Του Αϊ Λιώς γυρίζει ο καιρός αλλιώς!!!

 

Του Αϊ Λιώς γυρίζει ο καιρός αλλιώς!!!

 

Μια μεγάλη γιορτή του καλοκαιριού είναι στις 20 Ιουλίου, η ανάληψη του Προφήτη Ηλία και όχι η μνήμη, όπως συνηθίζεται με άλλους Άγιους.

 

Κάθε ξωκλήσι στις κορυφές των Ελληνικών βουνών γιορτάζει…

 

Σύμφωνα με μια παράδοση, ο Προφήτης ζούσε σε μια σπηλιά στο βουνό. Την τροφή του του την έφερνε ένα κοράκι και το κρύο το αντιμετώπιζε με μια «μηλωτή» (προβιά, προβατίσια-μάλλινη γούνα).

 

Όταν ήρθε η ώρα να πεθάνει μπρος στα έκπληκτα μάτια του μαθητή του Ελισσαίου, τον πήρε ένα πύρινο άρμα και τον ανέβασε στον ουρανό.

 

Αυτή η παράδοση, τον καθιστά και προστάτη των γουναράδων, αλλά και των αστροναυτών!

 

Επίσης θεωρείται και προστάτης των αγροτών, το οποίο είναι σε λίγους γνωστό. Ο λόγος είναι ότι η ύπαιθρος είναι εξαρτημένη από τις καιρικές συνθήκες και ο Αϊ-Λιάς «ελέγχει» τα μετεωρολογικά φαινόμενα. Κατά κάποιο τρόπο θα λέγαμε, ότι πήρε τη θέση του παλαιού θεού Διά ή ακόμα και του θεού Ήλιου.

 

Θεωρείται πως μαζεύει και σκορπίζει τα σύννεφα, όπως και κρατά ή αφήνει τη βροχή, όπως έκανε και ο Δίας.

 

Μια παράδοση λέει: «Όταν βρέξει, είναι δική του παράκληση, όταν βροντάει, είναι που τρέχει με το άρμα του στον ουρανό κι όταν γίνεται σεισμός, είναι οργισμένος».

 

Στη Θράκη και στη Μακεδονία θυσιάζουν πρόβατα για να τους λυπηθεί ο άγιος και να βρέξει, όπως ακόμα και κοκόρια.

 

Επίσης τον τιμούν και οι τσοπάνηδες, γιατί τον έχουν συντροφιά στις βουνοκορφές και γιατί η βροχή που στέλνει, φυτρώνει και παχαίνει το χορτάρι που βοσκούν τα ζωντανά τους.

 

Τόσο οι αγρότες, όσο και οι βοσκοί, έχουν βγάλει διάφορες πρακτικές παρατηρήσεις για τη μέρα αυτή, όπως:

 

«Του Αη Λιώς γυρίζει ο καιρός αλλιώς». «Ήρθε τ’ Αη Λιώς, βαλ’ την κάπα σου αλλιώς». «Αν το μεσημέρι ο ουρανός είναι αίθριος, τότε ο χειμώνας θα είναι μαλακός. Αν όχι, βαρύς».

 

«Όταν φανούν σύννεφα απ΄ το βορρά, θα έχει βαρυχειμωνιά, αν φανούν από το νότο το αντίθετο». «Αν ο σκύλος του κοπαδιού είναι γυρισμένος προς το βορρά, θα κάνει βαρύ χειμώνα, αν είναι κατά το νότο θα κάνει ελαφρύ».

 

Γνωστές είναι και «οι φωτιές του Αϊ-Λια», που ανάβουν οι πανηγυριστές στις κορυφές των βουνών. Αρκετές τις ανάβουν μόνο με λιβάνι, που φέρνουν οι πιστοί για τον Άγιο.

 

Σκοπός είναι, οι λάμψεις να φανούν σε όσο γίνεται περισσότερους πιστούς στα γύρω πεδινά χωριά, γιατί θεωρείται ευλογία.

 

Κάθε τόπος έχει τα δικά του ήθη και έθιμα την ημέρα αυτή για να τιμήσουν τον Άγιο.

 

Όταν ήταν εν ζωή λέγεται ότι κατέβασε τρεις φορές φωτιά από τον ουρανό, κάνοντας τους Ισραηλίτες με μια φωνή να πουν: «αληθώς Κύριος ο Θεός, αυτός ο Θεός». Επίσης εμπόδισε τη βροχή και δεν έβρεξε ο ουρανός τρεισήμισι χρόνια.

 

Ακόμα ανάστησε το νεκρό γιο της Σεραφθίας χήρας και κατέκαυσε τους εκατό ανθρώπους που έστειλε ο βασιλιάς Οχοζίας.

 

Ο Προφήτης Ηλίας είναι γνωστό ότι δεν έχει πεθάνει αλλά έσχισε τον Ιορδάνη ποταμό και ανελήφθη με πύρινη άμαξα στον ουρανό και επίσης στάθηκε δίπλα στο Χριστό κατά τη Μεταμόρφωσή του μαζί με το Μωϋσή.

 

Έτσι οι ορθόδοξοι δεν εορτάζουν την κοίμηση του, αλλά την ανάληψή του. Από την άλλη, ο απόστολος Παύλος αναφέρει ότι ο Προφήτης Ηλίας δεν ανελήφθη όπως ο Ιησούς στον ουρανό, αλλά άφησε ο Θεός να φανεί ότι ανελήφθη και ο προφήτης Ηλίας ζει στην γη με φθαρτό σώμα, εδώ και χιλιάδες χρόνια τώρα.

 

Έτσι εμφανίστηκε με το υλικό του σώμα ως εκπρόσωπος των ζώντων, στη Μεταμόρφωση του Κυρίου στο όρος Θαβώρ και όπως αναφέρει ο προφήτης Μαλαχίας και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος στην Αποκάλυψη, αναμένεται να εμφανιστεί και να καταδείξει τον Αντίχριστο μαζί με τον Ενώχ αλλά θα ηττηθούν και θα σκοτωθούν, πριν από τη Δευτέρα Παρουσία.

