Δεκαπενταύγουστος: Έθιμα της μεγάλης γιορτής της Ορθοδοξίας ανά την Ελλάδα

 

Οι παραδόσεις ενός λαού ή ενός τόπου κρατούν ζωντανές τις ρίζες του. Οι ενέργειες αυτές που επαναλαμβάνονται σε καθορισμένες περιστάσεις αποτελούν τα τοπικά έθιμα. Μία από αυτές τις περιστάσεις είναι και ο Δεκαπενταύγουστος, η μεγάλη αυτή γιορτή της Ορθοδοξίας.

 

Ποικίλλουν ανά περιοχή τα έθιμα για την μεγάλη εορτή του Δεκαπενταύγουστου. Η Κοίμηση της Θεοτόκου, συνοδεύεται από παρακλήσεις, κατανυκτικές λειτουργίες, αλλά και πολλά έθιμα.

 

Πάτμος: Ο Επιτάφιος της Παναγίας
Στο νησί της Ορθοδοξίας και στο ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί κάνουν περιφορά του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο που έχει βυζαντινές καταβολές.

 

Κεφαλλονιά: Τα φιδάκια της Παναγίας
Πρόκειται για ένα σπανιότατο έως μοναδικό γεγονός που συμβαίνει συγκεκριμένες ημέρες κάθε χρόνο, προσελκύοντας εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες πιστών, αλλά και σκεπτικιστών που σπεύδουν να δουν με τα μάτια τους τα δεκάδες φιδάκια της Παναγίας. Η παράδοση αναφέρει πως κάποια μέρα καθώς πλησίαζαν πειρατικά πλοία και οι πειρατές κατευθύνονταν προς τη Μονή, προκειμένου να την λεηλατήσουν, οι μοναχές προσευχήθηκαν στην Παναγία για να προστατέψει τις ίδιες και το μοναστήρι. Τότε συνέβη το θαύμα. Το μοναστήρι κυκλώθηκε από φίδια που έτρεψαν τους πειρατές σε φυγή. Αυτό θεωρήθηκε σημάδι από την Παναγία. Έτσι οι μοναχές και η Μονή σώθηκαν. Από τότε κάθε χρόνο εμφανίζονται φίδια, ακόμα και στο εσωτερικό της εκκλησίας ( κρέμονται ακόμα και από τις εικόνες, τις καντήλες ή τα στασίδια), τα οποία αναχωρούν στις 15 Αυγούστου. Αν κάποια χρονιά δεν εμφανιστούν τα φιδάκια, προμηνύεται κάτι κακό για το νησί, όπως το 1940 και το 1953, οπότε το νησί επλήγη από σεισμούς.

 

Παλαιόπυργος Πωγωνίου: Τα “ντολιά”
Το πανηγύρι στον Παλαιόπυργο Πωγωνίου είναι μοναδικό και αφήνει χαραγμένα τα στοιχεία της παράδοσης, αφού μετά το μεσημεριανό φαγητό που προσφέρεται στο προαύλιο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ακολουθούν τα “ντολιά”, δηλαδή οι εντολές. Κάποιος από τους μεγαλύτερους κατοίκους του χωριού ορίζεται “ντολής πασάς” και αφού πάρει ένα ποτήρι με κρασί, το τσουγκρίζει με έναν παρευρισκόμενο. Το έθιμο ορίζει να πιει τρία ποτήρια κρασί ή τρεις γουλιές και κάθε φορά που πίνει πρέπει να κάνει μια αφιέρωση σε τρία διαφορετικά άτομα, με τη συνοδεία της ζωντανής μουσικής. Αμέσως μετά οι υπόλοιποι με τη σειρά που ορίζει ο “ντολή πασάς” θα αφιερώσουν τις ευχές τους σε όποιο πρόσωπο επιθυμούν, πάντα υπό τους ήχους ενός τραγουδιού. Το έθιμο αυτό, σκοπό είχε τη συμφιλίωση των χωριανών και τη λύση τυχόν παρεξηγήσεων.

 

Σιάτιστα
Το έθιμο των καβαλάρηδων προσκυνητών στη Σιάτιστα της Κοζάνης, χάνεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου οι καβαλάρηδες ανεβαίνουν στα στολισμένα άλογά τους και κατευθύνονται προς το μοναστήρι του Μικροκάστρου. Αφού προσκυνήσουν την εικόνα, επιστρέφουν στο χωριό και το πανηγύρι ξεκινά… και σταματά νωρίς το πρωί!

