«Ν' ήλιε μου κι αντινήλιε μου» (Σύμη)
Παραδοσιακό νησιώτικο τραγούδι από τα Δωδεκάνησα και συγκεκριμένα από την ακριτική Σύμη. Πρόκειται για τραγούδι της ξενιτιάς και ταυτόχρονα "παράπονο" προς την προσωποποιημένη θάλασσα. Η μελωδία του τραγουδιού είναι ιδιαιτέρως διαδεδομένη σε πολλά νησιά της Δωδεκανήσου, πάνω στην οποία "ταίριαζαν" ολόκληρα τραγούδια, ξεχωριστά για το κάθε νησί ή και αυτοσχεδιαστικά δίστιχα. Η μελωδία είναι πιο γνωστή ως "Βάρκα μου Μπογιατισμένη" με καταγωγή από την Πάτμο ή και με άλλους τίτλους όπως π.χ. "Τι να τα πω τα μάτια μου" από το νησί της Καλύμνου.
Τραγούδι: Κώστας Κοντός
Δίσκος: "Έλληνες Ακρίτες - Πάτμος, Κάλυμνος, Λέρος, Κως, Αστυπάλαια"
Οι στίχοι:
Ν' ήλιε μου κι αντι-ν-ήλιε μου και κοσμογυριστή μου
μην είδες την αγάπη μου, το φως τον ιμματιώ μου;
Θάλασσα για σε, θάλασσα για σένα τζούμε(ν)
όσο και να τυραννιούμαι.
Η ξενιτιά είναι καμός, η ξενιτιά είναι λάβρα
η ξενιτιά μου τα 'καμε τα σωθηκά μου μαύρα.
Έλα να 'σαι να, έλα να 'σαι να μένα 'σαι
να σου στρώνω να κοιμάσαι.
Ξενιτεμένο μου πουλί, πότε να σε λιμένω
να 'χω τ' αγκάλια μου ανοιχτά, και το σουφρά στρωμένο
Δωσ' μου τα φιλιά, δωσ' μου τα φιλιά σου δώσ' μου
αγαπούλα μου και φως μου.
https://www.youtube.com/watch?v=xF6f1HH6M3Y
Πηγή: Greek folk music - YouTube
Άιντε Μάρου μ’ να πάμε
(Μ. Παναγία Χαλκιδικής)
Μακεδονικό παραδοσιακό τραγούδι από το χωριό Μεγάλη
Παναγία Χαλκιδικής (παλιά ονομασία Ρεβενίκια), το οποίο συναντάται σε αρκετές
περιοχές της Χαλκιδικής, αλλά και στη Δυτική Μακεδονία, όπως και στην Ήπειρο.
Το θέμα του τραγουδιού αυτού είναι η αποπλάνηση της
Μάρως, η οποία αν και ιδιαίτερα προσεκτική απέναντι στους νέους, εντούτοις
πέφτει θύμα του Γιάννου, του Πλανόγιαννου.
Στενή η συνάφεια των στίχων το τραγούδι του Χαρτζανή
και της Ηλιογέννητης και με τη λογική ακριβώς ότι το τραγούδι από εκεί
προέρχεται, κατατάσσεται στην κατηγορία των Παραλογών.
Το χωριό Μεγάλη Παναγία ιστορικά ανήκει στα Μαντεμοχώρια
Χαλκιδικής. Είναι από τους παλαιότερους οικισμούς της Χαλκιδικής και αναφέρεται
συχνά σε βυζαντινά έγγραφα του Αγίου Όρους - μάλιστα σε έγγραφο του 1349
υπάρχει αναφορά στο «καστέλιον Αραβενικαίας» και σε έναν πύργο. Το σημερινό του
όνομα το χωριό το πήρε από μια παράδοση που μιλά για ένα όραμα που είδε μια
γιαγιά. Στο όραμα είδε μια μαυροφορεμένη γυναίκα που της υπέδειξε να αναφέρει
στους προύχοντες του χωριού να σκάψουν σε ένα συγκεκριμένο χώρο. Η γιαγιά
φοβήθηκε να το αναφέρει για να μην την περιγελάσουν.Το όνειρο επαναλήφθηκε και
δεύτερη και τρίτη φορά. Όταν το ανέφερε, οι προύχοντες του χωριού την
κορόιδεψαν κατ'αρχήν αλλά μετά το θανατικό που έπεσε στα ζώα τους φοβήθηκαν,
έσκαψαν και βρήκαν θαμμένη μία εικόνα της Παναγίας. Μετά την ανακάλυψη στο
σημείο εκείνο χτίστηκε το Ιερό Προσκύνημα το οποίο υπάρχει μέχρι και σήμερα. Η
εικόνα εκλάπη πριν πολλά χρόνια.
Ηχογράφηση του 1960 από τον Στ. Καρακάση.
Τραγουδούν: Απ. Σαμαράς (ετών 38),
Στεργ. Μαργαρίτης (ετών 28),
Ιωάννης Αδραχτάς (ετών 35),
υπό τη συνοδεία λαούτου.
Έκδοση: ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΜ. Γ' - ΜΟΥΣΙΚΗ
ΕΚΛΟΓΗ, Ακαδημία Αθηνών
Ακούστε το τραγούδι:
https://www.youtube.com/watch?v=KRyQVx5BNHU
Οι στίχοι:
Άιντε Μάρου μ' να πάμε, άιντε Μαρού μ' να πάμε
γι' αγιολούλουδα, γι' αγιολούλουδα.
για ίντσα*, για λουλούδια, για τριαντάφυλλα.
- Σύρτε κουρτσούδια* μ' σύρτε, 'γω δεν έρχομαι.
Φοβούμ' από το Γιάννη τον Πλανόγιαννο
που πλάνει* τα κορίτσια και τις έμμορφες
με πλάνεσε κι εμένα και δεν έρχομαι.
Όντας κινήσω να 'ρτω, μαύρα τα βουνά
κι όντας γυρίσω πίσω λάμπουν θάλασσες.
- Άιντε Μάρου μ' να πάμε, Γιάννης δεν 'ναι 'δω
ν' ο Γιάννης πάει στην Πόλη και δεν έρχεται.
Σαν κίνησαν να πάνε ως τα Κρύα Νερά
τότε Γιάννης της λέγει και της μαρτυρά.
- Μάρου μ' αν δεις το Γιάννη τι θα έκανες;
- Εγώ θα 'δω το Γιάννη, πάω να σκοτωθώ.
- Μάρου μ' εγώ είμαι ο Γιάννης, ο Πλανόγιαννος.
* ίντσα = ία, οι μενεξέδες
*πλάνει = πλανεύει
Πηγή:
Youtube – Greek folk Music
Τρυγόνα
Παραδοσιακό τραγούδι της ξενιτιάς
από την Ήπειρο και πιο συγκεκριμένα από το Πωγώνι Ιωαννίνων.
Πρόκειται για παραλλαγή στίχων
γνωστή σε μεγάλο μέρος του ελλαδικού χώρου, που προέρχεται από ένα πολύ παλιό
μοτίβο Παραλογής με θέμα την ξενιτιά.
Hπειρώτικος συρτός χορός ο
Πωγωνίσιος ή συρτός στα δύο ή στα δύο ή στρωτός, είναι χαρακτηριστικός χορός
της επαρχίας Πωγωνίου.
Περιλαμβάνεται στο CD της Δόμνας
Σαμίου "Ο Κυρ Βοριάς και άλλα τραγούδια για παιδιά".