 

Πηγή : https://www.ilialive.gr/live

 

 

Σαν τα μάρμαρα της Πόλης : Το τραγούδι οι στίχοι και η ιστορία του

 

Σαν τα μάρμαρα της Πόλης

 

 

Γράφει ο Σπύρος Νεραϊδιώτης*.

 

Κατά το 1920 μια κοπέλα από την Κωνσταντινούπολη ερωτεύτηκε έναν νέο από την Πρέβεζα. Ο νέος ίσως έκλεψε την κοπέλα γι’ αυτό και ο γάμος έγινε στην Πρέβεζα, με όλα τα έθιμα της εποχής εκείνης. Στο γαμήλιο γλέντι η νύφη δεν ήξερε να χορέψει κανένα χορό, γιατί δεν γνώριζε τα τραγούδια και τους ρυθμούς της περιοχής. Είπε τότε στα όργανα να τραγουδήσει η ίδια και να χορέψει ένα τραγούδι από την πατρίδας της και οι οργανοπαίχτες να συνοδεύουν πάνω στη μελωδία και το ρυθμό του τραγουδιού. Έτσι και έγινε. Η νύφη χόρευε και τραγουδούσε και οι οργανοπαίχτες συνόδευαν στο ρυθμό του τραγουδιού:

 

Σαν τα μάρμαρα της Πόλης, που ’ναι στην Αγιά-Σοφιά,

έτσι τα ’χεις ταιριασμένα μάτια, φρύδια και μαλλιά.

Αποφάσισα να γίνω στην Αγιά-Σοφιά κουπές,

να ’ρχονται να προσκυνούνε Τουρκοπούλες και Ρωμιές.

Σαν την μαρμαροκολόνα στέκεις μες στην εκκλησιά

και ζουρλαίνεις και τρελαίνεις των μανάδων τα παιδιά.

 

Τελειώνοντας η νύφη το χορό, άρεσε τόσο πολύ στους οργανοπαίχτες καθώς και όλους τους καλεσμένους ο γρήγορος ρυθμός και τα λόγια του τραγουδιού που ονόμασαν το χορό Φυσούνι, από το φύσημα του αέρα που φυσάει στην περιοχή, επειδή ο χορός είναι γρήγορος, σε αντίθεση με τους χορούς της Ηπείρου, που είναι αργοί.OLYMPUS

Τραγούδι της αγάπης, σε 9σημο ρυθμό, που χορεύεται με ιδιότυπα βήματα στην Πρέβεζα. Έλκει την καταγωγή του από την Πόλη, όπως μαρτυρούν τα λόγια του τραγουδιού και ο ρυθμός της μουσικής. Γι’ αυτό λέγεται και καρσιλαμάς. Αναφέρεται στην όμορφη κοπέλα της Πόλης που τα μάτια, τα φρύδια και τα μαλλιά της είναι ταιριασμένα με τα σπάνια και μεγάλης αξίας μάρμαρα της Αγια-Σοφιάς. Η κορμοστασιά της είναι σαν μαρμάρινη κολόνα, που είναι έργο τέχνης του μεγάλου αριστουργηματικού ναού «της του Θεού Σοφίας». Η δε παρουσία της τρελαίνει όλα τα παιδιά της ηλικίας της. Τραγούδι που υμνεί τη γυναίκα με τα κάλλη της και τα χαρίσματά της.

 

Πηγή : http://ww w.elliniki-gnomi.eu/san-ta-marmara-tis-polis/

 

*ο Σπύρος Νεραϊδιώτης είναι

χοροδιδάσκαλος, λαογράφος,

τηλεοπτικός παραγωγός –

τα κείμενα είναι από το βιβλίο του

ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΤΩΝ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ

 

 

 

 

Η Κλίτσα και η ιστορία της

 

Του Γιάννη Γούδα

 

 

«Ο γραμματέας την πένα του, ο γεωργός τ’ αλέτρι του, ο παπάς το πετραχήλι του
κι ο τσοπάνος την κλίτσα του!» έλεγαν στο χωριό μου.

Εκτός από τον τρουβά, που τις περισσότερες φορές δεν περιείχε τίποτα περισσότερο από ψωμί και τυρί και το καλοκαίρι και καμιά ντόπια ντομάτα, διπλωμένα στην πετσέτα ή ένα παγούρι με νερό, μπορεί και λίγο κρασάκι, για να περάσει τη μέρα του ο τσοπάνος, τον εξοπλισμό του συμπλήρωναν η κάπα και η κλίτσα, η οποία εκτός από το όνομα αυτό, λεγόταν και κλούτσα, σκόπι κ.ά.

Τι ήταν (είναι) όμως η κλίτσα, σε τι χρησίμευε και πώς φτιάχνονταν; Ας τα πάρουμε ένα-ένα και ας τα δούμε αναλυτικά, για να μπορέσουμε οι πιο παλιοί να τα θυμηθούμε και οι νεότεροι για να τα μάθουνε, γιατί δεν ξέρεις ποτέ πώς θα τα φέρει η ζωή και μπορεί (ορισμένοι) να τη χρειαστούν κιόλας (μακάρι, δεν είναι και άσχημα, γιατί κανένα επάγγελμα δεν είναι υποτιμητικό!).

