Η Μανιάτισσα γυναίκα και ο σημαντικός της ρόλος στην κοινωνική ζωή των
Μανιατών!
Σημαντικό ρόλο στην κοινωνική ζωή της Παλιάς
Μάνης αποτελούσε δίχως άλλο η γυναίκα. Η γυναίκα ως μάνα, η γυναίκα ως
σύζυγος, η γιαγιά, η θεία. Οι απόψεις διίστανται στις αναλύσεις ιστορικών για
τον ρόλο τους. Αν και οι περισσότεροι θεωρούν ότι οι παλιές γυναίκες ήταν
"ριζάμενες" δηλαδή υποταγμένες, υφιστάμενες, εν τούτοις η άποψή μας
διαφέρει ... Η γυναίκα όσο, φαινομενικά, διακρίνονταν για το χαμηλό προφίλ της,
η αλήθεια, και όλοι μας έχουμε παραδείγματα, είναι ότι για πολλές σοβαρές
αποφάσεις των αντρών, η γνώμη της είχε βαρύνουσα σημασία! Η τελευταία κουβέντα
στις όποιες αποφάσεις, ανήκε στην γυναίκα και κυρίως την μάνα-γυναίκα!! Έχοντας
η ίδια βιώσει την σκληρότητα του τόπου, την σκληρότητα των ηθών της Μάνης,
ταυτίζονταν και μάλιστα σκληρότερα από πολλούς άντρες. Εύκολα μπορεί να
υποστηρίξει κάποιος ότι στην Μάνη υπήρχε μια κοινωνία μητριαρχική, όσο και αν
αυτό δεν αποκαλύπτεται ή δεν έχει αποκαλυφθεί ευθέως ποτέ!! Βέβαια αυτά
συνέβαιναν στην κλειστή κοινωνία του σπιτιού. Έξω από αυτό τα πράγματα
άλλαζαν...
Σύμφωνα με τον Δημήτριο Β. Δημητράκο-Μεσίκλη στο
βιβλίο του "Οι Νυκλιάνοι" έτος 1949 για τον ρόλο της γυναίκας
αναφέρει τα εξής : Η γυναίκα έχει θέση
κατώτερη από τον άντρα. Σηκώνεται για να καθίσει, στο δρόμο πηγαίνει πίσω του,
ο άντρας καβαλά το άλογο, το μουλάρι ή τον γάιδαρο και η γυναίκα από κάτω το
οδηγεί, ενώ στις ρούγες το καλοκαίρι όταν φέρνουν κρύο νερό από τις στέρνες ο
πρώτος που το δοκιμάζει είναι ο άντρας!! Για ποτό και τσιγάρο στις γυναίκες
ούτε λόγος, μάλιστα θεωρούνταν ανέντιμο.
Η γυναίκα όταν έχει αδερφούς, δεν κληρονομεί τίποτε
από την περιουσία του πατέρα. Η ξακληροσπορά [περίεργα, μα τον Θεό, ακούγεται
αυτή η λέξη σε εμάς τους νεότερους!! Τελικά, ξακληροσπορά, λέγεται η γυναίκα
που δεν έχει αδερφούς (!!!)... πόσο άσχημα ακούγεται ως λέξη, αλήθεια..]. Η
ξακληροσπορά λοιπόν, κληρονομεί όλη την περιουσία του πατέρα και της μάνας, όχι
όμως και το πατρικό σπίτι!! Η μόνη πιθανότητα να το πάρει είναι μόνο εάν ο
άντρας της κατάγονταν από δυνατή γενιά. Ο λόγος είναι ότι μόνο σε αυτή την
περίπτωση θεωρείται ικανός να το διαφεντέψει. Η χήρα δεν εξουσιάζει την
περιουσία του άντρα της, αν έχει κορίτσια. Αν δεν έχει καθόλου παιδιά, γυρίζει
στο σπίτι του πατέρα της. Πολλές φορές την κρατούν οι συγγενείς του άντρα της
από υψηλοφροσύνη, να παραμείνει στο σπίτι τους και να νέμεται της περιουσίας
αυτού.
