Αφιέρωμα στην Κάρπαθο – 1ο μέρος (Πληροφορίες, Θρύλοι, Μαντινάδες, Παραλίες)

 

Αφιέρωμα στην  Κάρπαθο – 1^ο μέρος (Πληροφορίες, Θρύλοι, Μαντινάδες, Παραλίες)

Γράφει η Ζαχαρένια Οικονομίδη, Φιλόλογος

 

Το νησί

 

Η Κάρπαθος σήμερα είναι το δεύτερο σε έκταση νησί του ελληνικού συμπλέγματος της Δωδεκανήσου (μετά τη Ρόδο). Έχει έκταση 300,152 τ.χλμ., 160 χλμ. μήκος ακτών και συνολικό πληθυσμό 6.511 κατοίκους. Αποτελεί πλούσιο βιότοπο και για αυτόν τον λόγο διαθέτει προστατευμένες περιοχές, όπου επιζούν πληθυσμοί προς εξαφάνιση.

Tο έντονο ανάγλυφο του νησιού χαρίζει στον επισκέπτη τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, συνδυάζοντας την ομορφιά του βουνού και της θάλασσας. Ψηλά βουνά απ' τη μια και απότομες χαράδρες από την άλλη. Στα βράχια και τις βραχώδεις ακτές υπάρχουν ο Μαυροπετρίτης και ο Αιγιόγλαρος, δύο υπό εξαφάνιση είδη πουλιών. Η Κάρπαθος είναι και πέρασμα αποδημητικών πτηνών.

Μικροί κολποι και παραλίες με κρυστάλλινα νερά σχηματίζονται κατά μήκος όλης της ανατολικής πλευράς του νησιού και προσεγγίζονται εύκολα, οι περισσότερες είτε με το ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο, είτε με εκδρομικά πλοία από την πόλη της Καρπάθου. Μερικές από αυτές έχουν βραβευθεί με την τιμητική γαλάζια σημαία, λόγω της ασφάλειας, της οργάνωσης και της καθαριότητάς τους. Υπάρχουν και άγνωστες και απόκρημνες ακτές, που προσεγγίζονται με μονοπάτια που περνούν μέσα από πεύκα και πηγές. Υπάρχουν επίσης σπήλαια με σταλακτίτες και σταλαγμίτες κυρίως στα κεντρικά του νησιού.

Το νησί βρίσκεται στην μέση του Καρπάθιου πελάγους μεταξύ Ρόδου και Κρήτης και έχει πρωτεύουσα τα Πηγάδια με μόνιμο πληθυσμό τις 2.200 περ. κατοίκους κατα τους χειμερινούς μήνες.

Η Σαρία ή Σάρος ή Νισυρία

Η νησίδα ανήκει στην Κοινότητα Ολύμπου της Καρπάθου, του Νομού Δωδεκανήσου και χωρίζεται από την Κάρπαθο με έναν περιορισμένο και ρηχό στενό πορθμό πλάτους 100 μέτρων, πλην όμως απαγορευτικό για διέλευση μεγάλων σκαφών.

Το νησί αποτελούσε τμήμα της Καρπάθου που χωρίστηκε από αυτήν μέσω της διάβρωσης. Στη Σαρία βρισκόταν κατά την αρχαιότητα μία από τις 4 αρχαίες πόλεις της Καρπάθου, η Νίσυρος. Το νησί είναι διάσπαρτο από αρχαία μνημεία, ερείπια και υπολείμματα αρχαίων οικισμών, ενώ αποτέλεσε και ορμητήριο Σαρακηνών πειρατών. Το αρχαίο όνομά της ήταν Σάρος.

Είναι σημαντικός βιότοπος και τόπος αναπαραγωγής για πουλιά και θαλάσσιους οργανισμούς. Κατά τους θερινούς μήνες ο παραπάνω οικισμός κατακλύζεται από πολλούς παραθεριστές.

Στο νησί υπάρχει ένα εντυπωσιακό φαράγγι, σπηλιές, πευκοδάσος και ξωκλήσια, ενώ πολλοί είναι οι τουρίστες που παίρνουν το καραβάκι από την Κάρπαθο για να το επισκεφθούν. φιλοξενεί αξιόλογο αριθμό σπάνιων αρπακτικών πουλιών, όπως ο Σπιζαετός , η Αετογερακίνα και ο Μαυροπετρίτης . Η Σαρία, μαζί με την Κάρπαθο και τη γύρω θαλάσσια περιοχή, λόγω της ποικιλίας οικοτόπων που διαθέτουν και των σπάνιων ειδών που φιλοξενούν τόσο σε εθνικό όσο και ευρωπαϊκό επίπεδο, ανήκουν στο Δίκτυο Natura 2000.

Στη Σαρία υπάρχουν ίχνη από την παρουσία του ανθρώπου της νεολιθικής εποχής και της πρώιμης εποχής του χαλκού. Έχουν βρεθεί λείψανα οχύρωσης στη δυτική πλαγιά του λόφου Καστέλος από την περίοδο των ιστορικών χρόνων. Στη θέση Παλάτια υπάρχουν παλαιοχριστιανικά και μεσαιωνικά κτίσματα, ενώ ο ιδιόμορφος μεσαιωνικός οικισμός του 10ου αι. με τα παράξενα θολωτά κτίσματα, που βρίσκεται στο λόφο πάνω από τα Παλάτια, πιθανολογείται ότι ήταν αραβικός οικισμός ή ορμητήριο Σαρακηνών πειρατών.

Η μεταφορά σας στη Σαρία

Καθημερινά από τον Ιούνιο ως τον Σεπτέμβριο ξεκινάει από το Διαφάνι το καραβάκι «Καπετάν Μανώλης» για Σαρία, Τρίστομο, Βρυκούντα, Απέλλα. (τηλ. 22450- 51462) . Την ξενάγηση στο νησί, όπως και στα μονοπάτια που θα περπατήσετε, την αναλαμβάνει ο Γιώργος Πρωτόπαπας, ο καπετάνιος του σκάφους.

