγινα παπάς ν' αγιάσω, έγινα παπάς για να περάσω.
- Δεν κάνει ούτε στο σακί ούτε στο σακούλι.
- Δεν ξέρει να μοιράσει δύο γαϊδάρων άχυρο.
- Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει.
- Η γριά κότα έχει το ζουμί.
- Η καλή η μέρα από το πρωί φαίνεται.
- Η καλή νοικοκυρά, είναι δούλα και κυρά.
- Ή μικρός μικρός παντρέψου ή τρανός καλογερέψου.
- Η πολύ δουλειά τρώει τον αφέντη.
- Η τέχνη θέλει μάστορη κι η φάβα θέλει λάδι.
- Η τιμή τιμή δεν έχει και χαράς τον που την έχει.
- Η τρέλα δεν πάει στα βουνά.
- Η φτήνια τρώει τον παρά.
- Η φτώχεια φέρνει γκρίνια.
- Ήταν στραβό το κλήμα το έφαγε και ο γάιδαρος.
- Θέλεις θέρισε και δέσε, θέλεις δέσε και κουβάλα.
- Θέλω ν' αγιάσω κι ο διάβολος δεν μ' αφήνει.
- Θρέψε λύκο το χειμώνα, να σε φάει το καλοκαίρι.
- Καθαρός ουρανός αστραπές δε φοβάται.
- Κάθε πέρσι και καλύτερα.
- Κάθε πράγμα στο καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο.
- Και την πίτα ολόκληρη και το σκυλί χορτάτο.
- Και του πουλιού το γάλα.
- Καινούργιο κοσκινάκι μου, και που να σε κρεμάσω.
- Κακό σκυλί ψόφο δεν έχει.
- νουν όλες οι μέλισσες μέλι.
- Όποιος πάει για πολλά χάνει και τα λίγα.
- Όποιος πίνει βερεσέ μεθάει δυό φορές.
- Όποιος σκάβει το λάκκο τ' αλλουνού, πέφτει ο ίδιος μέσα.
- Όποιος φτύνει κατά πάνω φτύνει τα μούτρα του.
- Όπου ακούς πολλά κεράσια κράτα μικρό καλάθι.
- Όπου βγάνεις και δεν βάνεις, γλήγορα στο πάτο φτάνεις.
- Όπου λαλούν πολλά κοκόρια αργεί να ξημερώσει.
- Όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά.
- Όπου φτωχός κι η μοίρα του.
- Κάλιο αργά, παρά ποτέ.
- Κάλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε.
- Κάλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρι.
- Κάλλιο αργά παρά ποτέ.
- Κάλλιο μία μέρα κόκκορας παρά πέντε μέρες κότα.
- Κάλλιο να σου βγει το μάτι παρά το όνομα.
- Καλομελέτα και έρχεται.
- Κάνε με σοφό, να σε κάνω πλούσιο.
- Κάνε παιδί να δεις προκοπή.
- Κάνε το καλό και ρίξ' το στο γιαλό.
- Κάνει την τρίχα τριχιά.
- Κάνεις το χωριάτη φίλο; Κράτα και κομμάτι ξύλο.
- Καπνός χωρίς φωτιά δε γίνεται.
- Κάποιο λάκκο έχει η φάβα.
- Κατά μάνα κατά κύρη κατά γιος και θυγατέρα.
- Κατά το ζώο και το φόρτωμα.
- Κι εγώ κακό χερόβολο και συ κακό δεμάτι.
- Κι ο Άγιος φοβέρα θέλει.
- Κλαίν' οι χήρες, κλαίν' κι οι παντρεμένες.
- Κοιμήσου χωρίς φαΐ και ξύπνα δίχως χρέη.
- Κοντά στα ξερά καίγονται και τα χλωρά.
- Κοντός ψαλμός, αλληλούια.
- Κόρακας κοράκου μάτι δε βγάζει.
- Κουκί, κουκί γεμίζει ο κόσμος το σακί.
- Κράτα τα με να σε κρατώ να ανεβούμε το βουνό.
- Κύλησε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι.
- Λαγός τη φτέρη κούναγε, κακό του κεφαλιού του.
- Λέγε λέγε το κοπέλι, κάνει την κυρά και θέλει.
- Λέγε την αλήθεια, να έχεις το Θεό βοήθεια.
- Λείπει η γάτα χορεύουν τα ποντίκια.
- Λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή.
- Μ' αυτό το πλευρό να κοιμάσαι.
- Μάζευε κι ας είναι ρώγες.
- Μαζί με τα ξερά, καίγονται και τα χλωρά.
- Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης..
- Μάτια που δε βλέπονται γρήγορα λησμονιούνται.
- Με ξένα κόλλυβα μνημόσυνο.
- Με το στανιό ο σκύλος μαντρί δε φυλάει.
- Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα.
- Μηδένα προ του τέλους μακάριζε.
- Μην παίζεις με τη φωτιά.
- Μήνας που δεν έχει ρο, ρίξε στο κρασί νερό.
- Μία κοιλιά καλή κοιλιά κρατάει πέντε ημέρες.
- Μια στο καρφί και μια στο πέταλο.
- Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και την κακή του μέρα.
- Μου 'ψησες το ψάρι στα χείλη.
- Μπάτε σκύλοι, αλέστε.
- Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα.
- Μπρος στα κάλλη τι είναι ο πόνος.
- Ν' άκουγε ο Θεός τον κόρακα, όλοι οι γάιδαροι θα ψοφούσαν.
- Να 'ταν τα νιάτα δυό φορές.
- Νηστεύει ο δούλος του Θεού, γιατί δεν έχει να φάει.
- Νηστικό αρκούδι δε χορεύει.
- Ο βήχας κι ο παράς δεν κρύβονται.
- Ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται.
- Ο Θεός αγαπάει τον κλέφτη, μα αγαπάει και το νοικοκύρη.
- Ο καλός ο καπετάνιος στην φουρτούνα φαίνεται.
- Ο καλός ο μύλος όλα τα αλέθει.
- Ο κλέφτης και ο ψεύτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται..
- Ο κόσμος το 'χει τούμπανο και εμείς κρυφό καμάρι.
- Ο λόγος σου με χόρτασε και τα ψωμί σου φά' το.
- Ο λύκος από τα μετρημένα τρώει.
- Ο λύκος κι αν εγέρασε κι άσπρισε το μαλλί του,
- ούτε τη γνώμη άλλαξε ούτε την κεφαλή του.
- Ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται.
- Ο Μάης για τον τρυγητή κι ο Απρίλης για το θέρο.
- Ο Μανόλης με τα λόγια χτίζει ανώγια και κατώγια.
- Ο νηστικός καρβέλια ονειρεύεται.
- Ο παπάς πρώτα βλογάει τα γένια του.
- Ο πεινασμένος γάιδαρος, ξυλιές δε λογαριάζει.
- Ο πνιγμένος απ' τα μαλλιά του πιάνεται.
- Ο τρελός είδε το μεθυσμένο και φοβήθηκε.
- Ο ύπνος θρέφει τα μωρά κι ο ήλιος τα μοσχάρια.
- Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίζει, πάλι η άνοιξη μυρίζει,
- μα κι αν τύχη να θυμώσει, μες στα χιόνια θα μας χώσει.
- Όπως έστρωσες θα κοιμηθείς.
Πηγή: el.m.wikipedia.org