Τραγούδι: Μιχάλης Ζάμπας
Κλαρίνο: Θοδωρής Γεωργόπουλος
Βιολί: Νίκος Οικονομίδης
Λαούτο: Κώστας Φιλιππίδης
Ντέφι: Βαγγέλης Καρίπης
Οι στίχοι:
Ν-αυτού ψηλά που περπατείς,
τρυγόνα, μωρή τρυγόνα,
και χαμηλά λογιάζεις,
τρυγόνα μου γραμμένη
Mην είδες τον ασίκη μου,
τρυγόνα, μωρή τρυγόνα,
τον αγαπητικό μου,
τον άντρα το δικό μου;
Ν-εψές προψές τον είδαμε
στον κάμπο ξαπλωμένο
μαύρα πουλιά τον τρώγανε
κι άσπρα τον τριγυρνούσαν.
https://www.youtube.com/watch?v=wiRBXXs-6sk
Πηγή: Greek folk Music – youtube.com
«Μια κόρη δεν τραλούηδησιν»
Μ. Μοναστήρι Ανατολικής Ρωμυλίας
Τραγούδι από το χωριό Μεγάλο
Μοναστήρι της Ανατολικής Ρωμυλίας (βόρειας Θράκης ή σημερινής νότιας
Βουλγαρίας). Πρόκειται για την Παραλογή της "Λυγερής" ή αλλιώς
"της απαρνημένης", το θέμα της οποίας το συναντούμε σε όλη την
Ελλάδα. Εδώ τραγουδιέται πάνω σε μια τοπική μελωδία και με εμφανή τόσο τους
ιδιαίτερους στίχους, όσο και την ιδιαίτερη διάλεκτο του χωριού (π.χ.τροπή του γ
σε λ).
Είναι μια μεγάλη ομάδα μακρόσυρτων
τραγουδιών που αφηγούνται ιστορίες για κοπέλες που προδόθηκαν από τον άντρα που
αγάπησαν. Το παράπονο τους –μάλλον οικείο ως εμπειρία σε όλα τα ακροατήρια–
συγκλονίζει τη φύση: καράβια αλλάζουν ρότα, γεφύρια ραγίζουν, ποτάμια
στέκονται, στοιχειά συγκινούνται. Εκείνες, ανήμπορες ν’ αλλάξουν τη μοίρα, καταφεύγουν
στο μόνο όπλο που διαθέτουν οι γυναίκες, καθηλωμένες κι αδύναμες: στην κατάρα,
την επίκληση δηλαδή της θείας δίκης για τιμωρία της αβάστακτης αδικίας (Μιράντα
Τερζοπούλου).
Τραγούδι: Δήμητρα Παπανικολούδη
(εγκατεστημένη στα Τρίκαλα Ημαθίας)
Δίσκος: "Κειμήλια ήχου και
λόγου από την Ανατολική Θράκη και την Ανατολική Ρωμυλία"
Έκδοση: Πανελλήνια Ομοσπονδία
Θρακικών Σωματείων, 1993
***Από λάθος στο βίντεο έχει γραφεί
ότι το τραγούδι είναι από το Μεγάλο Μπογιαλίκι, αλλά είναι πέρα για πέρα
τραγούδι από το Μεγάλο Μοναστήρι.
Οι στίχοι:
Μια κόρη δεν τραλούηδησιν, τώρα
δώδικα χρόνια
και τώρα που τραλούηδησιν απάνου στο
γιουφύρι.
Καραβοκύρ'ς την άκουσιν, καραβοκύρ'ς
την ρώτησιν:
- Για πε το, κόρη, για πε το, για πε
το 'κόμα νια*
φουρά για πε το 'κόμα νια φουρά
- Ν' αηγόρουν* έχω άρρωστο. Ν'
αηγόρουν έχω άρρωστο,
τώρα δώδικα χρόνια, μ' 'υρεύει*
αρρουσ'κό* φαΐ
και κάπ' στουν κόσμο δεν είναι.
- Ν' ανέβα κόρη μ' στο βουνό και
πάρι το ηλουσκέπαρο*
να πελεκίσεις μάρμαρο κι φκιάσι
στρούγκα του λαγού
στρούγκα και τ' αγριοκάτσικου.
Ν' όσο ν' αρμέξ' να του πιτιάσ' τ'ν
έφαγιν ξένους σ'κώθηκιν,
τ'ν έφαγιν ξένους σ'κώθηκιν κι άλλη
κόρη μου έπιρνι.
*νια φουρά = μια φορά
* αηγόρουν = άγορος (αγόρι), εδώ με
την έννοια του αγαπημένου
*'υρεύει = γυρεύει (τάση
απηχηροποίησης του /γ/)
*αρρουσ'κο = αρρωστικό
*ηλοσκέπαρο = σκεπάρνι για καρφιά
(αρχ. ελληνικά ήλος = καρφί)
https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=h3h9SqGV1U8&feature=share
Πηγή: Greek
folk Music – youtube.com
Ο βοσκός κι ο βασιλιάς
Παραδοσιακό τραγούδι από τη Σύμη,
γνωστό και σε άλλες περιοχές της Δωδεκανήσου αλλά και σε περιοχές της στεριανής
Ελλάδας (όπως π.χ. στη Θεσσαλία).
Το πνεύμα του τραγουδιού είναι από
μία άποψη σκωπτικό, από την άλλη "αντιδραστικό". Η σύγκριση που
γίνεται ανάμεσα στην κεφαλή της τοπικής κοινότητας, τον βασιλιά και έναν απλό
βοσκό, υπό άλλες συνθήκες θα έβαινε υπέρ του βασιλιά. Αντίθετα όμως, στη λαϊκή
συνείδηση φαίνεται πως η απλή και μετρημένη ζωή είναι αυτή που κερδίζει τις
καρδιές, ακόμη και την καρδιά της βασίλισσας. Το στοίχημα φαίνεται λοιπόν να
κερδίζει ο βοσκός και όχι ο βασιλιάς.
Το τραγούδι σε μερικές περιοχές
(όπως π.χ. στη Θεσσαλία) τραγουδιέται ως αποκριάτικο, ενώ σε άλλες ως Παραλογή.
Δίσκος: "Τα Συμιακά/Τραγούδια
και Σκοποί της Σύμης"
Τσαμπούνα: Μιχάλης Ρωμανός
Τραγούδι: Κώστας Κοντός
Οι στίχοι:
Ο βοσκός, βρ' αμάν-αμάν, ο βοσκός κι
ο βασιλιάς
ο βοσκός κι ο βασιλιάς στοίχημαν
εβάλανε.
Στοίχημαν εβάλανε και στοιχηματίσανε
βάζει ο βοσκός χίλια αρνιά κι ο
βασιλιάς χίλια φλουριά
κι όταν ε- βρ' αμάν-αμάν, κι όταν
εκατήβατζε
κι όταν εκατήβατζε, ο βοσκός τα
πρόβατα,
προβάλει κι βρ' αμάν-αμάν, προβάλει
κι η βασίλισσα
προβάλει κι η βασίλισσα, 'που το
παραθύρι της.
"Θεέ κι ας η- βρ' αμάν-αμάν,
Θεέ κι ας ήμουν βόσκισσα
Θεέ κι ας ήμουν βόσκισσα να 'μουν
τυροκόμισσα
να τρω(γ)α χλωρό τυρί και μετζήθραν
αρμυρή".
Το τραγούδι:
https://www.youtube.com/watch?v=M-Ag0TMDT1Q
Πηγή: Greek folk - Youtube
Η Τρυγόνα
Πρόκειται για σχετικά βουκολικό
κεφάτο σιγανό χορό, απλό στη μορφή του, με το χαρακτηριστικό του
αριστερόστροφου, ανήκει δηλαδή στους λίγους ποντιακούς χορούς, που χορεύονται
από δεξιά προς τα αριστερά.
Οι κινήσεις του χορού παρουσιάζουν
την κίνηση της κρυμμένης τρυγόνας ανάμεσα σε θάμνους και ξερόκλαδα.
Ο ρυθμός του παρουσιάζει δύο μορφές:
Παίζεται ως δίσημος (2/4), όπως δηλαδή και το μονό ομάλ, αλλά και γρηγορότερα
ως τρίσημος (5/8) όπως το τικ.
Ο χορός τρυγόνα παραδοσιακά ήταν
γυναικείος χορός, σήμερα όμως χορεύεται και από άντρες.
Κατά λαογραφική παραλλαγή το κείμενο
του συγκεκριμένου τραγουδιού που συνοδεύει το χορό αναφέρεται στη γυναίκα ενός
μυξιάρη και οκνηρού άντρα ο οποίος είναι ανίκανος να φέρει ξύλα από το δάσος.
Το όνομα που δίνεται στη γυναίκα αυτή στο τραγούδι είναι «Τρυγόνα». Αντί για
τον άντρα της ξεκινά η ίδια να πάει στο δάσος, να κόψει και να κουβαλήσει τα
ξύλα στο σπίτι.