Ο Θρύλος της Καρπάθου

Τον 7ο αιώνα μ.Χ. λόγω των πειρατικών επιδρομών, κυρίως Σαρακηνών πειρατών, οι κάτοικοι των αρχαίων πόλεων εγκατέλειψαν τις αρχικές τους εστίες και αναζήτησαν καταφύγιο σε ορεινότερα και πιο δυσπρόσιτα σημεία του νησιού με αποτέλεσμα να ιδρύσουν την Όλυμπο. Η Όλυμπος παρέμεινε απομονωμένη από την υπόλοιπη Κάρπαθο

με αποτέλεσμα να αναπτύξει ξεχωριστή παράδοση.

Η κατά τον Όμηρο «Κράπαθος» αρχικά αναφέρεται ότι βρισκόταν υπό Μινωική επιρροή και αργότερα υπήρξε μέλος της Αθηναϊκής συμμαχίας μέχρι το 400 π.Χ., που κατακτήθηκε από τους Ρόδιους.

Μεταγενέστερα, πέρασε διαδοχικά στα χέρια των Ρωμαίων και των Βυζαντινών, των Γενοβέζων (Ανδρέα και Λουδοβίκο Μορέσκο), των Ενετών (οικογένεια Κορνάρο)

και των Οθωμανών Τούρκων. Το Μεσαίωνα, το νησί ονομαζόταν Σκαρπάντο (Scarpanto).

Το 1913, παραχωρήθηκε στους Ιταλούς. Το νησί ελευθερώθηκε νωρίτερα από τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, όταν στις 5 Οκτωβρίου 1944, με πρωτοστάτες τους κατοίκους των Μενετών, ξεκίνησε η επανάσταση και οι Ιταλοί εκδιώχθηκαν από το νησί.

Οι μαντινάδες

Ο Όμιλος Καρπαθίων Νέων (Καρπαθιακός Σύλλογος με έδρα τον Πειραιά), διοργάνωσε το 1976 Παγκαρπαθιακό διαγωνισμό μαντινάδας. Έκτοτε οι μαντινάδες κυκλοφόρησαν τραγουδισμένες από τους νέους του συλλόγου και αποτελούν μια από τις πιο λυρικές εκφράσεις της αγάπης των Καρπαθίων προς το νησί τους.

Παραθέτω μερικά αποσπάσματα των μαντινάδων, από το δυσεύρετο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1977. Το μοτίβο είναι γνώριμο. Η εναλλαγή του φυσικού και ανθρώπινου τοπίου του νησιού, η πίκρα του ξενιτεμού , η αναζήτηση της πατρίδας.

Φύσα μπονέντη δροσερέ και τη φωνή μου πάρτη,

απ’ τη Σαρία, στο Λευκό, στο Βρόντη, στον Άφιάρτη.

Είπαν να σε παινέσουσι μα πώς να πρωταρχίσου;

ποιους θησαυρους να πιάσουσι και ποιους να παρατήσου;

Δεν είναι οι μόνοι θησαυροί τα χρήματα στη τσέπη,

τους ηθικούς μας θησαυρούς να διατηρούμε πρέπει.

‘Ωκεανός αστείρευτος και ποταμός και βρύση,

είναι τα προτερήματα που σου ‘ωκεν ή φύση.

Σαν τι μπορεί να πει κανείς στο ρόδο που μυρίζει;

στον Ηλιο που μεσουρανεί και το ντουνιά φωτίζει;

Κοράλι μας θαλασσινό, περήφανη Γοργόνα,

είχες και θά ‘χεις πάντοτε, πρωτεία, στον αιώνα.

Νίκος Παπαμιχαήλ†

________________________________________

Τα πεύκα και κρυά νερά κι οι ακροθαλασσιές της,

πανοραματικές πλαγιές κρατά για αρχοντιές της.

Οι κρυσταλλένιες αμμουδιές το πράσινο στα πλάγια,

ναρκώνουν όσους θα τα δου σα να τους κάνεις μάγια.

Σαν αναπνεύσω δυο λεπτά το σώμα μου τονώνω,

ιώδιο θαλασσινό και πεύκου οξυγόνο.

Οι πέτρες γύρω στο γιαλό λάμπουσι σα διαμάντια,

κι αντανακλούν στη θάλασσα οπού ‘ναι όλο κάντια.

Νάταν ο κόσμος εύπορος στη Κάρπαθο να μένει,

δε θά σπαταλά τη ζωή μακριά της να πηγαίνει.

Αγχος δε ζει στη Κάρπαθο κι ο μαρασμός έχάθη

στο κλίμα της γιατρεύουται των αρρωστιώ τα πάθη.

Κι αν ειν’ φτωχό το έδαφος στη Κάρπαθο που ζούμε,

στ’ άλλα με το Παράδεισο μαζί ισοβαθμούμε.

Μανώλης Βασιλαράς.

(Οι μαντινάδες είναι γραμμένες στο καρπάθικο ιδίωμα)

Οι παραλίες του νησιού.

Κυρά Παναγιά : Η Κυρά Παναγιά είναι μια ιδανική τοποθεσία για άνετες διακοπές και είναι στα πρώτα μέρη προτίμησης από τους επισκέπτες του νησιού. Η εικόνα που θα αντικρίσετε είναι φανταστική!

Η χρυσαφένια αμμουδιά σε συνδυασμό με το ψιλό βότσαλο, τα πεύκα που την περικυκλώνουν και κατεβαίνουν μέχρι την παραλία και τα πεντακάθαρα βαθιά νερά , συνθέτουν ένα τοπίο απαράμιλλης ομορφιάς. Από την μία μεριά της παραλίας βρίσκεται το μικρό εκκλησάκι της Παναγιάς με το κόκκινο τρούλο και από την άλλη ένας τεράστιος βράχος, όπου κλείνουν στην αγκαλιά τους την Κυρά Παναγιά.