 

Κουφονήσια
Τα Κουφονήσια έχουν αποκτήσει φανατικό κοινό. Όσοι τα επισκεφθούν για πρώτη φορά, επιστρέφουν ξανά και ξανά. Ο Δεκαπενταύγουστος γιορτάζεται με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο… εν πλω! Οι κάτοικοι και οι επισκέπτες μπαίνουν στα καΐκια με προορισμό το εκκλησάκι της Παναγιάς στο Κάτω Κουφονήσι, ενώ η επιστροφή χαρακτηρίζεται από έναν ιδιότυπο «αγώνα», με τα καραβάκια να συναγωνίζονται για να δουν ποιος θα καταφέρει να φτάσει πρώτα στο Πάνω Κουφονήσι. Ακολουθεί γλέντι με μουσικές, χορούς και θαλασσινούς μεζέδες.

 

Πάρος
Η Πάρος το καλοκαίρι σφύζει από ζωή. Αν βρεθείτε Δεκαπενταύγουστο στην Πάρο μπορείτε να συμμετέχετε στους εορτασμούς είτε στην Παροικιά, είτε στη Νάουσα. Στην Παροικιά οι πιστοί συγκεντρώνονται στον παλαιοχριστιανικό ναό της Εκατονταπυλιανής και προσκυνούν την εικόνα του 17ου αιώνα. Παραδοσιακή μουσική, ντόπιο κρασί και μεζέδες συμπληρώνουν το ιδιαίτερο έθιμο.

Στη Νάουσα, οι εορτασμοί είναι πιο… θαλασσινοί. Τα καΐκια καταφθάνουν στο λιμάνι και η νύχτα γίνεται μέρα, καθώς οι πιστοί κρατούν αναμμένα δαδιά. Το πανηγύρι κρατά μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, με τους νησιώτικους χορούς να έχουν την τιμητική τους.

 

Λεωνίδιο
Ο Δεκαπενταύγουστος γιορτάζεται πανοραμικά στο Λεωνίδιο. Το μοναστήρι της Έλωνας βρίσκεται σκαρφαλωμένο σε έναν απόκρημνο βράχο, προσφέροντας εντυπωσιακές εικόνες σε όσους το επισκέπτονται. Δεν είναι λίγοι οι πιστοί που εκπληρώνουν τάμα στην Παναγιά Βρεφοκρατούσα καταφθάνοντας γονυπετείς ή πεζοπορώντας στο μοναστήρι. Η διαδρομή με το αυτοκίνητο είναι μοναδική. Το προσωνύμιο της Παναγιάς «Έλωνα» προέρχεται από την τσακώνικη διάλεκτο και σημαίνει «ελεούσα».

 

Νίσυρος
Η Νίσυρος τιμά την Παναγία με το λεγόμενο «Νιάμερο», που γιορτάζεται από τις 6 Αυγούστου. Μαυροντυμένες γυναίκες, οι Εννιαμερίτισσες, πηγαίνουν στο μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιανής και παραμένουν εκεί για 9 ημέρες ακολουθώντας αυστηρή νηστεία και κάνοντας 300 μετάνοιες τη μέρα. Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου γίνεται η λιτάνευση της εικόνας, η οποία οδηγείται στο χωριό και το πανηγύρι ξεκινά με τον τοπικό χορό της «κούπας».

 

Πυργί Χίου
Το Πυργί, στα περίφημα Μαστιχοχώρια της Χίου, γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο με ένα ξεχωριστό πανηγύρι στην πλατεία του χωριού. Ο γρήγορος σκοπός του παραδοσιακού «Πυργούσικου» χορού παρασέρνει τους κατοίκους και τους επισκέπτες.

 

Κάρπαθος
Είναι αναμφισβήτητα ένα από τα ομορφότερα χωριά της Καρπάθου και των Δωδεκανήσων. Η λειτουργία του Δεκαπενταύγουστου στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Όλυμπο της Καρπάθου και οι εκδηλώσεις της ημέρας χαρακτηρίζονται από κλίμα κατάνυξης και πένθους. Κάθε χρόνο τέτοια μέρα αναβιώνει το έθιμο του Κάτω Χορού. Οι γυναίκες φορούν παραδοσιακές φορεσιές και ξεκινούν τον αργόσυρτο χορό, συνοδεία λαούτου και λύρας. Οι άντρες έχουν ένα κομμάτι βασιλικού στο πέτο τους και τραγουδούν με κατανυκτική διάθεση.