Βάσει μιας πρώτης εξήγησης το όνομα
«Τρυγόνα» ήταν γυναικείο όνομα αρκετά συνηθισμένο στους Έλληνες της Μαύρης
Θάλασσας. Μια άλλη εξήγηση λεει ότι το όνομα της γυναίκας παραπέμπει απευθείας
στο πουλί τρυγόνα, που συχνά αναφέρεται στα δημώδη άσματα (τρυγόνι μ' = αγάπη
μου), την κίνηση της οποίας ερμηνεύει και ο χορός.
Οι χορευτές της "τρυγόνας"
χορεύουν διατηρώντας την ελάχιστη απόσταση κατά πλευρά μεταξύ τους κρατώντας ο
ένας την παλάμη του άλλου και έχοντας τους αγκώνες κεκλιμένους κατά 90 μοίρες
(σαν κλειστές φτερούγες). Με την έναρξη του χορού στρέφοντας το κεφάλι τελείως
αριστερά όλοι μαζί επιχειρούν δύο ρυθμικά βήματα πλάγια αριστερά, στη συνέχεια
στρέφοντας το κεφάλι τελείως μπροστά επιχειρούν δύο ρυθμικά επιτόπου βήματα
όπου και επαναλαμβάνεται από την αρχή την ίδια κίνηση μετακινούμενος έτσι όλος
ο χορός αριστερόστροφα μέχρι να ολοκληρωθεί ο κύκλος και να επανέλθουν οι
χορευτές στην αρχική θέση, όπου στο τέλος υψώνουν ενωμένα τα χέρια προς τα πάνω
δηλώνοντας το πέταγμα της τρυγόνας.
Στίχοι:
(Πριν και μετα απο κάθε
στίχο,προηγείται και έπεται, αντίστοιχα,το ρεφραίν: "Η τρυγόνα η
κορώνα")
Ακεί πέρα σ' ορμανόπον,
έστεκεν κι εποίνεν ξύλα.
Τα ξύλα τ'ς έταν οξέας,
κι άντρας ατ'ς έτον μυξέας.
Πορπατεί και πάει ομάλα,
το ορταρόπα τ'ς αρνομάλλα.
Πορπατεί και πάει τίκα
τ' ορταρόπα τ'ς είν' τιφτίκα.
Μετάφραση:
Eκεί πέρα στο δασάκι
έστεκε και μάζευε ξύλα
Τα ξύλα της ήταν οξυές
ο άντρας ήταν τεμπέλης.
Περπατεί και πάει ίσια
οι κάλτσες της από μαλλί αρνιού.
Περπατεί και πάει στητά
οι κάλτσες της είναι από μαλλί
κατσίκας.
Η τρυγόνα με τα πόδια
πάει στο δάσος και μαζεύει φρύγανα.
https://www.youtube.com/watch?v=qGYG489mWC8
Ερμηνευτές: Δημήτρης Καρασαββίδης:
Τραγούδι και Λύρα Γιώργος Σοφιανίδης
: Τραγούδι
Video Edited By "Ακουσε με"
Πηγή: wikipedia.org/wiki
Άκουσέ με – yutube.com
Τραγούδι ερωτικού περιεχομένου(δίστιχα αγάπης) με προέλευση τα Αλάτσατα στη χερσόνησο της Ερυθραίας Μικράς Ασίας.Ο ρυθμός του κομματιού είναι 9/8 (9σημος : 2-2-2-3) και χορεύεται αντικριστά(αντικριστός καρσιλαμάς).
Τικ τικ τακ χτυπάει η καρδιά μου
Παραδοσιακό Τραγούδι του έρωτα, του 1910, από τη Μικρά Ασία
Τικ-τικ-τικι-τικι-τακ κάνει η καρδιά μου
Σαν σε βλέπω να διαβαίνεις
Τικ-τικ-τικι-τικι-τακ θέλω πουλί μου
Να μαντεύω που πηγαίνεις
θέλω πουλί μου να σε ρωτήσω
Φοβούμαι μη σε δυσαρεστήσω
Γιατί όταν σου μιλώ
Αρχίζει της καρδιάς
το τικ-τικ-τικι-τικι-τακ
Τικ-τικ-τικι-τικι-τακ
κάνει η καρδιά μου
Σαν με γέλιο με κοιτάζεις
Τικ-τικ-τικι-τικι-τακ τρελό πουλί μου
Άμα πας να με πειράζεις
Ακούστε το τραγούδι
https://www.youtube.com/watch?v=pxwt6Kkvh9w
Πηγή: Traveler into the blue – Youtube.com
ΣΤ' ΑΛΑΤΣΑΤΑ 'ΝΑΙ ΕΝΑ ΒΟΥΝΟ - Μικρασιάτικα τραγούδια
(Ερυθραία)
13-17/09/1922: Η επισφράγιση της
μεγαλύτερης σφαγής στην ιστορία της Ρωμιοσύνης. Πυρπόληση της Σμύρνης και
ολοκληρωτικός αφανισμός του Μικρασιατικού Ελληνισμού.
Παραδοσιακό Μικρασιάτικο τραγούδι
από την περιοχή της Ερυθραίας Μικράς Ασίας, που αναφέρεται στο γεγονός της
Μικρασιατικής καταστροφής. Πρόκειται για έναν αργό, μελαγχολικό και
παραπονιάρικο σκοπό, ο οποίος ήταν γνωστός σε ολόκληρη τη χερσόνησο της
Ερυθραίας, πάνω στον οποίο συνέθεταν δίστιχα της αγάπης. Με τον καιρό τα
δίστιχα αυτά τυποποιήθηκαν δημιουργώντας συγκεκριμένα τραγούδια.
Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, το
τραγούδι μεταβλήθηκε, εκφράζοντας πλέον τον αβάσταχτο πόνο για τον αφανισμό των
Ελλήνων της Ερυθραίας και της Σμύρνης. Το συγκεκριμένο τραγούδι, τραγουδούσαν
Βουρλιώτες πρόσφυγες εγκατεστημένοι στη Νέα Ερυθραία και στην Καισαριανή
Αττικής.
https://www.youtube.com/watch?v=Snrddo-vddw
Τραγουδίστρια: Μουστάκη Λυγερή
Συλλέκτης: Δρανδάκης Λευτέρης
Δίσκος: Τραγούδια και χοροί από τη
Σμύρνη και την Ερυθραία Μικράς Ασίας
Φωτογραφίες: Τα Αλάτσατα, σε
παλαιότερες εποχές αλλά και όπως είναι σήμερα.
Οι στίχοι:
Στ' Αλάτσατα 'ναι ένα βουνό,
Καρανταή το λένε
έβγα ταίρι μου και πιάσ' το χέρι μου
Καρανταή το λένε
έβγα να σε δώ, να παρηγορηθώ.
Που παν οι Αλατσατιανές
και τον καημό τους λένε
πάπια του γιαλού, μην αγαπάς αλλού
και τον καημό τους λένε
πάπια, χήνα μου, να ΄χεις το κρίμα
μου.
Τσεσμέ, Βουρλά κι Αλάτσατα
και Κάτω Παναγία
τα μελιτζανιά να μην τα βάλεις πια
και Κάτω Παναγία
χήνα, πάπια μου να κλαις τα πάθια
μου.
Χαθήκαν οι λεβέντες σας
απ' την Μικρά-ν-Ασία
άστρο της αυγής, γιατ' άργησες να βγεις
απ' την Μικρά-ν-Ασία
άστρο μου λαμπρό, δε βγαίνεις να σε
δω.
Ανατολίτικα βουνά
που 'χετε τον αέρα
πρόβαλε να δεις κορμί που τυρραννείς
που ΄χετε τον αέρα
έλα πέρασε και χαμογέλασε.
Βλέπετε την πατρίδα μας
τη νύχτα και τη μέρα
άστρο μου λαμπρό, δε βγαίνεις να σε
δω
τη νύχτα και τη μέρα
δεν ξαναπερνώ από τούτο το στενό.