Άπελλα, η παραμυθένια παραλία της Καρπάθου :

Μια από αυτές που ξεχωρίζει σε ολόκληρη την Κάρπαθο είναι η παραλία Άπελλα, ένα μαγευτικό, εξωτικό μέρος που σε ταξιδεύει. Με λευκή καθαρή άμμο και βότσαλα έχει κρυστάλλινα βαθιά νερά και και βρίσκεται σε απόσταση 16 περίπου χιλιομέτρων βόρεια από τα Πηγάδια σε ένα μοναδικής ομορφιάς πευκόφυτο περιβάλλον. Ο κοντινότερος οικισμός είναι ο Μυρτώνας και βρίσκεται σε απόσταση περίπου δύο περίπου χιλιομέτρων ενώ επίσης η παραλία είναι προσεγγίσιμη με καΐκια από τα Πηγάδια. Τα πεντακάθαρα διάφανα νερά είναι ιδανικά για να απολαύσει κανείς το μπάνιο του σε μια από τις ομορφότερες παραλίες της Καρπάθου. Βράχια και πεύκα μπλέκονται αρμονικά δημιουργώντας ένα όμορφο σκηνικό.

Στις 30 καλύτερες παραλίες της Μεσογείου, την πρώτη θέση κατέλαβε μία ελληνική παραλία, ενώ περιλαμβάνονται άλλες 11 ελληνικές παραλίες, σύμφωνα με δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε στην ιστοσελίδα του γερμανικού τουριστικού περιοδικού «Reise und Preise»

Τα κριτήρια επιλογής ήταν ποιότητα, χρώμα και φύση της παραλίας, χρώμα και καθαρότητα των υδάτων, ποιότητα του βυθού, καταλληλότητα της θάλασσας για κολύμβηση και αν είναι ιδανική για παιδιά.

Παραλία Άγιος Νικόλαος, Σπόα : Βρίσκεται σε απόσταση 16km από την πρωτεύουσα του νησιού. Είναι μία πανέμορφη αμμουδερή παραλία αλλά εκτεθειμένη στους ανέμους. Ιδανική για surfing αφού πάντα έχει μεγάλα κύματα. Στο ομώνυμο χωριό θα βρείτε ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Επίσης, λειτουργούν ταβέρνες και bars.

Παραλία Αμμοπή : Η μικρή και η μεγάλη Αμοοπή, μαζί με την Πέρα Άμμο είναι τρεις πανέμορφες παραλίες που αποτελούν μέρος ενός συγκροτήματος ξενοδοχείων στην περιοχή Λακκί Καρπάθου, 6 χμ. νότια της πρωτεύουσας και 10 χμ. βόρεια του αεροδρομίου. Άρτια οργανωμένες παραλίες, με ψιλή άμμο και πεντακάθαρα νερά, εύκολη πρόσβαση και μερικά από τα πιο πολυτελή ξενοδοχεία του νησιού για την διαμονή σας. Απέχει 6 χλμ. από τα Πηγάδια και συνδέετε με τακτικά δρομολόγια των λεωφορείων με όλα τα υπόλοιπα χωριά του νησιού.

Οι παραλίες του Λευκού : Στον όρμο του Λευκού βρίσκονται τρεις συνεχόμενες παραλίες σε απόσταση 31 περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά από τα Πηγάδια. Η πρώτη είναι η πλέον καλά οργανωμένη και ονομάζεται «Γιαλού Χωράφι». Αμέσως μετά η σχετικά ήσυχη μικρή αμμουδιά της «Παναγιάς το Λιμάνι» και τέλος η μεγάλη και εντυπωσιακή παραλία του Φραγκολιμνιώνα με την πάρα πολύ καλή οργάνωση, απέναντι ακριβώς από το νησάκι του Σώκαστρου.

Παραλία του Μιχαλιού ο Κήπος : Στην περιοχή του αεροδρομίου, βρίσκεται αυτή η άγριας ομορφιάς παραλία με τα φαγωμένα από τη θάλασσα βράχια και τις μοναδικές σπηλιές που στήνουν ένα μαγευτικό σκηνικό.

Παραλία Αχάτα : Η παραλία της Αχάτας είναι αμμουδερή με ψιλά βότσαλα. Τα βαθιά γαλάζια της νερά με τους επιβλητικούς όγκους των βράχων που την περιτρυγυρίζουν συνθέτουν ένα μαγευτικό τοπίο. Οργανωμένη με ομπρέλες και ταβέρνα.

Παραλία Αγίου Μηνά : Η παραλία του Αγίου Μηνά είναι μία από τις ομορφότερες μικρές βοτσαλωτές παραλίες της Καρπάθου με πεντακάθαρα νερά. Βρίσκεται κοντά στην Άπελλα.

Παραλία-Πηγαδια : Οι συνεχόμενες παραλίες του όρμου Πηγάδια στην πρωτεύουσα του νησιού, η Άμμος, η Άφωτη και του Βρόντη, είναι τρεις υπέροχες καλά οργανωμένες παραλίες, πολύ κοντά στην μικρή πόλη, με ωραία αμμουδιά, πεντακάθαρα νερά και δυνατότητα για θαλάσσια σπορ και καλό φαγητό σε γραφικά παραθαλάσσια ταβερνάκια.

Η Κάρπαθος είναι ένα νησί που κλείνει μέσα του την Ελλάδα ολόκληρη: διατηρεί απείραχτη την ψυχή του, με ζωντανά εντυπωσιακά έθιμα, ατόφιους ανθρώπους, μουσική και πανηγύρια. Σας προσκαλεί να αφεθείτε αγκαλιά του. Αν το κάνετε... δεν θα το ξεχάσετε ποτέ.

