26 Οκτωβρίου – Γιορτή Αγίου
Δημητρίου – Έθιμα
Στο ακριτικό χωριό Πρόμαχοι βιώνονται ακόμη και σήμερα πολλά ήθη και έθιμα
τα οποία κληρονόμησαν οι ντόπιοι αυθεντικοί κάτοικοι των Προμάχων από τους
προγόνους τους.
Σε μια εποχή που ο θεσμός της παράδοσης και του πολιτισμού ξεπερνά κάθε
μορφή αμφισβήτησης και ξενικής επιρροής, οι κάτοικοι των Προμάχων διατήρησαν
στο ακέραιο την πολιτιστική τους κληρονομιά, σαν φλόγα άσβηστη, ανεπηρέαστη από
άγγιγμα ανέμου.
Τα έθιμα παρουσιάζουν διαχρονικότητα, ποικιλομορφία, κάποια από αυτά
ανάγονται στην αρχαιότητα και επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Άλλα τα συναντούμε και
σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας, ακόμη και σε γειτονικά κράτη. Κάποια έχουν
τροποποιηθεί εν μέρει, άλλα έχουν αντικατασταθεί και ελάχιστα ευτυχώς έχουν
εκλείψει.
Τα περισσότερα έθιμα είναι συνυφασμένα και άρρηκτα συνδεδεμένα με τις
ασχολίες των κατοίκων, γεωργοί-κτηνοτρόφοι, υλοτόμοι, εργάτες γης, ποτισμένης
με το αίμα και τον ιδρώτα των κατοίκων αυτού του δοξασμένου χωριού, που
αγωνίστηκαν ώστε να κρατηθεί αναλλοίωτη η πολιτιστική τους κληρονομιά.
Η συσχέτιση των εθίμων για “καλή σοδειά” και “άφθονη παραγωγή” τόσο από την
καλλιέργεια των χωραφιών, όσο και από την φροντίδα των κατοικίδιων ζώων
(αγελάδες, πρόβατα, χοίροι κλπ) είναι άρτια συνδεδεμένη με την καθημερινή τους
ζωή.
Κάθε έθιμο ωστόσο έχει και το συμβολισμό του. Συχνά ο συμβολισμός είναι
γνωστός στους κατοίκους και άρρηκτα ταυτισμένος με αυτό. Άλλες φορές ο
συμβολισμός των εθίμων γίνεται κατανοητός και εύκολα αντιληπτός από τους
κατοίκους, και άλλες πάλι γίνεται δυσνόητος έχοντας τις ρίζες του στο πέρασμα
των δεκαετιών. Το έθιμο το υπαγόρευε μια άγραφη προφορική παράδοση, ιερή και απαραβίαστη,
βαθιά ριζωμένη στη ψυχή του κάθε Προμαχιώτη. Αν θέσουμε το ερώτημα: τι είναι
αυτό το έθιμο; γιατί το κάνανε αυτό; η τι σημαίνει; η απάντηση που παίρνουμε
από κάποιες νοικοκυρές του χωριού επιβεβαιώνουν ότι τα έθιμα είναι
πατροπαράδοτα, λέγοντας: “Έτσι τα βρήκαμε κι εμεις από τις γιαγιάδες μας”. Και
έτσι γιαγιάδες τώρα οι ίδιες, θέλουν να τα παραδώσουν ακέραια, αναλλοίωτα και
με μεγάλη ευλάβεια στα εγγόνια τους.
Την παραμονή λοιπόν του Αγίου Δημητρίου γίνεται
αρτοκλασία. Την ημέρα του πολιούχου του χωριού Αγ.Δημητρίου, μετά τη θεία
λειτουργία, ο παπάς ευλογούσε ένα κριάρι. Οι επίτροποι της εκκλησίας το έσφαζαν
και το τεμάχιζαν σε μικρά κομμάτια, ώστε να φτάσει για όλους τους πιστούς το
λεγόμενο “κουρμπάνι”. Ο κάθε χριστιανός μπορούσε να πάρει ένα κομμάτι από αυτό
το κρέας αφήνοντας στην εκκλησία κάποιο προϊόν: καλαμπόκι, σιτάρι, φασόλια η
χρήματα.
Την επομένη του Αγ. Δημητρίου, δηλαδή στις 27 Οκτώβρη γίνεται το πανηγύρι
του χωριού, με θεία λειτουργία, γλέντι και όργανα στην κεντρική πλατεία, όπου
γεμίζει ασφυκτικά από τους κατοίκους αλλά και από επισκέπτες από γειτονικά
χωριά. Παλαιότερα υπήρχαν λούνα- παρκ, κούνιες, βαρκούλες, τυχερά παιχνίδια
κτλπ.