Η κλίτσα, ως γνωστόν, είναι ένα μακρύ (συνήθως ξύλινο) μπαστούνι, με μια καμπυλωτή χειρολαβή. Την κρατούσαν κατ’ αρχάς οι τσοπάνηδες {αυτή ήταν τελείως απλή, χωρίς κεντήματα στο ξύλο (γιατί θα χαλούσαν με την καθημερινή χρήση) και μακριά (έφτανε συνήθως μέχρι τον λαιμό του, για να μην τον εμποδίζει να περνάει κάτω από χαμηλά δέντρα και ανάμεσα σε θάμνους)} και η χρήση της ήταν (γιατί σήμερα δεν είναι) απλή, αλλά σημαντική: Οδηγούσε τα ζώα στη βοσκή και στον δρόμο. Με αυτή θα έπιανε αυτά που ήθελε, όταν χρειαζόταν από το πισινό πόδι στο άρμεγμα, στο μαντρί και στο λιβάδι. Τη χρησιμοποιούσε για το πέρασμα των ζώων στη στρούγκα για να ξεχωρίσει τα κριάρια που χτυπιούνταν την άνοιξη, κατά τη διάρκεια του ζευγαρώματος των προβάτων. Πάνω σε αυτήν έπρεπε να στηριχτεί κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν ανέβαινε και κατέβαινε με το κοπάδι του τα δύσκολα μονοπάτια, τα βουνά και τα λαγκάδια. Ακουμπώντας σε αυτή και με την κάπα του στο κεφάλι, για να σταθεί όρθιος στη βροχή. Να στηριχτεί για να καθίσει στο χώμα και να σηκωθεί από εκεί. Να τη χρησιμοποιήσει σαν στήριγμα, για να μεταφέρει στον ώμο του τον τρουβά του ή άλλα αντικείμενα. Ακόμα με αυτή θα συμπούσε (συμπάω: τακτοποιώ τα αναμμένα ξύλα) τη φωτιά στη μοναξιά του τις κρύες νύχτες, θα έφερνε κοντά του τα μακρινά κλαδιά τραβώντας τα, θα κατέβαζε τα ξερά κλαδιά από τα δέντρα να τα έχει για προσάναμμα, θα έφτανε κανένα φρούτο (μήλο, γκόρτσο, σύκο, σταφύλι, κεράσι) που δεν θα μπορούσε με το χέρι του, με αυτή θα αντιμετώπιζε τα σκυλιά που θα του χιμούσαν από τις άλλες στάνες, θα έκανε θόρυβο για να φύγουν τα φίδια που θα συναντούσε στον δρόμο του ή θα τα σκότωνε, όταν νόμιζε ότι κινδυνεύει. Θα αναμερούσε (αναμεράω: παραμερίζω, βάζω στην άκρη) τα ξερά χόρτα ή όσα τον εμπόδιζαν στον δρόμο του, θα σήκωνε τα κλαδιά για τον φράχτη και τη στρούγκα και τέλος θα τη χρησιμοποιούσε σαν «όπλο» για κάποιον ενδεχόμενο καβγά (συνήθως με άλλο τσομπάνο), γιατί υπήρχαν και αυτά (όχι σε μεγάλο βαθμό βέβαια).

Για το καφενείο ή για τα παζάρια και την αγορά στην πόλη όταν κατέβαιναν, είχαν άλλη, η οποία ήταν πιο κοντή και είχε περισσότερο σκάλισμα, γιατί έπρεπε να δείχνει τη γοητεία της, την αρχοντιά της, το πολύ μεράκι, τη δεξιοτεχνία και την υπομονή του καλλιτέχνη κατασκευαστή της, ο οποίος δεν ήταν άλλος από τον ίδιο τον τσοπάνο! Την κρατούσε με υπερηφάνεια και μ’ αυτήν έκανε τις επίσημες εμφανίσεις του στα μαγαζιά ή τις επισκέψεις του σε συγγενικά και φιλικά σπίτια, σε ονομαστικές γιορτές κ.λπ.

Κλίτσα ακόμη και σήμερα, που λείπουν τα ζώα, έχουν ορισμένοι άνθρωποι, κυρίως στην επαρχία, για περπάτημα και για συντροφιά. Χρησιμοποιείται από τα ηλικιωμένα συνήθως άτομα σαν στήριγμα, σαν τρίτο πόδι δηλαδή για να το πούμε πιο απλά, στην έξοδό τους στο καφενείο, στην πλατεία, στην εκκλησία και στον περίπατο. Κυρίως με την κλίτσα στο χέρι, ο μεσήλικας και ο υπερήλικας νιώθει ένα συναισθηματικό ανέβασμα. Έναν σύνδεσμο με τη ζωή στο χωριό, από την οποία έχει έντονες αναμνήσεις και συναισθήματα. Αυτό το ταπεινό εργαλείο γίνεται συνδετικός κρίκος με το παρελθόν. Ένα παρελθόν με τις δυσκολίες, που είχε τότε η χωριάτικη ζωή.

Είχε όμως και κάποιες μεταφορικές χρήσεις: «Έμεινε με την κλίτσα στο χέρι» έλεγαν για τον τσοπάνο που έπαθε μεγάλη ζημιά στο κοπάδι. «Πήρα την κλίτσα» έλεγε κάποιος που δεν έπαιρνε τα γράμματα και γινόταν κτηνοτρόφος. «Κρεμάστηκα στην κλίτσα», δηλαδή αφοσιώθηκα και ζω με τα ζωντανά μου». Την κρέμασα την κλίτσα», έλεγε κάποιος που με τη θέλησή του εγκατέλειπε το επάγγελμα του κτηνοτρόφου. «Μη ξύνεσαι στην κλίτσα του τσοπάνη», δηλαδή μην πας γυρεύοντας.

Ο τσοπάνος ο μερακλής διακρίνεται από την κλίτσα και τον τρουβά του. Τον τρουβά, τον έφτιαχνε η γυναίκα του. Την κλίτσα όμως την έφτιαχνε ο ίδιος. Διάλεγε το καλύτερο ξύλο (Οκτώβριο ή Νοέμβριο, γιατί κατέβαιναν οι χυμοί), συνήθως και στα μέρη μας την κρανιά, το έκοβε με το τσεκουράκι του και το κρεμούσε στον τοίχο όρθιο, για να στραγγίσει τα νερά του. Μετά το καψάλιζε στη φωτιά και του έβγαζε τη φλούδα με ένα μαχαίρι. Την πολλή δουλειά όμως την είχε η χειρολαβή ή η κατσιούλα όπως τη λέγαμε, διότι εκεί έπρεπε να δώσει το μεγαλύτερο βάρος, ώστε να γίνει η κλίτσα ξεχωριστή και να ταιριάζει με την ομορφιά της φύσης και τη βουνίσια ζωή.