Η συνέχεια στο β μέρος του άρθρου με περισσότερες πληροφορίες για τα ήθη, τα έθιμα , τη μουσική παράδοση, την παραδοσιακή κουζίνα, τόπους διαμονής..

Βιβλιογραφία (ηλεκτρονική)

o Επίσημος διαδικτυακός τόπος του Δήμου Κάρπαθου από το Δημοτικό Οργανισμό Τουρισμού-http://www.karpathos.gr/

o Βικιπαιδεία

o http://noexcus.blogspot.gr

o http://www.wondergreece.gr

o http://www.karpathos.net

 

 

 

 

Η ιστορία του περίτεχνου κεφαλόδεσμου που φορούν οι γυναίκες των χωριών της Ημαθίας και μοιάζει με την περικεφαλαία του Μ. Αλεξάνδρου

 

Η ιστορία του περίτεχνου κεφαλόδεσμου που φορούν οι γυναίκες των χωριών της Ημαθίας και μοιάζει με την περικεφαλαία του Μ. Αλεξάνδρου

Όταν οι Οθωμανοί κατέκτησαν τον 15ο αιώνα την περιοχή της Ημαθίας, έφτασαν σε μια περιοχή που κυριαρχούσε ο ελληνικός χριστανικός πληθυσμός. Ονόμασαν την περιοχή αυτή Ρουμλούκ ή Ουρουμλούκ. Ρουμ σήμαινε ο έλληνας ρωμιός και λουκ, ο τόπος. Το Ρουμλούκι ήταν για τους τούρκους κατακτητές ο Ελληνότοπος, ή αλλιώς η Γκραικοχώρα.

Ο κάμπος της Ημαθίας αποτελείται από πολλά χωριά που κρατούν την παράδοση και τα έθιμα των προγόνων τους. Αυτό που ξεχωρίζει είναι η αρχοντική γυναικεία φορεσιά και το «κατσούλι». Πρόκειται για έναν ιδιαίτερο κεφαλόδεσμο που μοιάζει με το Ομηρικό και το Μακεδονικό κράνος.

Το «κατσούλι», δηλαδή ο περίτεχνος κεφαλόδεσμος των γυναικών ανάγεται από τα χρόνια που έζησε ο Μέγας Αλέξανδρος

 

Η ιστορία πίσω το «κατσούλι»

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, το «κατσούλι» των γυναικών ανάγεται από τα χρόνια που έζησε ο Μέγας Αλέξανδρος. Ο θρύλος λέει ότι οταν ο στρατηλάτης βρισκόταν μακριά, η περιοχή απειλήθηκε και ξέσπασε μάχη. Τότε οι γυναίκες, τα παιδιά και οι γέροντες, που είχαν μείνει στα χωριά, αμύνθηκαν και πολέμησαν θαρραλέα.

Όταν επέστρεψε ο Μέγας Αλέξανδρος, πήρε μια περικεφαλαία και την έβαλε στο κεφάλι μια γυναίκας, αναγνωρίζοντας και τιμώντας τη μαχητικότητα και το σθένος τους.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, κατά τη διάρκεια μιας αιματηρής μάχης, ορισμένοι στρατιώτες δείλιασαν. Όχι όμως και οι γυναίκες, που πήραν τα όπλα στα χέρια και ταυτόχρονα συνέχισαν να φέρνουν νερό και τρόφιμα το πεδίο της μάχης για να ενισχύσουν τους στρατιώτες. Για να ντροπιάσει τους άνδρες που δείλιασαν, ο Μ. Αλέξανδρος τους έβγαλε τις περικεφαλαίες και τις παρέδωσε στις τολμηρές γυναίκες.

Το «κατσούλι» αποτελείται από δύο λευκά μαντίλια, τον νταρμά και το τσεμπέρι και από ένα άσπρο, το μαφέσι. Πέρα από το «κατσούλι» και η φορεσιά του Ρουμλουκιού ξεχωρίζει για τη λιτότητα και την αρχοντιά της από τις υπόλοιπες ελληνικές ενδυμασίες.

Από τότε, το «κατσούλι» είναι αναπόσπαστο κομμάτι της γυναικείας φορεσιάς στο Ρουλμούκι. Ο συγκεκριμένος κεφαλόδεσμος έχει αρκετές παραλλαγές, ώστε να ξεχωρίζει κάθε χωριό που το φορά, αλλά και κάθε γυναίκα.

Τα μικρά κορίτσια στο Ρουμούκι είχαν τα μαλλιά τους πλεξούδες. Οι έφηβες κοπέλες φορούσαν ένα τσεμπέρι. Οι νύφες φορούσαν περίτεχνα «κατσούλια» με φούντες και πολλά χρυσαφικά. Έπειτα, όταν αποκτούσαν παιδιά, συνέχιζαν να το φορούν στην καθημερινότητα τους. Σε αυτήν την εκδοχή το «κατσούλι» ήταν πιο απλά διακοσμημένο.

Το σχήμα περικεφαλαίας στο «κατσούλι» έδινε μια μικρή ξύλινη κατασκευή – ο σαγιάς, γεμισμένη συνήθως με βαμβάκι. Ο τρόπος δεσίματος του ήταν μια περίπλοκη διαδικασία που αντιμετωπιζόταν ως ιεροτελεστία.

Το «κατσούλι» αποτελείται από δύο λευκά μαντίλια, τον νταρμά και το τσεμπέρι και από ένα μαύρο, το μαφέσι. Τα κοσμήματα στο κεφάλι ήταν αρκετά, μεταξύ των οποίων, τα φλουριά, το ασημογιόρντανο και οι δαυλοί.