Πηγή: Greek
folk Music – Youtube.com
Στο Μεντρεσέ στον πλάτανο
Ηχητικό απόσπασμα από βραδιά
παραδοσιακού τραγουδιού στη μουσική σκηνή ''Χίλιες και Δυο Νύχτες'' 13/12/2017
Την παραδοσιακή ορχήστρα απαρτίζουν
οι μουσικοί :
Κλαρίνο, Τσίμπαλο, Ζουρνά : Κώστας
Κοπανιτσάνος
Λαούτο, Τραγούδι : Πέτρος
Ανδρουτσόπουλος
Γκάιντα, Τσαμπούνα, Ζουρνά,
Μαντολίνο : Πέτρος Μήτσου
Ντέφι, Τουμπερλέκι, Νταούλι :
Φωκίωνας Αποστολόπουλος
https://www.youtube.com/watch?app=desktop&feature=share&v=jUhKL8Hc2_o
[Ζωντανή ερασιτεχνική ηχογράφηση]
Επί Τουρκοκρατίας, υπήρχε στην Αθήνα
μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο, ο λεγόμενος Μεντρεσές. Βρισκόταν στους Αέρηδες
της σημερινής Πλάκας, στη συμβολή των οδών Αιόλου, Διογένους και Μάρκου
Αυρηλίου. Τα τελευταία χρόνια μέχρι το 1863 λειτουργούσε ως φυλακή. Στον
προαύλιο χώρο του βρισκόταν ένας μεγάλος πλάτανος όπου γίνονταν απαγχονισμοί.
Σε αυτόν τον αιωνόβιο πλάτανο ο πασάς κρέμασε το γιο του προς παραδειγματισμό
για εθνική απειθαρχία. Η αιτία ήταν ο κρυφός έρωτας του γιού του με χριστιανή.
Ύστερα από εντολή του πασά, τούρκοι στρατιώτες του έστησαν ενέδρα, ώστε να τον
συλλάβουν. Ο νεαρός ερχόμενος από συνάντηση με την όμορφη κοπέλα, συλλαμβάνεται
και την άλλη ημέρα βρίσκεται στον πλάτανο κρεμασμένος. Η λαϊκή σοφία για άλλη
μια φορά έκλαψε εμπνευσμένη από το περιστατικό:
Στο Μεντρεσέ στον πλάτανο πουλί δεν
πάει να κάτσει
γιατ' είν' τα φύλλα του πικρά κι οι
ρίζες του φαρμάκι
Να 'χε καεί ο πλάτανος να του
'πεφταν τα φύλλα
που κρέμασαν το μπόι σου το
μαργαριταρένιο.
Σύμφωνα με την προφορική παράδοση,
το απρόσμενο συμβάν συγκλόνησε ναι μεν τους Πλακιώτες, αλλά περισσότερο τους
Τούρκους. Το δέντρο είχε γίνει σύμβολο θανάτου και αδικίας, επειδή αυτοί που
κρέμονταν από τα κλαδιά του ήταν οι φτωχοί και μη προνομιούχοι. Σα φυλακή
λειτούργησε επί Όθωνα έως και Γεωργίου του Α'. Όταν κάποιοι αποφυλακίζονταν
βγαίνοντας από την κεντρική πύλη-είσοδο κοιτούσαν πίσω τους και φώναζαν στους
πρώην συγκρατούμενούς τους τη φράση: Χαιρέτα μου τον πλάτανο! Η φράση αυτή
παρέπεμπε σε ευχή στην ουσία, ώστε να αποφυλακιστούν οι εναπομείνατες και να
γλυτώσουν το κρέμασμα. Μέχρι και σήμερα την αναφέρουμε στο λόγο μας για
καταστάσεις που είναι λανθασμένες εκ των προτέρων.
Ο Μεντρεσές και ο πλάτανός του
υπήρξαν πηγές έμπνευσης και για τους ποιητές της εποχής εκείνης όπως ο Αχιλλέας
Παράσχος όπου έγραψε το ποίημα: Εις τον
πλάτανο του Μεντρεσέ εμπνευσμένο από τη φυλάκισή του στις ομώνυμες φυλακές.
«Ω Πλάτανε του Μενδρεσέ, στοιχειό
καταραμένο
της τυραννίας τρόπαιο, σε φυλακή
υψωμένο.
Συμμάζωξε τα φύλλα σου τα
δακρυραντισμένα,
να ιδώ κομμάτι ουρανό και τ’ άστρα
τα καϋμένα.
Αν είσαι δέντρο σπλαχνικό ανθρώπους
μη μιμήσαι
μη δεσμοφύλακας και συ ωσάν εκείνους
είσαι!
Θα έρθη η ώρα πλάτανε, της χώρας μας
Βαστίλη,
που ξυλοκόπους η οργή του Έθνους θα
σου στείλη,
και πέλεκυς στη ρίζα σου ελεύθερα θ’
αστράψη.
Δεν θα σε φαν γεράματα, φωτιά δεν θα
σε κάψη,
και γύρω θα χορέψωμε στη στάχτη σου
τη κρύα εμείς,
που θάφτει σήμερα εδώ η τυρρανία».
(Αχιλλέας Παράσχος 1861)
O Μεντρεσές γκρεμίστηκε το 1898 λόγω
ανασκαφών. Από την κατεδάφισή του έμεινε ορθή μόνο η κεντρική είσοδος που
βρίσκεται βόρεια του μνημείου.
Πηγή:
Χρήστος Σπύρου – Youtube.com
Μη μ'
αρραβωνιάζεις 'κόμα» (Βόιο Κοζάνης) - Μακεδονικά τραγούδια
Παραδοσιακό
Μακεδονικό τραγούδι από την περιοχή της Κοζάνης, ιδιαίτερα γωστό στα ορεινά
χωριά του Βοΐου. Αποτελούσε μέρος του τελετουργικού του αρραβώνα. Ονομάζεται
"Μη μ' αρραβωνιάζεις 'κομα".
Οι στίχοι:
Μη μ'
αρραβωνιάζεις 'κόμα, 'κόμα τούτον το χειμώνα
είμαι τσουτσιανός
ακόμα, κι μι πέφτ' τα πανταλόνια.
Και τον άλλον
παραπάνω, να διαλέξω και να πάρω
μια ψηλή, λιγνή
στο μπόι, σα λαμπάδα από την Πόλη.
Μην παραμερίζεις
τόσο και με κάνεις να νυχτώσω
σαν νυχτώσεις
παλικάρι, κάτσε να βγει το φεγγάρι.
Να σε δω, να σε
γνωρίσω και να σε γλυκοφιλήσω.
«Μαύρα μάτια μαύρα φρύδια»: Ο τσαμπουκάς του Βαμβακάρη
με τον Μάθεση για μια γυναίκα
Η διαμάχη του Μάρκου Βαμβακάρη με τον νταή και
στιχουργό Νίκο Μάθεση για μια
γυναίκα, είναι η ιστορία πίσω από το τραγούδι "Μαύρα μάτια-μαύρα φρύδια".
Λέει ο Μάρκος στην αυτοβιογραφία του: "Μόνο γι αυτόν τον Μάθεση μη μου πεις. Ασ' τον. Τομάρι! Ούτε να τονε βλέπω δεν θέλω. Είχε μιαν αγαπητικιά εκ των υστέρων έμαθα στα Μπούρλα εκεί στα μπουρδέλα, η οποία ήτανε Κρητικιά. Αυτή αγάπαγε εμένα πολύ. Εμένα ήθελε, δεν ήθελε αυτόν. Κι έγραψα το τραγούδι γι αυτήν.
Μαύρα μάτια, μαύρα φρύδια, κατσαρά μαύρα
μαλλιά
Άσπρο πρόσωπο σαν
κρίνος και στο μάγουλο ελιά
Τέτοια εμορφιά
ποτές μου αχ! τσαχπίνα μου γλυκιά
Δεν την έχω
απαντήσει εις ετούτο το ντουνιά
Μαυρομάτα μου για
σένα εκατάντησα τρελός
Θα πεθάνω, δεν
αντέχω, έχω γίνει φθισικός
Πόνους έχω εγώ
κρυμμένους μες στα φύλλα της καρδιάς
Με τα μαγικά σου
μάτια, όταν φως μου με κοιτάς
Τέτοιαν εμορφιά
ποτές μου, αχ, τσαχπίνα μου γλυκιά
δεν την έχω
απαντήσει μέσα σε όλο τον ντουνιά
https://www.youtube.com/watch?v=K37zwunBFhk
Κι αυτός εζήλευε γι αυτή τη δουλειά. Με μισούσε λόγω του ότι ενόμιζε ότι θα
του πάρω τη γκόμενα. Λοιπόν ένα βράδυ ζούλα με χτύπησε στο χέρι και μου 'βγαλε
το χέρι από τη θέση του. Στην αγορά του Πειραιώς μέσα στον κόσμο. Υπόφερα για
δέκα μέρες τα πάνδεινα μέχρι να συνέλθω. Ήταν κακός αυτός. Είχε σκοτώσει και
τον Στρίγγλα, ένα παλικάρι ίσαμε κει πάνω. Χάμω εγλίστρησε κι έπεσε εκεί στην
αγορά και του 'ριξε δυο από πάνω και τον εσκότωσε με πιστόλι. Τον οποίον, δεν
εμπόραγε αυτός να σκοτώσει αν ήταν ορθός. Ό,τι ήταν αυτός δέκα φορές χειρότερος
ήταν αυτός που σκότωσε"
Ο Νίκος Μάθεσης ήταν Κουλουριώτης,
όπως αναφέρει και ο Βαμβακάρης. Γεννήθηκε το 1907 στη Σαλαμίνα. Θεωρείται ως
ένας από τους πρωτοπόρους στιχουργούς του ρεμπέτικου με αξιόλογη συνεισφορά.