Τα τελευταία χρόνια και λίγο πριν «συνταξιοδοτηθεί» και περάσει τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής της στις προθήκες των καταστημάτων πώλησης των παραδοσιακών αυτών αντικειμένων ή σε ένα καλό μέρος και στη γωνία σε κάποιο Λαογραφικό Μουσείο, απέκτησε και έναν ακόμα ρόλο: Εκτός από σύμβολο εξουσίας στα ζώα, επέβαλε μέχρι και πριν από λίγες δεκαετίες και την «ηγετική παρουσία της» και σε ομάδες ανθρώπων, σε συμβολικό βέβαια επίπεδο. Για παράδειγμα, δεν ήταν ασυνήθιστη η χειρονομία κάποιων πολιτών να χαρίζουν κλίτσες σε πολιτικούς.

Σήμερα, η κλίτσα δεν χρησιμοποιείται όπως παλιότερα, γιατί τα επαγγέλματα με τα οποία συνδέονταν έχουν αλλάξει και έχουν εκσυγχρονιστεί. Δεν υπάρχουν κοπάδια και στάνες, όπου οι κτηνοτρόφοι να γυρίζουν από περιοχή σε περιοχή, αλλά σύγχρονες κτηνοτροφικές μονάδες. Το παρήγορο πάντως είναι ότι υπάρχουν ακόμη άνθρωποι «μερακλήδες», συλλέκτες, λάτρεις της κλίτσας και λάτρεις της παράδοσης και του πολιτισμού της χώρας μας!

 

 

Πηγή: eleftheria.gr

 

 

 

Έθιμα και παραδόσεις του γάμου στην παλιά Ιερισσό Χαλκιδικής

 

 

Έθιμα και παραδόσεις του γάμου στην παλιά Ιερισσό μέσα από την αφήγηση της Βενετίας Αποστολίδου-Μαρίνου. – Δημοσιεύθηκε στο 19ο τεύχος του Κυττάρου Ιερισσού – Κείμενο: Χρήστος Καραστέργιος.

 

 

 

Ο γάμος αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς στη ζωή ενός ανθρώπου και σε παλιότερες εποχές αποτελούσε και ένα σημαντικό πολιτισμικό γεγονός στην κοινότητα ενός χωριού. Τα έθιμα του γάμου σηματοδοτούσαν ως ένα σημείο τις σχέσεις και τις υποχρεώσεις του ζευγαριού μεταξύ τους, με τους συγγενείς και την κοινότητα.

 

Την παλιότερη αναφορά για τον Ιερισσιώτικο γάμο τη βρίσκουμε το 1801, 20 χρόνια πριν την επανάσταση του 1821. Οι Άγγλοι συνεργάτες του λόρδου Έλγιν, Carlyle και Hunt, επιστρέφοντας από το Άγιον Όρος το οποίο επισκέφτηκαν για αναζήτηση χειρογράφων, περιγράφουν ένα γάμο που παρακολούθησαν στην Ιερισσό[i]:

 

“…Πρόσφεραν ένα δώρο στη νύφη -κι εκείνη, αφού έπιασε τα χέρια τους, τα έφερε στα χείλη, τα φίλησε κι αποσύρθηκε σιωπηλή-. Όπως πληροφορήθηκαν η νύφη θα έμενε αμίλητη επί οχτώ μέρες μετά τον γάμο της. Σ’ αυτό το διάστημα θα επισκεπτόταν με τις παράνυμφες τα σπίτια των συγγενών του άντρα της και θα έπαιρνε δώρα, μερικούς παράδες ή πιάστρα, ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση. Μικρά νομίσματα είχαν στερεωθεί στις πλεξίδες της, που έπεφταν στη ράχη και σχεδόν ακουμπούσαν στο χώμα. Ανάμεσά τους είδαν και μερικά αρχαία νομίσματα. Πρόσφεραν ένα σημαντικό ποσό για να τ’ αγοράσουν, αλλά μάταια. Τους εξήγησαν πως η συλλογή αποτελούσε οικογενειακό θησαυρό που μεταβιβαζόταν εμπλουτισμένος από γενιά σε γενιά, κι ότι δεν έπρεπε να λείπει κανένα από τα προηγούμενα στολίδια….”

 

To 1968, η Ιωάννα Ι. Ζερβάκη φοιτήτρια του Γ΄ έτους του Φιλολογικού, συλλέγει πληροφορίες γύρω από τη λαογραφία της Ιερισσού στα πλαίσια των μαθητικών της υποχρεώσεων. Ανάμεσα στους Ιερισσιώτες από τους οποίους ζητά πληροφορίες είναι και η Βενετία Αποστολίδου Μαρίνου, 67 χρ., και ο συζύγός της 71 χρ. Δημήτριος Αποστολίδης[ii]. [Η εργασία αυτή βρίσκεται σήμερα στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.)].

Η Βενετία Αποστολίδου περιγράφει, ανάμεσα σε άλλα, τα έθιμα του γάμου στον παλιό οικισμό της Ιερισσού με τη βοήθεια του συζύγου της. Κατά την περίοδο του σεισμού το 1932 ήταν 31χρ., και ο Δημήτριος Αποστολίδης 35. Η Ιωάννα Ζερβάκη σημειώνει τις πληροφορίες στο τετράδιό της προσπαθώντας να αποτυπώσει την ντοπιολαλιά, όπως την ακούει από τη συνομιλήτριά της. Έτσι χαρίζει σ΄ εμάς, που έχουμε ακούσει τον παλιό διαλεκτικό λόγο της Ιερισσού, την ευχαρίστηση να παρακολουθήσουμε τη ρευστότητα και τη μουσικότητα του γλωσσικού μας ιδιώματος στην αφήγηση του εθίμου.