 

Η «στολή του Γιδά»

Πέρα από το «κατσούλι» και η φορεσιά του Ρουμλουκιού ξεχωρίζει για τη λιτότητα και την αρχοντιά της από τις υπόλοιπες ελληνικές ενδυμασίες. Εξαιτίας της αρχαιότητάς της έχει καθιερωθεί ως «Στολή του Γιδά», από ένα χωριό στο Ρουμλούκι.

Η φορεσιά είναι αρκετά απλή, συνήθως μονόχρωμη και χωρίς πολλές στρώσεις από ρούχα, γεγονός που την ξεχωρίζει για άλλη μια φορά από τις πολύχρωμες παραδοσιακές ελληνικές ενδυμασίες. Έμφαση δίνεται στο σώμα της γυναίκας που αναδεικνύεται μέσα από τη φορεσιά. Η μέση τονίζεται με το «ζουνάρι» που παραπέμπει σε αρχαίο μακεδονικό θώρακα. Τα υφάσματα της ενδυμασίας είναι όλα από βαμβάκι και υλικά από τον ίδιο τον τόπο.

 

Το Ρουμλούκι

 

Το Ρουμλούκι βρίσκεται στην πεδιάδα της Ημαθίας και απλώνεται κάτω από τις παρυφές των Πιερίων μέχρι τον παλιό βάλτο των Γιαννιτσών και κάτω από τα υψώματα της Βέροιας μέχρι τον ποταμό Καρά Ασμάκ, τον σημερινό Λουδία.

Πρόκειται στην ουσία για μια περιοχή πολλών χωριών, ο αριθμός και η θέση των οποίων δεν ήταν πάντα σταθερός καθώς πολλά από αυτά ερήμωσαν ή πλυμμήρισαν από τα νερά του ποταμού Αλιάκμονα ο οποίος τα διέσχιζε. Κατά τα βυζαντινά χρόνια κύριο γνώρισμα όλων των χωριών ήταν η κοινή ντοπιολαλιά, η ενδυμασία και τα ίδια έθιμα.

Το 1912 η δυτική πλευρά του Ρουμλουκιού απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό. Σημαντικές υπήρξαν οι μάχες για την κατάληψη της σιδερένιας γέφυρας του Νησελίου και η μάχη του Καρά Ασμάκ. Το 1922 πολλοί πρόσφυγες από την Μικρά Ασία εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και δημιούργησαν νέα χωριά.

Τα χρόνια του μεσοπολέμου, το Ρουμλούκι εξαιτίας της πλεονεκτικής του θέσης αποτέλεσε πόλο έλξης για τους εσωτερικούς μετανάστες και γνώρισε μεγάλη οικονομική ακμή. Μέχρι σήμερα, η παράδοση και η διατήρηση των εθίμων παραμένει ζωντανή στο Ρουμλούκι, μέσα από λαογραφικές και μουσικοχορευτικες εκδηλώσεις.

 

Πηγή : https://ellas2.wordpress.com/

O Σεπτέμβριος στην παράδοση – πληροφορίες εργασίες παροιμίες γιορτές έθιμα ιστορία

 

O Σεπτέμβριος στην παράδοση – πληροφορίες εργασίες παροιμίες γιορτές έθιμα ιστορία

 

 

Αττικός μήνας: ΒΟΗΔΡΟΜΙΩΝ (15 Σεπτεμβρίου - 13 Οκτωβρίου)

Ο Σεπτέμβριος -Τρυγητής- παράγεται απ' τη λατινική Septem (=επτά). Ήταν ο έβδομος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου, τότε που ο χρόνος άρχιζε από το Μάρτη.

Η πρώτη Σεπτεμβρίου -Πρωτοσταυριά- ορίστηκε από το 313 μ.Χ. ως αρχή των θρησκευτικών δεκαπεντάχρονων περιόδων της λεγόμενης Ινδίκτου. Τις Ινδικτιώνες τις καθιέρωσαν οι Άγιοι Πατέρες -επηρεασμένοι από τους Ρωμαίους- για φορολογικούς κυρίως σκοπούς. Την Πρωτοσεπτεμπριά οι αγρότες «καλούσαν» με διάφορους τρόπους και τεχνικές που θυμίζουν αρχαία θεσμοφόρια, το «πνεύμα της βλαστήσεως». Ο σπόρος που ήταν προορισμένος για τη σπορά «στέλλεται εις την εκκλησίαν διά να ευλογηθεί». Στην Κω κρεμούν στο εικονοστάσι το σύμβολο της «Αρκιχρονιάς»: μια αρμαθιά από ρόδι, σταφύλι, κυδώνι, σκόρδο και φύλλο από τον πλάτανο του Ιπποκράτη.

Τρυγητής: «Η πρώτη ημέρα του (Σεπτέμβρη) Τρυγητή χαιρετιζόταν στη Θράκη με τύμπανα και τραγούδια. Οι ληνοί συνοδεύονταν δ' ομάδων ορχουμένων και αδόντων. Την νύκτα παρέες προσωπιδοφόρων εν τυμπάνοις και αλαλαγμοίς τρέχουν στους δρόμους». Τα δρώμενα αυτά θυμίζουν αρχαία Οσχοφόρια στα οποία νέοι φορώντας στεφάνια από κλαδιά αμπέλου (όσχους) ξεκινούσαν από τον ναό του Διονύσου πηγαίνοντας προς τους αμπελώνες και τα πατητήρια. Λέγεται επίσης Σταυρός και Σποριάς.

Το Σεπτέμβρη ο τρύγος συνεχίζεται ενώ αρχίζει η σπορά και το όργωμα.

 

Γεωργικές εργασίες

Σπέρνουμε: Μπρόκολα, κουνουπίδια, λάχανα, μαρούλια, καρότα, παντζάρια, ραπανάκια, πράσα, σέλινο, μαϊντανό, άγρια και ήρεμα χόρτα, σπανάκια, σέσκλα, σινάπια, μυρώνια, καυκαλίθρα κ.α.