Τον καιρό των ρεμπέτηδων, έδρασε ως σκληρός και νταής στον υπόκοσμο του Πειραιά
και του ρεμπέτικου.
Πηγή: fosonline.gr
Ρουμπαλιά μου Χιώτισσα
Τραγούδι της αγάπης με προέλευση την Προποντίδα. Ο ρυθμός είναι δύσημος και
ο χορός είναι γρήγορος χασάπικος
Ποιος είδε νέο σεβνταλή1 και
της αγάπης κλέφτη,
Ρουμπαλιά,2
γαρουφαλιά
σε τριγυρνούνε τα πουλιά.
Για να ξυπνάει με το αχ και με το
βαχ να πέφτει.
Ρουμπαλιά μου
Χιώτισσα
σε είδα ψες κι αρρώστησα.
Τα μάτια σου με κάνανε, να στρώσω
δεν κοιμούμαι
Ρουμπαλιά,
γαρουφαλιά
σε τριγυρνούνε τα πουλιά.
Και το σταυρό σα Χριστιανός να κάνω
δεν θυμούμαι.
Ρουμπαλιά μου
Χιώτισσα
σε είδα ψες κι αρρώστησα.
1σεβνταλής: ερωτευμένος
2Ρουμπαλιά: γυναικείο όνομα
Ακούστε
το τραγούδι:
https://www.domnasamiou.gr/resources/audio/d14_11_sample_roubalia_garoufalia.mp3
Πηγή:
domnasamiou.gr
ΦΙΓΓΑΡΙ ΜΟΥ
ΛΑΜΠΡΟ ΛΑΜΠΡΟ
Τραγούδι με
προέλευση από τον Έβρο Δυτικής Θράκης.
Ο ρυθμός του
κομματιού είναι 6/8 (3-3) και χορεύεται στα βήματα του «ΖΩΝΑΡΑΔΙΚΟΥ».
Φιγγάρι μου βρε
‘μάν αμάν φιγγάρι μου λαμπρό λαμπρό,
νερ κι
λαμπρουγυρισμένου γαϊτάνι μ’ αγαπημένου,
νερ κι
λαμπρουγυρισμένου γαϊτάνι μ’ αγαπημένου.
------
Για φέγγεις μου
βρε ‘μάν αμάν για φέγγεις μου να περπατώ,
νερ κι στην καλή
μ’ να πάνου γαϊτάνι μ’ αγαπημένου,
νερ κι στην καλή
μ’ να πάνου γαϊτάνι μ’ αγαπημένου.
------
Μένα καλή μ’ βρε
‘μάν αμάν μένα καλή μ’ ι καρτιρεί,
νερ ‘πού τα ψηλά
σαρά(γ)ια γαϊτάνι μ’ αγαπημένου,
νερ ‘πού τα ψηλά
σαρά(γ)ια γαϊτάνι μ’ αγαπημένου.
Άφη κόρη μ’ την μάνα σου
Τραγούδι του γάμου από τον Πόντο
Άφη’ κόρη μ’, άφη’ κόρη μ’
άφη’ κόρη μ’ την μάνα σου
άφη’ κόρη μ’ την μάνα σου
και ποίσον άλλεν μάναν,
γιάρ, γιάρ, αμάν, αμάν.
Άφη’ κόρη τον κύρη σου και ποίσον
άλλον κύρην
άφη’ κόρη τ’ αδέλφια σου και ποίσον άλλα αδέλφια.
Τίμα κόρη μ’ την πεθερά σ’ ασ’ σην μάνα σ’ καλλίον
τίμα κόρη μ’ τον πεθερό σ’ ασ’ σον κύρη σ’ καλλίον
τίμα κόρη μ’ τ’ αντράδελφια σ’ ασ’ σ’ αδέλφια σ’ καλλίον
τίμα κόρη μ’ τον άντρα σου, ασ’ σ’ ολουνούς καλλίον.
Νεοελληνική απόδοση
Άφησε κόρη μου την μάνα σου και κάνε
άλλη μάνα,
άφησε κόρη μου τον κύρη/πατέρα σου και κάνε άλλον κύρη,
άφησε κόρη μου τ’ αδέλφια σου και κάνε άλλα αδέλφια.
Τίμα κόρη μου την πεθερά σου από την μάνα σου καλύτερα
τίμα κόρη μου τον πεθερό σου από τον κύρη σου καλύτερα
τίμα κόρη μου τ’ αδέλφια του άντρα σου από τ’ αδέλφια σου καλύτερα
τίμα κόρη μου τον άντρα σου απ’ όλους καλύτερα.
https://www.domnasamiou.gr/resources/audio/d35_14_sample_afi_kori_m_tin_mana_sou.mp3
Πηγή: domnasamiou.gr
Βλάχα Κόνιτσας ή Κεντημένη ποδιά
Λέγεται έτσι γιατί χορεύεται στην Κόνιτσα της Ηπείρου, & "κεντημένη ποδιά", από τα λόγια που λέγονται στο τραγούδι. Χορεύεται από γυναίκες με λαβή των χεριών από τις παλάμες & σε ρυθμό 2/4.
Στην κεντημένη σου ποδιά μωρ’ βλάχα,
μωρ’ βλάχα βλαχοπούλα και τσελιγκοπούλα,
μωρ’ βλάχα βλαχοπούλα κι Αρβανιτοπούλα.
Λαλούν αηδόνια και πουλιά μωρ’
βλάχα,
μωρ’ βλάχα βλαχοπούλα κι Αρβανιτοπούλα,
μωρ’ βλάχα βλαχοπούλα και τσελιγκοπούλα.
Στη κεντημένη μου ποδιά μωρ’ βλάχο,
βρε βλάχο βρε μπαμπέση δε σε χωράει να πέσει,
δε σε χωράει να πέσει βρε βλάχο βρε μπαμπέση.
Γιατί έχω μάνα κι αδερφούς μωρ’
βλάχο,
βρε βλάχο βρε μπαμπέση με βάζουνε στη μέση,
με βάζουνε στη μέση βρε βλάχο βρε μπαμπέση.
https://www.youtube.com/watch?v=nS7M2abSDnM
Πηγή: Youtube.com
Μια κόρη Τρικεριώτισσα - Δόμνα Σαμίου
Παραδοσιακό τραγούδι ξενιτιάς/αναγνωρισμού,
από το Τρίκερι Μαγνησίας, Θεσσαλία
Mια κόρη Τρικεριώτισσα, μια Τρικεριωτοπούλα
έχει ασημένιον αργαλειό και φιλντισένιο χτένι.
Mασούριζε, καλάμιζε και λιανοτραγουδούσε
κι ο άντρας της ερχότανε σε μαύρο καβαλάρης.
― Ώρα καλή σου λυγερή, ― Kαλώς το παλικάρι.
― Kόρη μ' αν είσ' ανύπαντρη γυναίκα να σε πάρω.
― Eγώ 'χω άντρα στην ξενιτιά τώρα δώδεκα χρόνια
ακόμα δυο τον καρτιρώ, τρία τον περιμένω
κι από τα τρία κι ύστερα καλόγρια θα πα γίνω,
καλόγρια στην ερημιά ν' αγιάσω την ψυχή μου.
― Kυρά μ' ο άντρας σ' πέθανε και είναι πεθαμένος
και τον εδάνεισα κερί κι ήρθα να μου το δώσεις.