“Γάμος καὶ σχετικὰ ἔθιμα

Γενικὰ- Ἀρραβὼν

Τά χρόνια τὰ δ΄κὰ μας[iii] τὰ κουρίτσα ἦταν ἥσυχα κί μέσ΄ στού σπίτι. Τούν γαμπρού τούν βρίσκαν οἱ γουνεῖς κι ὕστερα ῥωτοῦσαν τὴν κόρη ἂν τούν ἤθελε. Ἀλλὰ κι ἅμ΄δέν τούν ἤθελι πιμένανι[iv] κί νικοῦσαν. Καμμιὰ φουρὰ, ὅμως, ὅταν δέν τὸν ἤθελε ἔλεγι ναὶ στούν πατέρα της κι ὕστερα κλέβουνταν μί κεῖνον ἀπὸ ἀγαποῦσι κί πήγαιναν ἔξω στά ὀρμάνια[v]. Κι ὕστερα ἤρχουνταν κι παρουσιάζουνταν. Μπουρεῖ ἡ μὰν΄ τοῦ κουριτσιοῦ νἄλεγι: δέν σί δίνου μαρή τίπουτα, ἀλλ΄ αὐτοὶ παντρεύουνταν κί χουρὶς προῖκα. Ὅντα[vi] πήγαιναν μί θέλημα, ἅμα ἔλεγαν τού ναὶ ἀρραβουνιάζουνταν. Τότι παντρεύουνταν μικρὲς άπάν 16 ἴσαμ΄ 22 χρονῶ ἀλλὰ κι οἱ ἄντρες ἦταν μικροὶ 22- 23 χρονῶ. Οὑ ἀρραβῶν΄ς κρατοῦσι 6 μῆνες- ἕνα χρόνου ἢ κί πιὸ πολύ. Οὕσο ἦταν ἀρραβουνιασμένοι ἡ νύφη δέν πήγινι στού σπὶτ’ τοῦ γαμπροῦ καθόλου. Κί νιρὸ νὰ πήγινι[vii] τ΄ ἄφηνι στ΄σκάλα κί κατὲβ΄νε ἡ πιθιρὰ να τού πάρει.

 

Πρὸ τοῦ γάμου

Οὑ γάμους πού τούν λὲμ΄ κὶ χαρά, στεφάνωσι, κ.ἄ., γινότανε πάντουτε Κυριακὴ μέρα. Καλοῦσαν πολλοὺς συγγινεῖς κί φίλους κί γιά νά καλὲσ΄ οὑ γαμπρούς, μιὰ γριὰ ἔβαν΄ τή γούνα της, ἔπαιρνι λουλούδια κι ἕνα μπουκάλ(j) κρασί κί πήγαινε στοὺ κάθε σπίτι κί καλοῦσε στού γάμου. Οἱ καλεσμένοι στού γάμου δέν πήγιναν δῶρα μὸν΄ στού γλὲντ΄ ὕστερα ἀπὸ τού γάμου ἔδιναν λιφτά. Τὴν Πέμπτη, ἀποὺ ἤτανε πρὶν ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ γάμου, ἀρχίζαν΄ τίς ἑτοιμασίες. Ἡ νὺφ΄ καλοῦσι τὶς φιληνάδες της στοὺ σπίτι της κί τή βουηθοῦσαν στά προικιὰ της. Αὐτές τὶς φιληνάδες πού πήγιναν τίς λέγαν “χαριώτισσες” κί μέναν μέχρι τού Σάββατου στού σπὶτ΄ τσῆ νὺφ΄ς. Κί κάθε βράδυ γλιντοῦσαν κί τραγ΄δοῦσαν ὕστερ΄ ἀπὸ τὶς δουλειές. Τὸ βράδ΄ τῆς Πέμπτης ἔπαιρνε ἕνας καλισμένος τή νουνὰ να πάει στοῦ γαμπροῦ τού σπὶτ΄ νά κὰν΄ τή μαγιὰ γιά τὰ ψουμιὰ τοῦ γάμου. Τὴν ὥρα ἀπὸ ἔκαν΄ τή μαγιὰ τραγ΄δοῦσαν οὕλοι μαζί. Τὴν Παρασκευὴ ζύμωναν τὰ ψουμιὰ στοῦ γαμπροῦ τού σπίτ΄. Κάναν μικρὰ ψουμάκια πού τὰ λέγαν “στρουγγλίτσες”. Μαζὶ κάναν κί δυό κουλούρια στρουγγυλά, τὰ “κλίκια”, κι ἕνα μακρουλό πού τὄδιναν στόν παπᾶ ὅταν ἔκανι τή στεφάνουση. Τού Σάββατου οἱ “χαριώτισσες” πήγαιναν μαζὶ μ΄ ἕνα παλληκάρι σ΄ ἵνα βουνὸ πού ἔχει πολλὴ “βάγια” (δάφνη) μί ὄργανα κί τραγούδια. Ἀφοῦ κόψουν τή βάγια τὴν φορτώνονταν στίς τρόκνιες[viii] κί τραγ΄δῶντας τὴν ἔφερναν στῆς νὺφ΄ς τού σπίτ΄. Μόλις τὴν ἔφερναν ἔρχουνταν κι οἱ προυτοστέφανες, τή μαδοῦσαν κί γέμιζαν τὰ μαξ΄λάρια. Στού πρώτου μαξιλὰρ΄ ἡ πιθιρὰ (ἡ μάνα τῆς νύφης) ἔρριχνε τὰ μπαξίσα (δῶρα) πού ἤτανε παράδες (ἀσημένια, χρυσᾶ). Στού τελευταίου μαξιλὰρ΄ ἔσπαν΄ (ἔσπαζε) τή βιλόνα κί τὴν ἄφην΄ ἰκεῖ πάνου μὶ τὴν κόκκινη κλουστὴ πού τἄρραβαν. Ἀπὸ τή δάφνη πού ἔφερναν κρατοῦσαν κι ἕνα πανεράκι· πού τὴν ἔβαζαν τὴν ἡμέρα τοῦ γὰμ΄στοὺ πέτου (πέτο) τῶν καλεσμένων. Μετὰ κι ἀπὸ αὐτὴ τή δ΄λειά χόρευαν κὶ γλεντοῦσαν. Στοὺ μεταξὺ ἡ νὺφ΄ ἔβαζι σ΄ ἵνα πανὲρ΄ τὰ δῶρα τοῦ γαμπροῦ, τῆς πιθιρᾶς της κί τοῦ πιθιροῦ της. Τὰ δῶρα ἦταν ῥοῦχα κί γιά τοὺς τρεῖς. Ἔπαιρναν κὶ μιὰ μπουτίλια κρασί κί λουλούδια κὶ πήγαιναν οἱ καλ΄σμένοι στοὺ σπίτι τοῦ γαμπροῦ. Ἡ μάνα τοῦ γαμπροῦ ἔρριχνε στ΄ ἀσκέρι πού πήγαινε μπαμπακόσπουρο, ῥύζι κι κουφέτα.