Φυτεύουμε:Κρεμμύδια, σκόρδα.

Μεταφυτεύουμε: Μαρούλια, μπρόκολα, κουνουπίδια, λάχανα, πράσα.

Συγκομιδή: Ντομάτες, μελιτζάνες, κολοκύθια, αγγούρια, πιπεριές, μπάμιες, φασόλια, αραποσίτια, βλίτα, αντράκλα, σέλινο, μαϊντανό.

Φρούτα: Αχλάδια, μήλα, ροδάκινα, σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, φουντούκια, φιστίκια, κάστανα, ρόδια, σταφύλια, φραγκόσυκα.

Γενικές εργασίες και φροντίδες: Καθαρίζουμε το χωράφι μας από διάφορες καλοκαιρινές καλλιέργειες και το ετοιμάζουμε για τα χειμωνιάτικα κηπευτικά μας. Επιθεωρούμε τακτικά τα φυτά μας για ύπαρξη εχθρών και ασθενειών. Ψεκάζουμε με βιολογικά εντομοκτόνα, θερινό πολτό (όταν οι θερμοκρασίες είναι κάτω από 32 βαθμούς Κελσίου), χαλκό ή θειάφι τις καλλιέργειές μας ανάλογα με τις ανάγκες.

Για σπόρο: Μια από τις πιο σοβαρές και σημαντικές δουλειές το Σεπτέμβριο είναι η συλλογή σπόρων από τα φυτά μας. Μαζεύουμε και ξεραίνουμε σπόρους από τα καλοκαιρινά λαχανικά μας όπως ντομάτες, μελιτζάνες, πιπεριές, κολοκύθια, αλλά και τα καλοκαιρινά αρωματικά φυτά και λουλούδια μας.

 

Παροιμίες

Τον Τρυγητή τ' αμπελουργού πάνε χαλάλι οι κόποι.

Αν ίσως βρέξει ο Τρυγητής, χαρά στον τυροκόμο.

Του Σταυρού σταύρωνε και δένε.

Του Σεπτέμβρη οι βροχές, πολλά καλά μας φέρνουν.

Μάρτη και Σεπτέμβρη ίσια τα μεσάνυχτα.

Τον Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια.

Στον Τρυγητή σιτάρι σπείρε και στο πανηγύρι σύρε.

Του Σταυρού σταύρωνε και σπέρνε.

 

Γιορτές έθιμα ιστορία

Γιορτές και ΈθιμαΤου Αγίου Μάμαντος (2 Σεπτεμβρίου). Είναι άγιος βοσκός. Παλιά γίνονταν  θυσίες προβάτων στα ξωκλήσια του, «προσέχοντας το αίμα να τρέξει μες στ' αυλάκι το νερό, που βγαίνει κάτω από το ιερό της εκκλησίας» (Σκύρος).

Το Γενέθλιον της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου). Της Παναγιάς της Αποσοδειάς (Αιτωλία), της Καρυδούς (Καστοριά).

Της Υψώσεως του Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου).

Έθιμο της Αρμάτας στις Σπέτσες.

Κάθε χρόνο στις Σπέτσες, το δεύτερο Σαββατοκύριακο του Σεπτεμβρίου είναι αφιερωμένο σε εορταστικές εκδηλώσεις που συνδυάζουν τον εορτασμό της Παναγίας της Αρμάτας (κοντά στον Φάρο) και της επετείου της ναυμαχίας της 8ης Σεπτεμβρίου 1822. Γίνεται αναπαράσταση της καύσεως της τουρκικής ναυαρχίδας. Οι Σπέτσες είναι μία από οκτώ ευρωπαϊκές πόλεις που μετέχουν στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ιστορικών Αναπαραστάσεων.

Η Ναυμαχία των Σπετσών (8 Ιουλίου 1822).Στις 8 Σεπτεμβρίου 1822 ο τουρκικός στόλος, προερχόμενος από τη Μονεμβασία, κίνησε προς ανεφοδιασμό του Παλαμηδίου στο Ναύπλιο, το οποίο πολιορκούσαν από στεριάς δυνάμεις του Αλεξάνδρου Υψηλάντη και από θαλάσσης δυνάμεις της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας. Φθάνοντας στον χώρο ανάμεσα στο Τρικέρι και τη Σπετσοπούλα, οι τουρκικές δυνάμεις βρέθηκαν αντιμέτωπες με τον στόλο των τριών ηρωικών νησιών της Ελλάδος, των Σπετσών, της Ύδρας και των Ψαρών. Ο ναύαρχος του ελληνικού στόλου, Ανδρέας Μιαούλης, έδωσε διαταγή να κινηθεί ο ελληνικός στόλος προς το εσωτερικό του Αργολικού Κόλπου, για να εγκλωβίσει εκεί τους πολυαριθμότερους και καλύτερα εξοπλισμένους Τούρκους. Προκειμένου, όμως, να αφήσουν τις Σπέτσες ανυπεράσπιστες στο έλεος των Τούρκων, οι Σπετσιώτες πλοίαρχοι Ι. Τσούρπας, Δ. Λάμπορυ (ή Λεωνίδας) και Ι. Κούτσης, καθώς και ο Υδραίος Α. Κριεζής, αγνόησαν το σήμα του Μιαούλη και επετέθησαν εναντίον των Τούρκων. Η σφοδρότητα της ναυμαχίας έκανε το έδαφος να σείεται στην Ύδρα, από όπου όσοι παρακολουθούσαν τα γεγονότα έβλεπαν τόσο καπνό που νόμιζαν ότι οι Σπέτσες καίγονται.