Το επίσημο διαζύγιο στην Μάνη και ιδιαίτερα στην Μέσα
Μάνη είναι άγνωστο!! Αν καμιά γυναίκα σφάλει, την διώχνουν, την σκοτώνουν. Η
γυναίκα σε καμία περίπτωση δεν ζητά από τον άντρα της διαζύγιο. Ούτε όταν ο
άντρας της είναι άπιστος, πράγμα σπάνιο, γιατί η "απόκτηση" ερωμένης
είναι δυσκολότατη και επικίνδυνη επιχείρηση!! Τέλος ακόμα και ξύλο να της
δίνει, πράγμα καθόλου σπάνιο, δεν χώριζε! Ένα αξιοπερίεργο το οποίο
συνέβαινε στην παλιά Μάνη είναι η διγαμία!! Όταν το αντρόγυνο ξεπερνούσε την
ηλικία των 45 και δεν έκανε παιδιά ή είχε κορίτσια μόνο, οι συγγενείς
κληρονόμοι άρχιζαν να επεμβαίνουν στα περιουσιακά τους. Τότε ο άντρας
αποφάσιζε, με την συγκατάθεση της γυναίκας του, να ξαναπαντρευτεί μια γυναίκα
αστεφάνωτη. Στην περίπτωση αυτή η νόμιμη γυναίκα έπαιρνε την θέση της πεθεράς!!
Αν η δεύτερη γυναίκα έκανε αρσενικά, ασφαλίζονταν και ο άντρας από τα
προβλήματα των περιουσιακών αλλά και οι δύο γυναίκες από διώξιμο σε περίπτωση
χηρείας.
Είναι η περίπτωση
της σύγκριας η οποία αναφέρεται σε παλαιό εθιμικό
θεσμό στην Μάνη κατά τον οποίο ένας νυμφευμένος άντρας παράλληλα με τη νόμιμη
σύζυγό του μπορούσε να συζεί και με δεύτερη σύντροφο, κυρίως με σκοπό την
γέννηση άρρενος απογόνου.
|
|
Γυναίκα
γνέθει στο Μέζαπο
|
Η απαγωγή, όταν ήταν εκούσια (γίνονταν συχνά) δεν
υπήρχε ιδιαίτερο πρόβλημα. Πρόβλημα ήταν η ακούσια η οποία γίνονταν σπανιότατα.
Στην πρώτη περίπτωση (εκούσια) έλεγαν: την πήρε φευγώς.. Στην δεύτερη έλεγαν:
την έσουρε..!!! (Σημ: Σε 11 απαγωγές στην Μέσα Μάνη εκούσιες και 1 ακούσια σε
διάστημα 70 χρόνων (1875-1945) η κατάληξη τους ήταν γάμος χωρίς να
δημιουργηθεί καμία έχθρα).
Οι εργασίες που έκανε η γυναίκα στην παλιά Μάνη ήταν
οι ακόλουθες:
Το χειμώνα όταν σπέρνουν, η γυναίκα σκάβει με την
αξίνα τα στρεβλά* μέρη του χωραφιού, τα οποία συχνά είναι ίσα με εκείνα που
περνά ο άντρας με το ζευγάρι. Όταν τελειώσει η σπορά, μαζεύει όλη την ημέρα τις
ελιές, και τη νύχτα κουρά ** τον ελαιοκαρπό που μάζεψαν την ημέρα. Οι γυναίκες
τέλος αλέθουν στο χειρόμυλο το κριθάρι για το ψωμί του σπιτιού.
Το καλοκαίρι οι βαρύτερες δουλείες είναι, να πάνε στα
βουνά ή στο Κριτήρι για ξύλα με τους γαϊδάρους (όταν δεν υπάρχει γάϊδαρος στην
πλάτη). Ο Ληκ διηγείται ότι τον Απρίλη του 1805 συνάντησε μεταξύ των Μπουλαριών
και Αλίκων 200 περίπου γαϊδάρους φορτωμένους ξύλα που έρχονταν από το Κριτήρι (Ταίναρο)
που τους οδηγούσαν γυναίκες.
Άλλες εργασίες ήταν να γνέθουν και να υφαίνουν λιόπανα
από λινάρι, βαμβάκι για ρούχα και σπανιότερα μαλλί. Τον Ιούλιο θα πάνε τις
βελέντζες*** στη θάλασσα να τις πλύνουν, πριν μπουν οι δρίμες**** . Το
καλοκαίρι θα μαζέψουν το αλάτι της χρονιάς από τους βράχους.
Μια τελευταία παράμετρο που αξίζει να σταθούμε, και
μας ενημερώνει ο Δημητράκος από το βιβλίο του, είναι και η τιμή της γυναίκας!