Ἔστηναν κι ἰκεῖ τούν χουρὸ κι ὕστερα παίρνανε τὰ δῶρα ἀπ΄τοῦ γαμπροῦ γιά τή νύφ’. Τῆς ἔστελνε παπούτσα κὶ νυφοστόλια. Τού Σάββατο τού βρὰδ΄ πήγαιναν στοὺ σπὶτ΄ τῆς νύφης κι οἱ καλεσμένοι τοῦ γαμπροῦ κι γλεντοῦσαν. Οὑ γαμπρὸς ὅμως δέν πήγαινε καθόλου στοὺ σπὶτ΄ τῆς νὺφ΄ς.

 

Τὰ κατὰ τὴν τελετὴν τοῦ γάμου

Τήν Κυριακὴ ἑτοιμάζουντι κὶ στολίζουντι ἡ νύφη κι οὑ γαμπρός. Τὴν νὺφ τὴν ντὺν΄ν οἱ φιληνάδες της τραγ΄δῶντας. Φουράει πέπλου μὶ τέλια (ἀσημένιες κλωστές) πού τῆς σκέπαζ τού πρόσωπου. Τούν γαμπροὺ τούν ξυρίζουν στοὺ σπίτι. Κι ἔπριπι νὰ ξυριστοῦν κι ἄλλοι δυὸ μαζὶ τ΄. Ὕστερα ἀφοῦ ἔντιναν τούν γαμπρὸ σχηματίζανι τὴν πομπὴ γιά νά πᾶν νά πάρουν τὸν κουμπάρου κι τή νύφη. Πρῶτος πηγαὶν΄ οὑ «μπρικάτουρας» (μπρικάτορας) ἕνας πού κρατᾶ ἕνα μπουκάλι κρασί κί λουλούδια. Τὸ κρασί αὐτὸ τὸ πὶν΄ν στήν ἐκκλησία. Οὐ μπρικάτουρας κανουνίζει τοὺς δρόμους π΄ θὰ πιράσουν νά μὴ σταυρώσουν (διασταυρωθοῦν). Τούν γαμπροὺ τούν κρατᾶ οὑ «ντέβερ(η)ς» κι ἡ «ντεβὲρ(ι)σσα» (παράνυμφοι). Αὐτοὶ πρέπει νἆν΄ ἀνύπαντροι κι συγγενεῖς τοῦ γαμπροῦ. Πηγαίνουν πρῶτα στό σπὶτ΄ τοῦ κουμπάρου κὶ τούν παίρνανε κι πήγιναν γιά τή νύφ. Στού σπίτι της ἔμεναν ἔξω οὕλοι κι ἀνὲβ΄ναν μὸν΄ οὑ ντέβερ΄ς κι ἡ ντεβὲρ΄σσα νὰ πάρουν τή νύφη. Χτυποῦσαν τὴν πόρτα, ἀλλὰ δέν τοὺς ἄνοιγαν, εἶχαν κλειδωμένα. Χτυποῦσαν ξανὰ κι ἀποὺ μέσα ἔλεγαν: “τάξτε”. Στού τέλους σπρώχνουν τὴν πόρτα κι ἀνοίγουν οὑ ντέβερ΄ς κι ἡ ντεβὲρ΄σσα. Μόλις μποῦν τοὺς βάζουν στού σακκάκι μαντηλάκι, βάγια κι τέλια.

Ἡ νύφη μόλις βγεί ἀπὸ τού σπίτι της στήν πόρτα κάνει τρεῖς μετάνοιες πρὸς τούν ἥλιου κι τρεῖς πρὸς τού σπίτι της. Τὴν ὥρα π΄ κατεβαίνει τραγουδοῦν:

 

“Αφήνω γειά στούν μαχαλᾶ κι γειά στά παλληκάρια

ἀφήνω κι στή μάννα μου τρία γυαλιὰ φαρμάκι.

Τὄνα νά πίνει τὸ προυί τ΄ ἄλλου τού μεσημέρι

τού τρίτου τού φαρμακερό(ύ) νὰ πὶν΄ ὅταν κοιμᾶτι.

Μάννα μου τὰ λουλούδια μου καλὰ νά τὰ πουτίζεις[ix]

μάννα μου γλυκιά”.

 

Ὅταν κατιβεί ἡ νύφη βάζει βάγια στούν κουμπάρου, τὴν κουμπάρα κι σ΄ ἕνα παρακούμπαρο. Ὕστιρα ξικινοῦν οὕλοι μὲ τὰ πόδια κι πηγαίνουν στήν ἐκκλησία μὶ ὄργανα κὶ τραγούδια. Τὴν ἴδια μέρα, τὴν Κυριακή, πρὶν ξικινὴσ΄ ἡ νὺφ΄ βάζουν τὴν προίκα της σὶ δυὸ ἄλουγα πού τοὺς βάζουν στ΄ αὐτιὰ μαντήλι ἄσπρου κι τέλια.