 

Τήνος
Την Παναγιά της Τήνου επισκέπτονται και προσκυνούν κάθε Δεκαπενταύγουστο χιλιάδες πιστοί από την Ελλάδα – και όχι μόνο. Τον Δεκαπενταύγουστο εκατοντάδες πιστοί εκπληρώνοντας το τάμα τους ανεβαίνουν γονατιστοί τα σκαλιά της Εκκλησίας της Μεγαλόχαρης.

 

Ικαρία
Τα πανηγύρια της Ικαρίας είναι ξακουστά σε όλη την Ελλάδα και φυσικά ο Δεκαπενταύγουστος δε θα μπορούσε να μη γιορταστεί με… ακόμη ένα! Στο Γιαλισκάρι το γλέντι παίρνει φωτιά και όλοι μαζί χορεύουν τον περίφημο Ικαριώτικο χορό!

 

Πηγή: ekklisiaonline.gr

Γιατί οι άνθρωποι δεν χαμογελούσαν ποτέ στις παλιές φωτογραφίες

 

Γιατί οι άνθρωποι δεν χαμογελούσαν ποτέ στις παλιές φωτογραφίες

 

Όσοι έχετε κοιτάξει μια παλιά φωτογραφία, ξέρετε τις ασπρόμαυρες, θα έχετε -πιθανώς- παρατηρήσει πως οι άνθρωποι που απεικονίζονται σε αυτές δεν χαμογελούν.

Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί συμβαίνει αυτό; Μήπως επειδή δεν ήταν χαρούμενοι;

Εντάξει, η αλήθεια πως οι καιροί ήταν δύσκολοι τότε και δεν υπήρχαν πολλοί λόγοι για να χαμογελάσει κανείς. Τα χρήματα ήταν λίγα και λίγοι είχαν την οικονομική άνεση να… χαμογελούν.

Ωστόσο και τώρα δεν είναι λίγα αυτά που βιώνουμε. Πανδημία, οικονομικές κρίσεις και πόλεμοι συνθέτουν ένα… εκρηκτικό κοκτέιλ, το οποίο καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε στην καθημερινότητά μας.

Ωστόσο οι περισσότερες φωτογραφίες στο social media απεικονίζουν μόνο χαμογελαστά πρόσωπα.

Τι άλλαξε;

Σε προηγούμενους αιώνες υπήρχαν 4 συγκεκριμένοι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι δεν χαμογελούσαν στις φωτογραφίες.

 

1. Δεν τους άρεσαν οι φωτογραφίες

Αρχικά στον κόσμο δεν άρεσαν οι φωτογραφίες, αφού τις φοβόντουσαν οι περισσότεροι, όπως αναφέρει. Ήταν μια νέα τεχνολογία που οι άνθρωποι δεν την καταλάβαιναν, επισημαίνει.

 

2. Διαφορετικά πρότυπα ομορφιάς και χαλασμένα δόντια

Επιπλέον, τα πρότυπα ομορφιάς ήταν διαφορετικά τότε. Το μικρό στόμα ήταν στην πραγματικότητα το επιθυμητό, ενώ και η στοματική υγιεινή δεν ήταν όπως σήμερα.

 

Οι περισσότεροι άνθρωποι εκείνη την εποχή είχαν δόντια χαλασμένα, που είχαν σαπίσει.

 

3. Το χαμόγελο σαν σύμπτωμα ψυχασθένειας

Οπότε ήταν δύσκολο να χαμογελάει κανείς με αυτά τα δόντια σε μια φωτογραφία. Ωστόσο ένα άλλο πράγμα που ήθελαν να αποφύγουν, ήταν να φαίνονται ψυχασθενείς.

 

Το να έχει κάποιος ένα πλατύ χαμόγελο ερμηνευόταν ως σύμπτωμα «τρέλας» παλιά, ενώ το να στέκεσαι ακίνητος και χωρίς συναισθήματα δεν ήταν καθόλου περίεργο.

 

4. Ο χρόνος για την λήψη φωτογραφίας

Τέλος, ένας άλλος απλός λόγος ήταν πως για την λήψη μια φωτογραφίας χρειαζόταν αρκετός χρόνος και συγκεκριμένα έως και 15 λεπτά.

 

Πράγμα που σημαίνει ότι το να κρατάει κάποιος το πρόσωπό του σε μια θέση, ακίνητος με ένα χαμόγελο ήταν κάπως κουραστικό.