Μέσα σ' αυτή την αναταραχή και αντάρα, ο Σπετσιώτης πυρπολητής Κοσμάς Μπαρμπάτσης (1792-1887), αψηφώντας τα κανόνια, τη φωτιά και τον καπνό, ώρμησε με το πυρπολικό του στο κέντρο του τουρκικού σχηματισμού, κατορθώνοντας να φθάσει στη ναυαρχίδα των εχθρών, στην οποία βάζει φωτιά. Η τουρκική ναυαρχίδα καίγεται και βουλιάζει --σύμφωνα με την παράδοση μπροστά στο λιμάνι. Η ενέργεια του Μπαρμπάτση ήταν καθοριστική για την έκβαση της ναυμαχίας, και ο τουρκικός στόλος υποχώρησε άπρακτος, με αποτέλεσμα το Ναύπλιο να πέσει 2½ μήνες αργότερα.

Πηγή : https://mhnes-12.weebly.com/

«Μια όμορφη γειτόνισσα» & «Θεέ μου να πιάσει μια βροχή» - Δολό Πωγωνίου Ιωαννίνων

 «Μια όμορφη γειτόνισσα» & «Θεέ μου να πιάσει μια βροχή» - Δολό Πωγωνίου Ιωαννίνων

 

Τραγούδια της αγάπης από το χωριό Δολό Πωγωνίου στο νομό Ιωαννίνων. Το πρώτο τραγούδι (Μια όμορφη γειτόνισσα) είναι ευρύτερα γνωστό στην Ήπειρο, ενώ το δεύτερο (Θεέ μου να πιάσει μια βροχή) συναντάται κυρίως στην περιοχή του Πωγωνίου, αν και μία ακόμη εκδοχή του συναντάται και στην περιοχή της Μουργκάνας Θεσπρωτίας. Και τα δύο τραγούδια συναντώνται σε τετράσημο ρυθμό (4/4) και συνοδεύουν τον χορό «συρτό στα δύο», όπως ονομάζεται στο Πωγώνι, ή αλλιώς «Πωγωνίσιο» - όπως ονομάζεται στην υπόλοιπη Ήπειρο.

 

➡ ΔΙΣΚΟΣ: ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ ΓΛΥΚΕΙΑ ΜΟΥ ΓΛΩΣΣΑ / ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΠΩΓΩΝΙΟΥ

➡ ΚΟΜΠΑΝΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΔΗ (2CD)

➡ ΈΚΔΟΣΗ: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΟΛΟΥ ΠΩΓΩΝΙΟΥ

 

Τραγούδι: Φανή Δημοπούλου

 

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Α  Μια όμορφη γειτόνισσα

Β  Θεέ μου να πιάσει μια βροχή

 

Οι στίχοι:

Α) Μια όμορφη, μια όμορφη, άιντε,

μια όμορφη γειτόνισσα, έλα.

Μια όμορφη γειτόνισσα,

κακούργα δολοφόνισσα.

Τρεις χρόνους που, τρεις χρόνους που, άιντε,

τρεις χρόνους που την αγαπώ, έλα.

Τρεις χρόνους που την αγαπώ,

μα δεν μπορώ να της το πω.

Και άλλους τρεις, καi άλλους τρεις, άιντε,

και άλλους τρεις δεν κοινωνώ, έλα. 

Και άλλους τρεις δεν κοινωνώ,

για της αγάπης τον καημό.

 

Β) Αχ, Θεέ μου να πιάσει μια βροχή, ν' αργήσουν να με θάψουν

για να περάσουν όμορφες και χήρες να με κλάψουν.

Αχ, αγάπησα κι εγώ ο φτωχός, μι' αρχοντοθυγατέρα

τ' αδέρφια της δε μ' ήθελαν και μου 'ριξαν τη σφαίρα.

Αχ, ποιος πλούσιος απέθανε και βιο μαζί του

πήρε τρεις πήχες σάβανο, να ντύσει το κορμί του.

 

https://www.youtube.com/watch?v=9ZmO03X48Ho

Πηγή : youtube

 

 

Ο τρύγος και το αμπέλι στην λαϊκή μας παράδοση

 

Του Γρηγόρη Καλύβα

 

 

Απόσταγμα γνώσης και εμπειρίας αιώνων…

Το αμπέλι, μαζί με το σταφύλι και τα παράγωγά του, ήταν γνωστά ακόμη από την παλαιολιθική εποχή. Κουκούτσια σταφυλιών έχουν βρεθεί μετά από ανασκαφές σε κατοικίες που ανάγονται στην εποχή του χαλκού!

Κατά την μυθολογία, ο Στάφυλος ήταν γιος του Διονύσου και της Αριάδνης, και βοσκός του βασιλιά Οινέα. Ο Στάφυλος παρατήρησε ότι όταν έβοσκε τις κατσίκες του, κάποια από αυτές τρώγοντας τον καρπό των αμπελιών «τρελαινόταν»!

Ο Στάφυλος μάζεψε μερικά σταφύλια και τα πήγε στον βασιλιά του. Ο Οινέας παρασκεύασε τότε ένα χυμό τον οποίο ονόμασε  «οίνο», ενώ στον καρπό έδωσε το όνομα του βοσκού του (σταφύλι) προς τιμήν του. Από τότε αυτό το φυτό και ο χυμός από τους καρπούς του πέρασε στην ζωή των ανθρώπων επηρεάζοντάς την καθοριστικά.

 

Το αμπέλι και ο οίνος στην Εκκλησία

Σύμφωνα με τη χριστιανική θρησκεία ο Χριστός χαρακτηρίζει τον εαυτό του ως αμπέλι και τους μαθητές του ως κλήματα («Εγώ ειμί η άμπελος η αληθινή και ο πατήρ μου ο γεωργός εστίν..»).  Συμβολική παράσταση της αμπέλου υπάρχει σε πολλά τέμπλα εκκλησιών, στις βυζαντινές εικόνες και γενικά στις αγιογραφήσεις των ναών. Μεταξύ των αγαθών της γης, ευλογημένος είναι ο χυμός του σταφυλιού, αφού ο Χριστός ευλόγησε «άρτον, οίνον και έλαιον». Ακόμα και  για τη Θεία κοινωνία, τη μεταλαβιά, κρασί χρησιμοποιείται που με Θεία παρέμβαση μετατρέπετε σε αίμα Χριστού  («πίετε εξ’ αυτού πάντες τούτο εστί το αίμα μου»).