― Σαν τον εδάνεισες κερί, διπλό να σου το δώσω.
― Eγώ τον δάνεισα φιλί κι ήρθα να μου το δώσεις.
― Σαν τον εδάνεισες φιλί, σύρε να σου το δώσει!
― Kόρη μ' εγώ είμ' άντρας σου, εγώ 'μαι κι ο καλός σου.
― Kι αν είσ' εσύ ο άντρας μου και πώς να σε πιστέψω;
πες μου σημάδια της αυλής μήπως και σε πιστέψω.
― Mηλιά(ν) έχεις στην πόρτα σου και κλήμα στην αυλή σου,
κάνει σταφύλι ραζακί και το κρασί μοσχάτο.
― Aυτά σημάδια της αυλής, τα ξέρει ο κόσμος όλος,
πες μου σημάδια του σπιτιού, μήπως και σε πιστέψω.
― Xρυσή καντήλα κρέμεται στην κλίνη που κοιμάσαι,
να φέγγει, να ξεντένεσαι και να γλυκοκοιμάσαι.
― Aυτά σημάδια του σπιτιού, τα ξέρουν οι γειτόνοι,
πες μου σημάδια του κορμιού, μήπως και σε πιστέψω.
― Eλιά ν-έχεις στο μάγουλο, ελιά στην αμασχάλη
κι ανάμεσα στο στήθος σου ήλιος με το φεγγάρι.
― Tότες ο άντρας μου είσ' εσύ, εσύ 'σαι κι ο καλός μου!
https://www.youtube.com/watch?v=VxVeuFQ-hO8
Πηγή: users.sch.gr/ipap/Ellinikos Politismos
Youtube.com
Σφουγγαράδικο τσιμάρισμα
E, γιάλεσα γιαλέσα, αγάντα γιαλέσα1
γιαλέσα ε, γιαλέσα, αγάντα γιαλέσα
γιαλέσα βρε λεβέντες, σας κόψω γω βιολέντες
βρε όλων όπο ένα δύο
βρε της Μαρίκας δε της δίνω
γιαλέσα λεβεντόνια,
της Mπαρμπαριάς γλαρόνια.
Κόρη και νιός ’ρωτεύουνταν από το παραθύρι
ο νιός τση ζήτα το φιλί κι η κόρη δαχτυλίδι.
- Mήπως νομίζεις το φιλί πως καταγής κυλιέται;
Ασήμι ν-εζυγίζετο και μάλαμα πουλιέται.
Kι ο νιός από τη λύπη του στο σπίτι του πηγαίνει.
- Στρώσε μάνα την κλίνη μου κι ο γιούκας σου ποθαίνει.
- Tι μού ’χεις γιούκα μου και κλαις και βαριονεστενάζεις;
Γιατροί μπαίνουν, γιατροί βγαίνουν δε βρίσκουν την αιτία
κι ένα μικρό γιατρόπουλο από την Ελβετία
όσ' έπιασε το χέρι του...
https://www.domnasamiou.gr/resources/audio/d03_13_sample_aganta_gialesa.mp3
1σφουγγαράδικο τσιμάρισμα
Πηγή: domnasamiou.gr
Απόψιν τα μεσάνυχτα
Παραδοσιακό τραγούδι της ξενητιάς, από την Καππαδοκία
Απόψιν
απόψιν τα μεσάνυχτα
απόψιν απόψιν τα μεσάνυχτα,
σηκώθηκα να γράψω στο πουλάκι μου,
σηκώθηκα να γράψω, τρυγονάκι μου.
Και κοντυ… και κοντυλιά δεν έγραψα
και κοντυ… και κοντυλιά δεν έγραψα,
δίχως ν’ αναστενάξω, τρυγονάκι μου
δίχως ν’ αναστενάξω για σε, πουλάκι μου.
Απόψιν απόψιν τα μεσάνυχτα
απόψιν απόψιν τα μεσάνυχτα,
μας κλέψανε την γλάστρα, τρυγονάκι μου
μας κλέψανε την γλάστρα, το πουλάκι μου.
Μας πήραν μας πήραν τον Αυγερινό
μας πήραν μας πήραν τον Αυγερινό,
τον ουρανό με τ’ άστρα, τρυγονάκι μου
τον ουρανό με τ’ άστρα, το πουλάκι μου.
Απόψιν απόψιν με σκοτώνουνε,
απόψιν απόψιν με σκοτώνουνε,
έβγα κι εσύ και κλάψε, τρυγονάκι μου
έβγα κι εσύ και κλάψε, το πουλάκι μου.
Και πάρε και πάρε από το γαίμα μου,
και πάρε και πάρε από το γαίμα μου,
τα μάγουλά σου βάψε, τρυγονάκι μου
τα μάγουλά σου βάψε, το πουλάκι μου.
Σηλυβριανή μου Παναγιά
Σηλυβριανή μου Παναγιά,
στο μπόι του λαμπάδα, τρυγονάκι μου
στο μπόι του λαμπάδα, το πουλάκι μου.
Φύλαγε το πουλάκι μου
φύλαγε το πουλάκι μου,
που ‘ναι μακρυά στα ξένα, τρυγονάκι μου
που ‘ναι μακρυά στα ξένα, το πουλάκι μου.
https://www.youtube.com/watch?v=joziKGhJibI
Πηγή: http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos Politismos
Youtube
Μια κόρη τ' απεφάσισε
Μια κόρη τ’ απεφάσισε να πάει με τους κλέφτες
βάνει φωτιά, βρ' αμάν ωχ αμάν αμάν,
βάνει φωτιά στον αργαλειό.
Βάνει φωτιά στον αργαλειό, στο φιλντισένιο χτένι,
και τ’ άρματά της φόρεσε και πάει με τους κλέφτες.
Δώδεκα χρόνους έκανε στους κλέφτες καπετάνιος
κανείς δεν τήνε γνώρισε πως ήταν κορασίδα.
Και μια Λαμπρή, μια Κυριακή, μια ’πίσημην ημέρα
βγήκαν οι κλέφτες στο χορό να ρίξουν το λιθάρι.
Το ρίχνουν τα κλεφτόπουλα, το παν σαράντα χνάρια,
το ρίχνει και η κορασιά, το πάει σαράντα πέντε.
Κι από το σείσμα το πολύ κι από το λύγισμά της
εκόπη τ’ αργυρό κουμπί και ’φάνη κάτι εφάνη.
Κι άλλοι το λένε μάλαμα κι άλλοι το λένε ασήμι·
κείνο δεν είναι μάλαμα, κείνο δεν είν' ασήμι,
μόν’ είν’ της κόρης το βυζί.
https://www.domnasamiou.gr/resources/audio/19820320_01_mia_kori_t_apefasise.mp3
Τραγούδι Δόμνα Σαμίου. Από την εκπομπή του Β Προγράμματος Από παντού της Ελληνικής γης στις 20 Μαρτίου 1982. Περιλαμβάνεται και στο cd Ιστορικά - Κλέφτικα τραγούδια με τον Ζαχαρία Καρούνη
Πηγή: domnasamiou.gr
Λενίτσα μου
(Παραδοσιακό τραγούδι από την Ήπειρο)
"Λενίτσα μου τον άντρα σου, πάνε να τον κρεμάσουν
Στην πίστη σου Γιωργάκη μου, τρέξε να τον γλυτώσεις
Κι αν τον γλυτώσω Λένη μου, εσύ τι θα μου δώσεις ?