 

Πηγή : tanea.gr

 

 

Η Κοίμηση της Θεοτόκoυ και ο «κύκλος του Δεκαπενταύγουστου» σε Θρησκεία και Λαογραφία

 

 

 

Η Κοίμηση της Θεοτόκου στη θρησκεία

Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, η Κοίμηση ή Μετάσταση της Θεοτόκου έγινε στην οικία του Ευαγγελιστή Ιωάννη όπου Αυτή διέμενε. Στο ίδιο σπίτι ζούσε ο αδελφός του Ιωάννη, Ιάκωβος και η μητέρα τους Σαλώμη. Αυτό, το είχε ζητήσει ο Χριστός από τον Σταυρό (Ιωάν. ιθ' 27). Την επικείμενη Κοίμησή Της, η Θεοτόκος την πληροφορήθηκε τρεις μέρες νωρίτερα από άγγελο, που της έδωσε ένα κλαδί φοινικιάς. Πήγε πρώτα στο Όρος των Ελαιών όπου προσευχήθηκε. Εκεί τα δέντρα έγειραν και τη χαιρέτησαν. Επέστρεψε στο σπίτι όπου ενημέρωσε συγγενείς και φίλους για το μήνυμα του αγγέλου. Παρηγορούσε όσους έκλαιγαν λέγοντάς τους πως δεν θα ξεχάσει τον κόσμο και έδωσε τους δύο χιτώνες της σε δύο χήρες γειτόνισσές της.

Όταν κοιμήθηκε η Παναγία και έκλεισαν τα μάτια της, οι Απόστολοι που με θαυματουργό τρόπο (ακούστηκε μια βροντή, σύννεφα σκέπασαν το σπίτι των Ιωάννη και Ιακώβου και ξαφνικά εμφανίστηκαν οι μαθητές του Ιησού), είχαν συγκεντρωθεί "εκ περάτων” στα Ιεροσόλυμα, σήκωσαν το νεκρικό κρεβάτι της και τη μετέφεραν στον κήπο της οικογένειάς της στη Γεθσημανή, όπου είχαν ταφεί οι γονείς της Ιωακείμ και Άννα. Εκεί τάφηκε και η Θεοτόκος.

 

Κατά τη μεταφορά του λειψάνου της Θεοτόκου για ενταφιασμό, φανατικοί Ιουδαίοι επιχείρησαν να ανατρέψουν το νεκρικό κρεβάτι αλλά τυφλώθηκαν μετά από θαύμα. Μόνο ένας κατόρθωσε να ακουμπήσει το νεκροκρέβατο αλλά άγγελος με αόρατη ρομφαία του έκοψε τα χέρια. Κατά τη λαϊκή παράδοση, η Παναγία λίγο πριν κλείσει τα μάτια της ζήτησε από τον αρχάγγελο Μιχαήλ να της δείξει τον κάτω κόσμο και τις τιμωρίες των αμαρτωλών στην Κόλαση.

 

Από την τελετή, έλειπε μόνο ο Απόστολος Θωμάς. Όταν έφτασε, 3 μέρες αργότερα και πήγε στον τάφο της Θεοτόκου, βρήκε μόνο τα αντικείμενα που είχαν ταφεί μαζί με την Παναγία, η οποία, προφανώς, είχε αναστηθεί. Η Κοίμησή Της εορτάζεται στις 15 Αυγούστου.

 

Στον τάφο της Θεοτόκου, είχε ανεγερθεί μεγαλοπρεπής ναός, πιθανότατα από την Αγία Ελένη. Μετά την καταστροφή του, οι αυτοκράτορες Μαρκιανός (450-457) και Πουλχερία έχτισαν το ναό που υπάρχει μέχρι σήμερα και τον οποίο οι Άραβες ονομάζουν Σίτνα-Μάριαμ (Κυρία μας Μαριάμ).