Αυτή λοιπόν, η τιμή, είναι σε ύψιστο βαθμό
σεβαστή στην Παλιά Μάνη. Παραστράτημα γυναίκας δεν συγχωρείται, γι αυτό και οι
άντρες και οι γυναίκες προσέχουν πολύ στο ζήτημα αυτό. Οι περισσότερες έχθρες
κατά την γνώμη των Μανιατών και όχι μόνο, οφείλονται από προσβολές της τιμής
των γυναικών.
|
|
Γερολιμένας.
Μανιατοπούλες συζητούν
|
Μια έρευνα που έγινε στα 33 χωριά της Μέσα Μάνης σε
χρονικό διάστημα 70 χρονών (1875-1945), βρέθηκαν 30 παραστρατήματα γυναικών:
Κοριτσιών 24.
Παντρεμένων γυναικών 2. Χηρών 4.
Αυτά τα παραστρατήματα εξελίχθηκαν ως εξής:
22 από αυτές
παντρεύτηκαν, 15 στον τόπο τους ενώ 7 πήγαν μόνες στην Μεσσηνία και
παντρεύτηκαν
2 έμειναν στα
σπίτια τους, χωρίς καμία συνέπεια.
1 Αυτοκτόνησε
1 σκότωσε τον
εραστή της και πήγε φυλακή
1 την σκότωσε ο
αδελφός της
1 σκοτώθηκε ο
εραστής από τους συγγενείς της
1 σκοτώθηκε ο
άντρας από κάθε μεριά (ο ίδιος και ο εραστής)
1 σκοτώθηκε η
κόρη που έφταιξε καθώς και ο αδελφός της.
Συμπερασματικά, όπως φαίνεται από την έρευνα, από τα
30 περιστατικά τα 3 (τελευταία) δημιούργησαν έχθρα η οποία κατέληξε σε αίμα. Επίσης
καμία γυναίκα δεν έγινε "κοινή". Πήραν τον μάτια τους μόνες, έρημες
κι απροστάτευτες και πήγαν στην Μεσσηνία, ξενοδούλεψαν αλλά δεν ...ξέφυγαν,
αντίθετα παντρεύτηκαν και έκαναν οικογένεια. Τέλος οι άλλες δύο που έμειναν στα
σπίτια τους και δεν τιμωρήθηκαν, συνέχισαν τίμια πλέον την υπόλοιπη ζωή τους, δίπλα
στον άντρα τους.
Αυτά τα γεγονότα συνέβαιναν στην Παλιά Μάνη σύμφωνα με
τον Δ. Δημητράκο-Μεσίσκλη και το οποία αναφέρει με λεπτομέρεια στο υπέροχο
βιβλίο του "Οι Νυκλιάνοι" 1949.
Εμείς ως επίλογο θα επισημάνουμε ό,τι είπαμε στην
αρχή, ότι δηλαδή, η γυναίκα μέσα στο σπίτι ήταν εκείνη που η τελευταία κουβέντα
της, ήταν βαρόμετρο για οποιαδήποτε ενέργεια προέβαιναν οι άντρες. Η γυναίκα,
κυρίως μάνα, είχε λόγο και άποψη στα πάντα!!
Επεξήγηση λέξεων
* Στρεβλό= Το μέρος του χωραφιού που έχει πολλές
ριζόπετρες και το ζευγάρι δεν μπορεί να μπει.
** Κουρώ= Καθαρίζω τις κλάρες από τα φύλλα. Για την
εργασία μάλιστα αυτή τοποθετούν το σοφρά γυρτά και ρίχνουν επάνω του
ελαιόκαρπο. Ο ελαιόκαρπος κυλά και φεύγει ενώ τα φύλλα μένουν στο σοφρά.
*** Βελέντζα=Σκέπασμα βαρύτερο της
κουβέρτας
**** Δρίμες= Οι πρώτες ημέρες του Αυγούστου οι οποίες
θεωρούνταν δυσοίωνες.
Το φωτογραφικό υλικό είναι
από το βιβλίο "Εικονοβίβλος της Μάνης " του Γιάννη Βουρλίτη σε
εκδόσεις της " Αδούλωτης Μάνης" Γεώργιος Δημακόγιαννης
Πηγή: omorfimani.blogspot.com