Εκεί που πάς Γιωργάκη μου, ναρθώ κι εγώ κοντά σου
Τον Μάη που πάς για πέρδικες, θαρθώ κι εγώ μαζί σου
Να σου κρατώ τις πέρδικες και τα χρυσά άρματα σου
Λενίτσα μ' κι αν πεινάσουμε το τι ψωμί θα φάμε;
Το σάλιο σου, το σάλιο μου, ζεστό ψωμί θα τρώμε
Λενίτσα μ' κι αν διψάσουμε, το τι νερό θα πιούμε;
Το δάκρυ σου, το δάκρυ μου, κρύο νερό θα πιούμε
Λενίτσα μ' κι αν κρυώσουμε, το τι θα σκεπαστούμε;
Το χνώτο σου, το χνώτο μου, έτσι θα ζεσταθούμε
Κι αν θα νυχτώσει Λένη μου, το που θα κοιμηθούμε;
Άϊντε το μπράτσο σου, το μπράτσο μου, στρώμα να κοιμηθούμε
(Από το αρχείο μουσικών καταγραφών του Elato.)
https://www.youtube.com/watch?v=0yP1rrhUH5o
Πηγή: youtube.com
Δε σε θέλω πια
(Παραδοσιακό Μικράς Ασίας)
Το τραγούδι αυτό είναι αντιπροσωπευτικό του Σμυρναίικου μουσικού ύφους. Η Σμύρνη γνώρισε μεγάλη οικονομική, πολιτιστική και μουσική ανάπτυξη. Ήταν ίσως, το πρώτο μεγάλο αστικό κέντρο της Ανατολής με εμφανή δυτικά χαρακτηριστικά. Το γεγονός αυτό είχε άμεσο αντίκτυπο στο μουσικό ύφος που διαμορφώθηκε και το οποίο ισορροπούσε αριστοτεχνικά ανάμεσα στις μουσικές επιρροές τόσο της δύσης όσο και της ανατολής. Τραγούδια, όπως αυτό που παρατίθεται, εκτελούνταν συνήθως από εστουδιαντίνες (μικρά οργανικά και φωνητικά σύνολα στα οποία κυριαρχούσαν το μαντολίνο και η κιθάρα).
Απ’ τα πολλά που μου ‘χεις καμωμένα
Δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια.
Τα σωθικά μου τα ‘χεις μαυρισμένα
Δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πιά.
Δε μ’ αρέσουν πλέον τα γινάτια
Δεν πονώ για τα γλυκά σου μάτια
Παίζω και γελώ κι άλλην αγαπώ
Μάθετο άλλη μια πως δε σε θέλω πια.
Τι μου μηνάς πως δεν μπορείς να ζήσεις
Δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια.
Με φοβερίζεις πως θ’ αυτοκτονήσεις
Δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια.
Δε μ’ αρέσουν πλέον τα γινάτια
Δεν πονώ για τα γλυκά σου μάτια
Παίζω και γελώ κι άλλην αγαπώ
Μάθετο άλλη μια πως δε σε θέλω πια.
Αλλού να βρεις τα νάζια σου να κάνεις
Δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια
Το ίδιο το ‘χω αν ζεις κι αν αποθάνεις
Δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια.
Δε μ’ αρέσουν πλέον τα γινάτια
Δεν πονώ για τα γλυκά σου μάτια
Παίζω και γελώ κι άλλην αγαπώ
Μάθετο άλλη μια πως δε σε θέλω πια.
Γιατί περνάς κι όλο λες με θέλεις
Δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια
Τι μου μηνάς και γράμματα μου στέλνεις
Δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια.
Δε μ’ αρέσουν πλέον τα γινάτια
Δεν πονώ για τα γλυκά σου μάτια
Παίζω και γελώ κι άλλην αγαπώ
Μάθετο άλλη μια πως δε σε θέλω πια.
https://www.youtube.com/watch?v=oKkt4V60la0
Πηγή: Παραδοσιακά τραγούδια της Ελλάδας
Youtube.com
Απάνω στην τριανταφυλλιά
Παραδοσιακό Μακεδονίας / Χαλκιδική
Πρόκειται για τραγούδι της αγάπης από τη Χαλκιδική της Μακεδονίας. Τα λόγια του αναφέρονται στην αγάπη και τον έρωτα με συμβολισμούς δανεισμένους από τα φυτά και τα ζώα. Η πέρδικα και τα πουλιά της συμβολίζουν τη γονιμότητα, ενώ η τριανταφυλλιά την ομορφιά και τη χαρά. Χορεύεται ως συρτός χορός με σταυρωτά τα χέρια, γνωστός με το όνομα «τρανταφ’λιά». Σε διάφορες εκδοχές απαντάται και σε άλλα μέρη της Ελλάδας.
’Κεί
απάνω στη, κι
αμάν-αμάν-αμάν
’κεί απάνω στην τριανταφυλλιά
’κεί απάνω στην τριανταφυλλιά
έφτιασε η πέρδικα φωλιά.
Κι
αναταράχτ’ η πέρδικα
και πέσαν τα τριαντάφυλλα.
Το μάθανε οι γειτόνισσες
της Πάτρας οι αρχόντισσες.
Παίρνουν τα καλαθάκια τους
και πάνε να τα μάσουνε
στεφάνια να τα φτιάσουνε.
https://www.domnasamiou.gr/resources/audio/d24_24_sample_apano_stin_triantafyllia.mp3
Πέντε Λεβέντες Μάλωναν
Παραδοσιακό τραγούδι της Ηπείρου
Πέντε λεβέντες μάλωναν, για μια χωριατοπούλα,
για την τσαχπίνα τη Μαριώ, αχ την τσελιγκοπούλα,
για την τσαχπίνα τη Μαριώ, αχ την τσελιγκοπούλα.
Μα εκείνη άλλον αγαπάει, το Φοιτητή τον Τάκη
κι οι πέντε σαν το μάθανε, το βάλανε μεράκι
κι οι πέντε σαν το μάθανε, το βάλανε μεράκι.
Όρκο εδώσανε μαζί κι οι πέντε κάποια μέρα,
να μην αφήσουν τη Μαριώ, για να φορέσει βέρα,
να μην αφήσουν τη Μαριώ, για να φορέσει βέρα.
Βαρούν κλαρίνα και βιολιά, παντρεύεται η Μάρω,
μα κάπου, κάποια πιστολιά, της έδωσε το χάρο,
μα κάπου, κάποια πιστολιά, της έδωσε το χάρο.!!!
https://www.youtube.com/watch?v=thJFFsMm_zc
Έλα βρε Χαραλάμπη να σε παντρέψουμε
Πώς βγήκε το δημοτικό τραγούδι που περιγράφει την παγίδα που έστηναν τα σόγια στους δυσεύρετους γαμπρούς;
Έλα βρε Χαραλάμπη να σε παντρέψουμε
Να φάμε και να πιούμε και να χορέψουμε
Δεν τη θέλω! Θα την πάρεις!
Άλλα λόγια λέτε βρε παιδιά
Τι καμώματα ‘ναι τούτα, με το ζόρι παντρειά!
Αφήσετε τα λόγια και τα μοιρολόγια
Ο γέρο Χαραλάμπης δε θέλει παντρειά
Δεν τη θέλω! Θα την πάρεις!
Άλλα λόγια λέτε βρε παιδιά
Τι καμώματα ‘ναι τούτα, με το ζόρι παντρειά!
Παρ την βρε Χαραλάμπη είναι νοικοκυρά
Πλένει και σιδερώνει το χρόνο μια φορά.
Δεν τη θέλω! Θα την πάρεις!
Άλλα λόγια λέτε βρε παιδιά
Τι καμώματα ‘ναι τούτα, με το ζόρι παντρειά!
https://www.youtube.com/watch?v=xyIsokScTTI&feature=emb_logo
Ένα από τα γνωστότερα παραδοσιακά μας τραγούδια, το «Έλα βρε Χαραλάμπη να σε παντρέψουμε», γεννήθηκε μέσα από μια συνήθεια των παλιότερων χρόνων, όταν οι άντρες για παντρειά ήταν δυσεύρετοι λόγω της θνησιμότητας στους πολέμους.
Σε αρκετά χωριά, κυρίως της Αττικής και αλλού, οι οικογένειες που είχαν ανύπαντρες κόρες κατέφευγαν σε «αθέμιτα» μέσα για να τις παντρέψουν. Τα παλικάρια της οικογένειας- αδέρφια, ξαδέρφια και ανίψια- έβαζαν στο μάτι κάποιον άντρα που τον ήθελαν για γαμπρό και του έστηναν παγίδα.
Τον φώναζαν λοιπόν να τον κεράσουν ένα ποτήρι κρασί σε μια ταβέρνα του χωριού και άρχιζαν το φαγοπότι. Κατά τη διάρκεια, φρόντιζαν να γεμίσουν συνεχώς το ποτήρι του μέλλοντος γαμπρού, μέχρι που τον μεθούσαν. Έπειτα τον πήγαιναν με κάποια δικαιολογία στο σπίτι της κοπέλας που ήθελαν να αρραβωνιάσουν.