Ἐπάνου στ΄ ἄλουγα βάζαν κι δυὸ πιδάκια. Στὸ ἕνα, ἕνα κουρίτσι κι στ΄ ἄλλου ἀγόρι. Στά χέρια τῶν πιδιῶν βάζαν τά “κλίκια” τά στρογγυλὰ κουλούρια π΄ εἶχαν ζυμώσει. Μαζὶ μὲ τ΄ ἄλουγα πᾶνι συγγινεῖς κι ἡ πιθιρὰ (ἡ μάνα τοῦ γαμπροῦ) πού τοὺς περιμένει, τοὺς ῥίχνει μπαμπακόσπορο, ῥύζι κι κουφέτα. Δίνει πρῶτα στά πιδιὰ μπαξίσι κι ὕστερα κατιβάζουν τὰ προικιά. Ἡ πουμπὴ ἅμα ἔφταν΄ στήν ἐκκλησία γινόταν ἡ στεφάνωση ὅπους οὑρίζει ἡ ἐκκλησία. Τὴν ὥρα τῆς στεφάνωσης εἶχαν ἑφτὰ κηριά. Πέντε μονά κι ἕνα διπλό. Τού διπλὸ κρατάει ἡ κουμπάρα καὶ τ΄ἄλλα τὰ κρατοῦν ὁ ντέβερ΄ς, ἡ ντεβὲρ΄σσα, οὑ κουμπάρους, ἡ μάνα τῆς νύφης πού εἶναι πίσω της κι κρατάει τού φόρεμά της κι οὑ παπᾶς. Τὰ στέφανα ἤτανε ψηλά, ἀσημένια σὰν στέμματα μὲ σχῆμα, ὅπως στούς αὐτοκράτορες τῆς Πόλης[x].

Πίσω ἐνώνουνταν μὶ ἁλυσίδα πού τὴν κρατοῦσ΄ οὑ κουμπάρους. Τὸ στεφάνι πρόσιχαν νά μὴν πέσει γιατὶ τὄχαν γιά κακό. Ἀπ΄ τού κρασί πού ἔφερν΄ οὐ μπρικάτουρας ἔπιναν οὐ γαμπρούς, ἡ νύφη, οὑ κουμπάρους, ὁ ντέβερ΄ς κι ἡ ντεβέρισσα. Ὅσο ἔμενε τ΄ ἄδειαζε οὑ ντέβερ΄ς. Τὰ στέφανα τὰ φιλοῦσαν οὑ κουμπάρους, ἡ μάνα, οὑ πατέρας, τ΄ἀδέρφια κι οὕλοι οὕσοι ἤθελαν. Ἀπὸ τὴν ἐκκλησία ἔφευγαν κι πήγαιναν στοὺ σπὶτ΄ τοῦ γαμπροῦ. Μπρουστὰ πήγινι πὰλ΄ οὑ μπρικάτουρας κι κανόνιζι νά μὴ σταυρώσουν οἱ δρόμοι ἀπ΄ εἶχαν πιράσει ὅταν πήγιναν. Σὰν ἔφταναν στού σπὶτ΄ τοῦ γαμπροῦ ἡ νὺφ ἔστεκ΄ ἀπέξου. Ἔβγαιν΄ ἡ πιθιρὰ κι εἶχε ἕνα πιάτου μὶ μέλι. Ἔδιν΄ ἕνα μαντηλάκι στή νὺφ’ γιά νά μὴ λερουθεί κι αὐτὴ ἄλειφ΄ τὴν πόρτα τρεῖς φουρές. Ἡ νὺφ τ΄ ἄλειφ΄ κι ἡ πιθιρὰ τού σκούπιζ’.

Ὕστιρα ἔμπιναν μέσα μαζὶ μὲ τούν γαμπροὺ κι στήν πόρτα τῆς κάμαράς τους πατοὺσ΄ ἕνα ῥόδ, κι ὕστιρα ἡ πιθιρὰ τοὺς σκουντάει νά μποῦν μέσα. Στήν κάμαρα πού ἔμπινι ἡ νὺφ κι οὐ γαμπροὺς κάθουνταν μὸν΄ οὑ ντέβερ΄ς κι ἡ ντεβὲρ΄σσα μὲ τού ζευγὰρ΄ ἴσαμ΄ νά μπεί οὐ κουμπάρους νά βγὰλ τού πέπλου τῆς νὺφ΄ς.

Ὕστιρα ἄρχιζαν τού γλέντ΄. Στούν πρώτου χουρὸ πιάνουνταν ἀγκαζέ. Πρώτους οὐ κουμπάρους, κουμπάρα, γαμπρούς, νύφ’, ντέβερ΄ς, ντεβὲρ΄σσα, κι ὕστιρα ὅποιους νἆταν. ῎Ελεγαν τού τραγούδ΄:

 

“Πιριστέρα κι τρυγόνα συριανίζουν κὰτ΄ στοὺς κάμπους

μὶ τὰ πράσινα παπούτσα κὶ τὰ κόκκινα σκουφούνια (κάλτσες)

Σ΄ οὕλο τούν τόπου πῆγα πῆγα κι στή Φραγκιὰ

δέν εἶδαν τὰ ματάκια μ τέτοια κοπελιά.

Νἄχει στά χείλη βάμμα στού μάγουλου ἰλιὰ

κι ἀνάμισα στά στήθια χρυσῆ πουρτοκαλλιά.

Μάνα κι ἂς τή φιλοῦσα ἰτούτη τὴν ἰλιὰ

κι ἂς μ΄ ἔρριχναν κι σκλάβου μέσ΄ τή Μπαρμπαριὰ

νά μάθω τὸ ταμποῦρι κι τὸν ταμπουρά.

Οὔτι ταμποῦρι μάθα οὔτι ταμπουρὰ

μόν μάθα τῆς ἀγάπης τὰ καμώματα”.

 

Ἔλιγαν κι ἄλλα πουλλὰ τραγούδια. Στού τραπὲζ΄ πού κάναν οὑ γαμπροὺς κι ἡ νὺφ μ΄ ἕνα πουτήρι πού εἴχι κι χιράκι πιρνοῦσαν κι κιρνοῦσαν κρασί οὕλους τοὺς καλισμένους καὶ τότε τῆς ἔδιναν τού μπαξίσι. Τά τραπέζα ἦταν ψάθες χαμηλά. Ἀπάν΄ στήν ὥρα τοῦ τραπεζιοῦ ἔκαναν κι “καραβάκια”. Δηλαδή, ἂν κανένας καλισμένος διαφερότανε γιά καμμιά κουπιλιά, ἂν τὴν ἀγάπαε γιά νά τῆς τὸ δείξει, ἔπαιρν΄ ἕνα μιγάλου κουμμὰτ’ ψουμί, τού ἔκαν΄ κούφιου σὰν καρὰβ΄ κι ἰπάνου ἔβαζι λιφτὰ κι ἵνα πηρούνι μὶ μιὰ μπουκιὰ κρέας κι τῆς τὸ ἔστελν΄ μ΄ ἕνα πιδάκι. Αὐτὴ ἔτρωε τού κρέας ἔπαιρνι τὰ λεφτὰ κι ἂν κι αὐτὴ τούν ἤθιλι τ΄ ἔστελνε πίσου πάλι μ΄ ἵνα κουμμάτι κρέας, κανένα τσιγάρου ἢ ἅλλου τίπουτις.