 

Οι Παρακλήσεις
Πρόκειται για έναν καθαρά ορθόδοξο και ελληνικό εορταστικό κύκλο, που αρχίζει την 1η Αυγούστου με τις "Παρακλήσεις" και τα "Δεκαπεντίσματα" (σε ναούς, μοναστήρια και σπίτια), κορυφώνεται με τα προσκυνήματα και τις ολονυχτίες της 15ης Αυγούστου και ολοκληρώνεται στις 23 Αυγούστου, με την "Απόδοση" ή τα "Αντίμερα-Εννιάμερα" της Θεοτόκου.
Οι "Παρακλήσεις" είναι η σειρά των καθημερινών ακολουθιών του Μικρού και του Μεγάλου "Παρακλητικού Κανόνος" (υμνογραφικά ποιήματα του 9ου και του 13ου αιώνα αντίστοιχα) που ψάλλονται στις εκκλησίες μας τ' απογεύματα ή τα βράδια των δυο εβδομάδων του Δεκαπενταύγουστου. Τα τροπάρια αυτά, παρουσιάζουν μια αμεσότητα προσευχής, ένα "προσωπικό άνοιγμα" προς την Παναγία. Τα μεν της Μικρής Παράκλησης με πιο σύντομο και αρχαιοπρεπή λόγο, τα δε της Μεγάλης Παράκλησης, με πιο εκτενή και παθητικό τρόπο.
Οι πρώτες 15 μέρες του Αυγούστου συνοδεύονται και από νηστεία, γι' αυτό το χρονικό διάστημα 1-15/8 λέγεται και Μικρή Σαρακοστή.

 

Η Εορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου
Τα μεσάνυχτα και το μεσημέρι της Εορτής της Κοίμησης της Θεοτόκου (15 Αυγούστου), με τις ολονυχτίες και τα πανηγύρια, η μορφή της Παναγίας κυριαρχεί παντού. Γι' αυτό και πουθενά δεν εμφανίζονται δαίμονες ή ξωτικά. Δεν υπάρχει μέρος στα νησιά, τα βουνά και τους κάμπους, χωρίς ναό ή μοναστήρι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.Ο Σπύρος Κοκκίνης, στο βιβλίο του "Τα Μοναστήρια της Ελλάδος", έκδ. 1976, καταγράφει 120 μονές στον ελλαδικό χώρο αφιερωμένες στην Κοίμηση! Το μεγαλύτερο βέβαια πλήθος πιστών, συγκεντρώνεται στην Τήνο. Στο Αιγαίο, άλλα σημαντικά κέντρα εορτασμού της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι η Πάρος (Εκατονταπυλιανή), η Λέσβος (Αγιάσος, Πέτρα), η Κρήτη (Ανώγεια) και η Νίσυρος (Σπηλιανή). Στο Ιόνιο, γραφικότερο και σημαντικότερο είναι το πανηγύρι-προσκύνημα των Παξών.

Σημαντικότατα προσκυνήματα είναι βέβαια η Παναγία Σουμελά, στο Βέρμιο, η Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης στο Παγγαίο κ.ά.

Η κοινωνική και δημογραφική σημασία των πανηγυριών του Δεκαπενταύγουστου είναι πολύ μεγάλη καθώς ξαναφέρνουν τους ανθρώπους, έστω και για λίγο, στον τόπο τους και δίνουν πάλι ζωή σ' εκκλησίες, πλατείες και καλντερίμια…

 

Τα "Αντίμερα" της Θεοτόκου (23 Αυγούστου)
Η Εκκλησία μας καθιέρωσε την "Απόδοση" της Εορτής, μια βδομάδα μετά την Κοίμηση της Θεοτόκου στις 23 Αυγούστου, ο λαός ωστόσο θεώρησε την "Απόδοση" σαν ένα ανθρώπινο μνημόσυνο ("Της Παναγιάς τα Νιάμερα").

Το πλήθος των ναών και των μοναστηριών που είναι αφιερωμένα στην Κοίμηση της Θεοτόκου, έκανε ώστε να "κατανεμηθεί" ο εορτασμός στις δύο αυτές ημερομηνίες (15 και 23 Αυγούστου) αφού έχουν το ίδιο περιεχόμενο και τις ίδιες ακολουθίες.

Σε ορισμένα μοναστήρια (π.χ. στην Παναγία Σουμελά) "ενώνουν" τις δύο αυτές ημέρες, σε συνεχές προσκύνημα.

Αντιπροσωπευτικότερο πανηγύρι μοναστηριού στις 23 Αυγούστου με πολυάνθρωπο και εντυπωσιακό προσκύνημα γίνεται στον Προυσό της Ευρυτανίας.

 

Πηγές: Δημήτριος Σ. Λουκάτος "Τα Καλοκαιρινά", εκδόσεις Φιλιππότη, 1992.
ΕΓΚ/ΔΕΙΑ ΠΑΠΥΡΟΣ – ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ τ. 27, έκδοση 1987.

 

Πηγή: maleviziotis.gr