 

Το αμπέλι στο δημοτικό τραγούδι

Αλλά και στην ποίηση και στην δημοτική – λαϊκή παράδοση το αμπέλι, το κρασί, ο τρύγος, αλλά οι εργασίες γύρω από την φροντίδα του αμπελιού, έχουν έντονη παρουσία.

«Το λέει ο πετροκότσυφας  στο δροσερό τ’ αυλάκι, το λεν στα πλάϊα οι πέρδικες, στην ποταμιά τ’ αηδόνια, το λεν στ’ αμπέλια οι λυγερές, το λεν με χίλια γέλια, το λέει κ΄ η Γκόλφω η όμορφη, το λέει με το τραγούδι _Αμπέλι μου πλατύφυλλο και κοντοκλαδεμένο, δέσε σταφύλια κόκκινα να μπω να σε τρυγήσω, να κάμω αθάνατο κρασί, μοσχοβολιά γεμάτο. Μες στα κατώγια τα βαθιά σαν μόσχο να σε κρύψω, να σε φυλάξω ολάκαιρες χρονιές ακέριους μήνες, ώσπου να έρθει μιαν Άνοιξη, νάρθει ένα καλοκαίρι …» .

 

Τρύγος

Ακόμα και ο μήνας που γίνεται ο τρύγος άλλαξε και από Σεπτέμβρης, ονομάστηκε τρυγητής. Τόσο έντονα επηρέασε το σταφύλι τη ζωή των ανθρώπων.

Ο τρύγος, ο θέρος, η σπορά, το όργωμα της γης, βρίσκονται στο επίκεντρο του αγροτικού κύκλου και της ζωής των κατοίκων της Ελληνικής υπαίθρου.

Τα παλιότερα χρόνια ο τρύγος είχε περισσότερο την μορφή πανηγυριού παρά μιας αγροτικής εργασίας. Και σήμερα όμως η όλη διαδικασία από τον τρύγο και το πάτημα των σταφυλιών, μέχρι και την παρασκευή του κρασιού και του τσίπουρου, αποτελεί μια ευχάριστη διαδικασία για ανθρώπους κάθε ηλικίας που φροντίζουν να βρίσκονται αυτές τις ημέρες σε όλες αυτές τις πραγματικές “τελετουργίες”.

Πολύ δουλειά, ποτάμι ο ιδρώτας των ανθρώπων στο αμπέλι, μέχρι το κλίμα να δώσει τους καρπούς του και ν’ αρχίσουν, στις αρχές του Αυγούστου, να ροδίζουν οι ρόγες του που κρέμονται σε κάθε τσαμπί. «..Το αμπέλι σε θέλει μέσα από την Άνοιξη μέχρι τον τρύγο..», λένε οι παλιοί που ξέρουν, και δεν έχουν άδικο βέβαια, καθώς από το κλάδεμα περνάμε στο σκάψιμο, στο βλαστολόγημα, στο καθάρισμα, στο γαλάζωμα, στο κιάφισμα, στο δευτερολόγησμα και φυσικά στον τρύγο, στο πάτημα, στο τράβηγμα του μούστου από το πατητήρι στα βαρέλια, στην ωρίμανση του κρασιού, στην απόσταξη …. Η μέρα του τρύγου ήταν  γιορτάσι καθώς οι πλαγιές βούιζαν από το τραγούδι των τρυγητών καθώς τρυγούσαν. Άνδρες, γυναίκες, μικροί, μεγάλοι, όλοι στο γιορτάσι του τρύγου  με χαρά μεγάλη, με γέλια, με τραγούδια.

 

Από το αμπέλι, τα σταφύλια στο πατητήρι και από εκεί ο μούστος στα βαρέλια ώσπου να ωριμάσει  και  να μεταμορφωθεί σε κρασί, για να ακολουθήσει η απόσταξη του τσίπουρου στα καζαναριά, όπου θα στηθεί η πραγματική γιορτή, το αποκορύφωμα της όλης διαδικασίας!!

 

Η διαδικασία της παραγωγής του τσίπουρου  αποτελεί πραγματική ιεροτελεστία, που τηρείται κάθε χρόνο με θρησκευτική ευλάβεια εν μέσω αρωματικών αναθυμιάσεων σταφυλιού, μαστίχας, γλυκάνισου.

 

Και βέβαια σε κάθε αγροτόσπιτο είχαμε και τη γιορτή της μουστιάς με την παρασκευή του πετιμεζιού, της μουσταλευριάς, των σουτζουκιών, των κριτσελιών ή ρεντζελιών, τα πετιμεζάτα ξερά σύκα, το παντεσπάνι και τόσα άλλα που παρασκεύαζαν οι νοικοκυρές από το μούστο μαλώνοντας πολλές φορές  με τους άνδρες καθώς εκείνοι ήθελαν να κάνουν περισσότερο κρασί  ενώ οι γυναίκες μουστοπαρασκευάσματα τα οποία, ως γνωστόν θέλουν πολύ μούστο. Όμορφα πράγματα, απλά, αριστοτεχνικά, λες, βαλμένα μέσα στη ζωή των ανθρώπων της Ελληνικής υπαίθρου και στην Ελληνική παράδοση δημιουργώντας αισθήματα και συναισθήματα που έδιναν νόημα και χρώμα στη ζωή, αλλά που τώρα έγιναν δυστυχώς λήθη.

 

Πηγή:

stagonnews.gr

poimin.gr