 

Τὰ μετὰ τὸν γάμον

Τὶς δύο πρῶτες μέρες ἡ νὺφ΄ δέν κάνει τίπουτα, δέν τὴν ἄφιν΄ ἡ πιθιρὰ της νά κὰν΄ καμμιὰ δουλειά. Τὴν Τιτάρτη τού προυί τῆς ἔδιν΄ ἡ πιθιρὰ μιά κινούργια σκούπα κι σκούπιζ΄ οὕλο τού σπίτ΄. Τὰ σκουπίδια ὅμως δέν τὰ πιτοὺσ΄ ἡ νὺφ΄, ἀλλὰ ἡ πιθιρά. Ὕστιρα φουρτώνεται μιά στάμνα κι πάει γιά νιρὸ φουρώντας τὰ νυφιάτικά της. Μπρουστὰ πηγαίν΄ ἕνα πιδάκι. Τού πιδὶ κρατοῦσ΄ μέσα στά δόντια του ἕνα νούμισμα ἀσημένιου ἢ χρυσού κι δέν ἔπριπι νά μιλάει καθὸλ΄ στού δρόμου. Στού χὲρ΄ της ἡ νὺφ΄ κρατοὺσ΄ ἵνα μαντῆλ΄ μί κουφέτα κι πήγαιναν σ΄ ἕνα πηγάδι. Στού πηγὰδ΄ ἡ νὺφ΄ πατοῦσι στά χείλη τοῦ πηγαδιοῦ. Τού πιδὶ τῆς ἔδιν΄ τού νόμισμα κι τού ἔβαζι ἐπάνου στού πόδι της κι τού τίναζ΄ στού πηγάδ΄. Ὕστιρα τίναζε τὰ κουφέτα πίσου της κι τὰ πιδιά πού τὴν ἀκ’λουθοῦσαν ἔτριχαν κι τὰ μάζευαν. Τή στάμνα δέν τη γέμιζ΄ ἡ ἴδια, ἀλλὰ ἕνας ἄλλους. Στού ἴδιου πηγὰδ’ πήγιναν οὕλες οἱ νύφες. Τ΄ ἀπόγευμα τῆς Τιτάρτης τού ζευγὰρ΄ πήγαιν΄ ἔξου στά χουράφια κι ἔπριπι νά συναντήσει κι νά περάσει 9 λάκκους μί νιρό. Ἡ νὺφ΄ ὀχτώ μέρες δέν πήγινι στού σπὶτ΄ τῆς μάνας της ὥσπου τὴν Κυριακὴ τοὺς ἔκαν΄ τού τραπέζ΄. Πήγιναν τού ζευγάρ΄, οὑ ντέβερ΄ς, ἡ ντεβὲρ΄σσα κι οὑ μπρικάτουρας. Σ΄ αὐτού τού τραπὲζ΄ ἔπριπι νἆν΄ 5, ἢ 7, ἢ 9 κλπ, νά μὴν εἶνι πιὰ ζυγὸς οὑ ἀριθμός.

Στίς 15 μέρες κάνει οὑ κουμπάρους τού τραπέζ΄. Πᾶνι κι ἰκεῖ πάλι ὅπους κι στῆς μάνας, μονοί. Ἡ νὺφ΄ κάνει ἕνα ψουμί “μπουγάτσα” παίρνει κι ἕνα κοτόπουλο ψημένο κι μιὰ μπουτίλια κρασί. Σ΄ ἕνα πανὲρ΄ βὰζ΄ τὰ δῶρα τῆς οἰκογένειας τοῦ κουμπάρου. Ἰκεῖ γλιντοῦν πάλι. Ἡ κουμπάρα δὶν΄ στή νύφη 2 πιάτα, 2 πηρούνια, 2 κουτάλια, 2 φλυτζάνες κι ἄλλα τέτοια, ὅλα ἀπὸ δυό. Τὴν ἐπαύριου τῆς ἔστελνε κι ἕνα κουτόπουλο ζωντανό. Οἱ νιόπαντροι, τὶς ἀποκριες, τὴν Τυρινὴ πᾶν΄ στοῦ κουμπάρου μὶ χαλβά κι οὖζο κι “σχωριοῦνται”. Αυτό τού κάνουν ὕστιρα κί κάθε χρόνο.”

 

 

[i] Asia Minor, Walpole, σ. 84- 140 & Κυριάκου Σιμόπουλου, Ξένοι Ταξιδιώτες στην Ελλάδα 1800- 1810, τόμος Γ1, Αθήνα 1997, σ. 116.

[ii]Ο Αποστολίδης Δημήτριος του Αποστόλου ήταν γεννηθείς το 1897 και δήλωνε ως επάγγελμα στον παλιό οικισμό, υποδηματοποιός.

[iii]Εννοεί τα χρόνια της νιότης τους.

[iv]Επέμεναν

[v]Τα δάση

[vi]Όταν

[vii]Στην παλιά Ιερισσό το πόσιμο νερό το παίρναν από πηγάδια

[viii]Η τρόκνια είναι είδος φορητής κούνιας που κρεμιέται στην πλάτη της γυναίκας.

[ix]Ο στίχος συμπληρώνεται κατά την περιγραφή του εθίμου στα “Μαντεμοχωριακά” του Βουργαρελίδη, ως:

Μάννα μου τὰ λουλούδια μου

καλὰ νά τὰ ποτίζῃς

το βράδυ να βρέχεις με νερό

και το πρωί με δάκρυ.

 

Πηγή: blog.moudaniwn.gr