Γιατί γίνεται την επομένη του Αγ. Δημητρίου; Σύμφωνα με την παράδοση
κάποιοι ξένοι που ήρθαν στο χωριό προκειμένου να παρευρεθούν στη γιορτή του
Αγίου, αποκλείστηκαν από το χιόνι που έπεσε στο χωριό μετά τη θεία λειτουργία,
και επειδή δεν μπόρεσαν να φύγουν, το πανηγύρι συνεχίστηκε μέχρι και την
επόμενη ημέρα. Από τότε καθιερώθηκε να γίνεται το πανηγύρι στις 27 Οκτωβρίου,
ημέρα της γιορτής του Αγίου Νέστορα.
Η γιορτή του Αγίου Δημητρίου στις 26 Οκτωβρίου είναι
σημαντική για τους Χριστιανούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ο βουλγάρικος λαός
τιμούσε την μνήμη του και με πολλές παραδόσεις που κρατούσαν όλο τον Οκτώβριο
τον οποίο αποκαλούσαν Δημητρόμηνα.
Στα χωριά φαντάζονταν πως ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Δημήτριος είναι δίδυμα
αδέρφια, ο Αϊ Γιώργης φέρνει το καλοκαίρι, ενώ ο Αϊ Δημήτρης το χειμώνα και το
κρύο. Τη νύχτα πριν την γιορτή του Αγίου Δημητρίου υπήρχε η πεποίθηση πως ο
ουρανός ανοίγει, ο άγιος τινάζει τα άσπρα του γένια και από εκεί πέφτει το
πρώτο χιόνι.
Την ημέρα του Αγίου Δημητρίου οι άνθρωποι προσπαθούσαν να
μαντέψουν ένα σωρό πράγματα για την υγεία και την γονιμότητα. Για τους χρησμούς
είχε σημασία σε ποια φάση είναι το φεγγάρι και αν ήταν στη χάση του ανησυχούσαν
πως η σοδειά δεν θα είναι καλή, ενώ αν ήταν πανσέληνος φαντάζονταν τις κερήθρες
γεμάτες μέλι.
Τον Οκτώβριο τα νοικοκυριά προσπαθούσαν να απαλλαγούν και
από τα ποντίκια γι’ αυτό και παρακαλούσαν τον Άγιο Δημήτριο να προστατεύει τα
κελάρια με τα τρόφιμα και τα ερμάρια με τα ρούχα. Οι γυναίκες πασπάλιζαν με
λάσπη τα κατώφλια, τις γωνίες, γύρω από τις κασέλες και το τζάκι. Οι προλήψεις
δεν ήταν λίγες και στις 27 Οκτωβρίου απαγορεύονταν να αγγίζουν μαλλί, να
χτενίζονται και να πιάνουν μυτερά αντικείμενα.
Από κοινωνική άποψη η γιορτή ήταν πολύ σημαντική για τους
εργάτες, που κανόνιζαν σε ποιο χτήμα θα δουλέψουν την ημέρα του Αγίου Γεωργίου
και συνήθως μένανε στη δούλεψη των αφεντικών τους ως την γιορτή του Αγίου
Δημητρίου. Τα συμβόλαια ήταν ρητά, αλλά αν ένας εργάτης έπιανε δουλειά δεν
μπορούσε να φύγει μέχρι να τελειώσει η συμφωνία, ανεξάρτητα από το αν ο κύριός
του ήταν καλός και δίκαιος ή άδικος και σκληρός. Οι μισθωτοί γιόρταζαν την
ελευθερία τους και τα κέρδη τους με πλούσια τραπέζια και χορούς.
Η γιορτή του Αγίου Δημητρίου γιορτάζεται και στις μέρες
μας με συγκεντρώσεις στα χωριά όπου οι άνθρωποι τρώνε μαζί, τραγουδάνε και
χορεύουν. Πολλοί είναι οι άνθρωποι που έχουν ονομαστική γιορτή αυτή τη μέρα και
φιλεύουν τους καλεσμένους τους με αρνί ή κόκορα για τους άντρες και κότα για
τις γυναίκες. Συμπληρωματικά στο τραπέζι λόγω εποχής συνήθως έχει καλαμπόκι,
μηλόπιτα και κολοκύθα.
Πηγή: ekklisiaonline.gr
moschatotavros.gr