Με το που έμπαινε στην αυλή ο υποψήφιος, αμπάρωναν την εξώπορτα, έπαιρναν τα καρυοφύλλια ή ό,τι άλλο όπλο υπήρχε και έριχναν στον αέρα ώστε να ξεσηκώσουν με τους πυροβολισμούς ολόκληρο το χωριό, φωνάζοντας ταυτόχρονα: «να μας ζήσουν, να μας ζήσουν»!
Οι γείτονες ακούγοντας τη φασαρία και φτάνοντας κοντά, ρωτούσαν τι συνέβαινε. «Αρραβωνιάσαμε τη Χάιδω μας, με τον Χαραλάμπη». «Να σας ζήσουν», απαντούσαν οι γείτονες. Στο μεταξύ ο υποψήφιος γαμπρός, σουρωμένος όπως ήταν, άκουγε εμβρόντητος τα λεγόμενα, αλλά ήταν ανήμπορος να αντιδράσει… Όταν ξεμεθούσε ήταν πλέον αργά. Βρισκόταν ήδη στο σπίτι της αρραβωνιαστικιάς του.
Ολόκληρο το χωριό ήξερε πλέον, ότι ο Χαραλάμπης αρραβωνιάστηκε με την Χάιδω (όπου Χάιδω και Χαραλάμπης, μπορούσε να είναι οποιοδήποτε όνομα νέου και νέας της εποχής). Ο γαμπρός δεν μπορούσε πλέον να κάνει πίσω. Άλλωστε τι θα μπορούσε να πει; Ότι ήταν μεθυσμένος και δεν ήξερε τι του γινότανε; Δύσκολα θα τον πίστευαν. Επίσης την εποχή εκείνη το να πάρει κανείς πίσω έναν αρραβώνα ήταν μεγάλη προσβολή και μπορεί αντί για γάμος, να γινόταν «κηδεία». Έτσι ο γαμπρός, υπέκυπτε αμαχητί στην αγκαλιά της νύφης.
Πηγή: stixoi.info
mixanitouxronou.gr
Αλησμονώ και χαίρομαι
Τραγούδι της ξενιτιάς με προέλευση από την Ήπειρο
Aλησμονώ και χαίρομαι, θυμιούμαι και λυπούμαι
θυμήθηκα την ξενιτιά και θέλω να πηγαίνω.
- Σήκω μάνα μ’ και ζύμωσε καθάριο παξιμάδι.
Mε πόνους βάνει το νερό με δάκρυα το ζυμώνει
και με πολύ παράπονο βάζει φωτιά στο φούρνο.
- Άργησε φούρνε να καείς και συ ψωμί να γένεις
για να περάσ' ο κερατζής* κι ο γιός σου να πομείνει.
(*Ο κερατζής ήταν ο άνθρωπος ο οποίος διέθετε έναν αριθμό αλόγων και έκανε μεταφορές εμπορευμάτων και ανθρώπων, έναντι κάποιας αμοιβής.)
https://www.youtube.com/watch?v=k8Rp1x7m4pA
Πηγή: domnasamiou.gr
Youtube.com
Φεζοδερβέναγας
Ο «Φεζοδερβέναγας» είναι
χαρακτηριστικό τραγούδι του Ανατολικού Ζαγορίου ή Βλαχοζάγορου όπως
αποκαλείται. Αναφέρεται στον δερβέναγα Φέζο ο οποίος σκοτώθηκε από κλέφτες στο
«Τσιρνέσ’», τοποθεσία κοντά στην Βωβούσα.
Είναι, κυκλικός, κυρίως γυναικείος
χορός, που χορεύεται σε δύο μέρη. Η λαβή γίνεται από τις παλάμες και με τα
χέρια κάτω για το πρώτο μέρος, ενώ στο δεύτερο μέρος κρατάμε τους αγκώνες
λυγισμένους. Η μουσική του πρώτου μέρους είναι οργανική ενώ του δευτέρου
τραγούδι συνοδεύεται από όργανα.
Στίχοι:
Δε σ’άρεσαν τα Γιάννενα,
Φεζοδερβε-μωρέ δερβέ-δερβέναγα.
Δε σ’άρεσε κι Άρτα και πήρες δίπλα
Φεζο μ’ τα-μωρέ τα βουνά.
Και πήρε δίπλα τα βουνά
Φεζοδερβέ-μωρέ δερβέ-δερβεναγα.
Δίπλα τα κορφοβούνια και στο Τσιρνές
Φεζο μ’ ξημέ-μωρέ-ξημέρωσες.
Και στο Τσιρνές ξημέρωσες,
Φεζοδερβέ-μωρέ-δερβέ-δερβέναγα.
Στα βλάχικα κονάκια, εκεί οι κλέφτες
Φεζο μ’ ειν’-μωρέ-ειν’πολλοί.
https://www.youtube.com/watch?v=7jiCvZqvjWg&feature=emb_logo
Πηγή:
ipirosparadosi.gr
Δεροπολίτισσα ή Ντιροπολίτισσα.
Τραγούδι των περιοχών Πωγωνίου και Δρόπολης στο ρυθμό του στρωτού πωγωνίσιου 4/4. Το περιεχόμενο του τραγουδιού αναφέρεται στο προνόμιο που είχαν οι κάτοικοι της Δρόπολης κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας να μπορούν ελεύθερα να εκτελούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα.
Άιντε μωρ' Δεροπολίτισσα μωρ' καημένη,
άιντε μωρ' Δεροπολίτισσα ζη-μωρ' ζηλεμένη.
Άιντε σαν θα πας στην εκκλησιά μωρ' καημένη,
άιντε σαν θα πας στην εκκλησιά ζη-μωρ' ζηλεμένη.
Άιντε για προσκύνα και για μας μωρ' καημένη,
άιντε για προσκύνα και για μας ζη-μωρ' ζηλεμένη.
Άιντε με λαμπάδες και κεριά μωρ' καημένη,
άιντε με λαμπάδες και κεριά ζη-μωρ' ζηλεμένη.
Άιντε μη μας σφάξει η Τουρκιά μωρ' καημένη,
άιντε μη μας σφάξει η Τουρκιά ζη-μωρ' ζηλεμένη.
https://www.youtube.com/watch?v=a3o0qOtJoAo
Πηγή: Gelisavet - youtube.com
Μπρε Μανώλη, Μανωλάκη
(Από το Σαμμακόβι της Θράκης)
Μπρε Μανώλη, Μανωλάκη, μπρε καλό παιδί,
τι καλή γυναίκα πού ‘χεις κι όμορφο παιδί.
-Πού την είδες, πού την άκουσες και την άρεσες ;
-Μέσ’ τον γκιούλ μπαχτσέ την ειδα και την άρεσα.
-Πες μου πες μου τί φορούσε να σ’ εμπιστευτώ.
-Γχιουλγκιουγλί σαλβάρι φόργειε κι’ άσπρο λιμπαντέ,
και γκιορντάνι στο λαιμό ντης, κείνος μ’ έκαψε.
-Σήκω, πάπια μ’, σήκω, χήνα μ’, σήκω κι’ άλλαξε,
τα χρυσά σου ρούχα βάλε και σεργιάνισε.
Πηγή: xorio.gr
Τι σε μέλλει εσένανε
Παραδοσιακό ( Μικρά Ασία - Σμύρνη )
Τι σε μέλλει
εσένανε
από πού είμαι εγώ
απ' το Καραντάσι
φως μου
ή απ' το Κορδελιό
Τι σε μέλλει εσένανε
κι όλο με ρωτάς
από ποιο χωριό
είμαι εγώ
αφού δε μ' αγαπάς
ξέυρουν ν'
αγαπούν
ξεύρουν τον καημό
να κρύβουν
ξεύρουν να
γλεντούν
κι όλο με ρωτάς
από ποιο χωριό
είμαι εγώ
αφού δε μ' αγαπάς
κι όλο με ρωτάς
αφού δε με
λυπάσαι φως μου
και με τυραγνάς
κι όλο με ρωτάς
από ποιο χωριό
είμαι εγώ
αφού δε μ' αγαπάς
να βρω παρηγοριά
να βρω μες στην
Αθήνα μας
αγάπη κι αγκαλιά
κι όλο με ρωτάς
από ποιο χωριό
είμαι εγώ
αφού δε μ' αγαπάς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου