Χορός καλαματιανός

Χορός καλαματιανός

 

 

Ο καλαματιανός ανακηρύχτηκε «εθνικός πανελλήνιος χορός». Η αρχαία καταγωγή και η σημασία του στους γάμους και στη φιλία.

Ανάμεσα στα 19 νέα στοιχεία που εγγράφονται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, βρίσκεται ο γνωστός και αγαπημένος καλαματιανός. Είναι ο πιο χαρακτηριστικός παραδοσιακός χορός που χορεύεται σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, µε μικρές παραλλαγές στις διάφορες περιοχές.

 

Ο καλαματιανός ή συρτός έχει κατά πάσα πιθανότητα τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Φαίνεται πως είναι ο αρχαίος «όρµος», όπως τον ονομάζει ο Λουκιανός. Οι απεικονίσεις χορών σε διάφορα αρχαία αγγεία και  και τοιχογραφίες έχουν πολλά από τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα.

 

Είναι ένας χορός με βήματα και μουσική που εκφράζουν νεανικότητα, χαρά και αισιοδοξία. Δεν είναι τυχαίο που σε γάμους και γλέντια, ο καλαματιανός πρωταγωνιστεί.

 

Το σχετικό με το χορό τραγούδι εγκωμιάζει ιδιαίτερα το μεταξωτό καλαματιανό μαντήλι, που, τραγουδώντας ο χορευτής, λέει ότι θέλει πολύ να το αποκτήσει, για να το δέσει γύρω από το λαιμό του.

 

Από τα γαμήλια έθιμα, γνωρίζουμε ότι σε παλιότερα χρόνια, στο γάμο η νύφη χάριζε στους στενούς συγγενείς και φίλους του γαμπρού από ένα μεταξωτό καλαματιανό μαντήλι, που εκείνοι το έδεναν γύρω από το λαιμό τους. Ένα τέτοιο δέσιμο συμβόλιζε την αφοσίωση και τη φιλία.

 

Κατά μια άλλη εκδοχή τη χρήση μαντηλιού το επέβαλαν λόγοι τιμής, καθώς ήταν ηθικά ανεπίτρεπτο ο άντρας να κρατά το γυμνό χέρι της κοπέλας.

 

Ο Καλαματιανός θεωρείται ο σπουδαιότερος από τους συρτούς χορούς και είναι χαρακτηριστικός ιδιαίτερα για την αρμονία του, την ποικιλία του, ακόμα και τη λατρευτική καταγωγή του και βέβαια για τον απευθείας δεσμό του με την τελετή και το βαθύτερο νόημα του γάμου.

Τα χαρακτηριστικά του

Χαρακτηριστικά επίσης του παραδοσιακού χορού είναι η σεμνότητα στις χορευτικές κινήσεις και η αρχαία λατρευτική καταγωγή του. Η εκτέλεση του συρτού χορού γίνεται από πολλούς μαζί χορευτές και χορεύτριες, που είναι πιασμένοι από τα χέρια και χορεύουν σε σχήμα κύκλου.

 

Στη βασική του μορφή έχει δώδεκα βήματα, από τα οποία τα επτά πρώτα είναι προς τα εμπρός και τα υπόλοιπα πέντε επί τόπου.

 

Είναι ένας χορός «κυκλικός» ή «κύκλιος», όπως οι ανάλογοι αρχαίοι ελληνικοί χοροί. Ο πρώτος του χορού, ο «μπροστινός», είναι αυτός που «σέρνει το χορό». Είναι ο μόνος, που αυτές τις στιγμές έχει ιδιαίτερη τιμή, αλλά και ο μόνος που μπορεί να έχει χορευτικές πρωτοβουλίες.

 

Οι υπόλοιποι χορευτές, παρακολουθούν και ακολουθούν. Τον «μπροστινό» διαδέχονται κάθε τόσο άλλοι, και έτσι όλοι οι χορευτές περνάνε από την τιμητική θέση. Έτσι έχουν την ευκαιρία να επιδείξουν τις χορευτικές τους ικανότητες.

 

«Εθνικός πανελλήνιος χορός»

Το υπουργείο Πολιτισμού, μέσω της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς εφαρμόζει, από το 2006, στην Ελλάδα την Σύμβαση για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003).

 

Στην ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού για τα νέα στοιχεία που εγγράφονται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, περιγράφει τον καλαματιανό  ως εξής:

 

“Ένα είδος συρτού κυκλικού χορού που η μουσική του (οργανικοί σκοποί και τραγούδια) χαρακτηρίζεται από τον ασύμμετρο επτάσημο ρυθμό (7/8: 3+2+2). Tο βασικό κινητικό του μοτίβο συναντάται σε πολλά μέρη της Ελλάδας και στη Διασπορά, όπου διαδόθηκε μέσω της εγκύκλιας παιδείας.

Έχει επικρατήσει ως «εθνικός πανελλήνιος χορός», αποτελώντας τον πλέον δημοφιλή και και λειτουργικό ελληνικό δημοτικό χορό όπου συγκλίνουν και συμμετέχουν άτομα διαφορετικής εθνοπολιτισμικής καταγωγής και προέλευσης”.

 

Πηγή χαρακτηριστικής φωτογραφίας : youtube.com

Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/o-kalamatianos-anakirychtike-ethnikos-panellinios-choros-i-archaia-katagogi-kai-i-simasia-toy-stoys-gamoys-kai-ti-filia/

Ο όρκος των Κρητικών βοσκών μπροστά στον Αρχάγγελο Μιχαήλ

Ο όρκος των Κρητικών βοσκών μπροστά στον Αρχάγγελο Μιχαήλ

 

 

Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ συνδέεται με μια ιδιαίτερη σχέση με τον Κρητικό Βοσκό. Αυτή η σχέση αναδεικνύει τις παραδοσιακές αξίες και πρακτικές της κοινωνίας της Κρήτης, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ζωοκλοπής.

 

Όταν κάποιος διαπίστωσε ότι του είχαν κλέψει ζώα, δεν απευθυνόταν στις αρχές, αλλά στους συγγενείς και φίλους του. Μαζί, καταλήγανε στο όνομα του βοσκού που θεωρούνταν ύποπτος. Ο κατηγόρος δρούσε με μια ενθουσιώδη εμπιστοσύνη, απευθυνόμενος στον ύποπτο με την ερώτηση αν είχε κλέψει τα ζώα του.

 

Η διαδικασία συνεχίζεται με τον ύποπτο να αρνείται την κατηγορία και να καλείται να «δείξει οπλή»—δηλαδή, να αποκαλύψει τα κλεμμένα ζώα που είχε κρυμμένα. Αν ο ύποπτος δεν μπορούσε να αποδείξει την αθωότητά του, του προτεινόταν να «ξεκαθαριστεί».

 

Το «ξεκαθάρισμα» περιλάμβανε έναν όρκο μπροστά στον Άι-Στράτηγο, έναν θαυματουργό άγιο που θεωρείται ψυχοβγάλτης. Ο ύποπτος τοποθετούσε το δεξί του χέρι πάνω στην εικόνα του Αγίου και ορκίζονταν ότι θα παρέμενε αθώος, με ισχυρές αναφορές στο Θεό και τη ψυχή του. Αν κάποιος κατέθετε αυτόν τον όρκο, αποδεχόταν ότι δεν θα τολμούσε να ψευδοορκιστεί μπροστά σε μια τέτοια πνευματική παρουσία.

 

Από κείμενο του Γ.Μανουσάκη αντλούμε πολύτιμα στοιχεία για τη σχέση αυτή.

 

Όταν γινόταν ζωοκλοπή ο «παθός», δεν πήγαινε στο δικαστή ή στο χωροφύλακα. Έβρισκε τους συγγενείς, τους συντέκνους του και τους φίλους του και αφού κουβεντιάζανε και συγκλίνανε στο όνομα του βοσκού, που ήταν ύποπτος, πηγαίνανε και του του λέγανε

 

«Ψυχανεμίζομαι πως εσύ ΄σαι που μου ΄κλεψες τα οζά»

 

Εκείνος αρνιούντανε.

 

-Δείξε μου οπλή…

 

Τούτο σήμαινε να του δείξει τα κλεμμένα ζώα που ΄χε κρυμμένα και απ΄όπου σίγουρα προέρχουνταν το κρέας που του πρόσφερε στο τραπέζι.

 

Αν ο ύποπτος του ΄δειχνε ξένα ζώα εκείνος τον άφηνε και πήγαινε αλλού να γυρεύει τα δικά του.

 

Αν αρνιούντανε του πρότεινε να «ξεκαθαριστεί» για να γλιτώσει από την υποψία.

 

Το ξεκαθάρισμα ήταν ένας επίσημος όρκος που δίνουνταν μπροστά στο φοβερό και θαυματουργό Άι –στράτηγο.

 

Ο ύποπτος για ζωοκλοπή έβαζε το δεξί του χέρι πάνω στην εικόνα και ορκίζονταν:

 

«Ως ξεχωρίζει η χέρα μου από την εικόνα του Αγίου, ετσά να ξεχωρίσει η ψυχή μου απού το κορμί μου κι απού το Θεό. Να μην έχω να κάμω με το Θεό παρά ώρα θανάτου μου να περνά το τάγμα τω διαόλω να πάρει την ψυχή μου, ανέ γνωρίζω ή κατέω, έργο ή βουλή για τα οζά σου.»

 

Όποιος έλεγε τούτα τα λόγια απαλλάσσουνταν από κάθε υποψία, γιατί κανείς δεν τολμούσε να ψευτοορκιστεί μπροστά στον Ψυχοβγάλτη Άγιο.

 

Πηγή: maleviziotis.gr

 

Πώς οι παραδοσιακοί χοροί βελτιώνουν την υγεία

Πώς οι παραδοσιακοί χοροί βελτιώνουν την υγεία

 

 

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι, κάθε ηλικίας, στρέφονται στην εκμάθηση παραδοσιακών χορών για να ασκηθούν και να κοινωνικοποιηθούν 

 

Τις περισσότερες φορές, το πανηγύρι γινόταν γύρω από τον μεγάλο πλάτανο, κοντά στην εκκλησία, στην κεντρική πλατεία, τη μέρα που γιόρταζε ο άγιος του χωριού. Δίπλα από τις υπαίθριες ψησταριές και τα καζάνια που ετοίμαζαν το γιορτινό φαγητό, ο παπάς, ο δήμαρχος, ο πρόεδρος του χωριού και ο αγροφύλακας, πιάνονταν χέρι χέρι για να δώσουν το σήμα και να αρχίσει ο χορός.

 

Σήμερα πια, αρκετές δεκαετίες μετά, από τις αίθουσες των παραδοσιακών συλλόγων μπορεί να λείπουν οι χωριάτικες πίτες, η ζωντανή μουσική και τα παραδοσιακά όργανα, αλλά ο ρυθμός του Συρτού, του Τσάμικου, του Μαλεβιζιώτη, του Ζαγορίσιου και του Ζωναράδικου προσκαλεί ανθρώπους κάθε ηλικίας να ενώσουν τα χέρια, με ή χωρίς το γνωστό μαντήλι, για να σύρουν τον χορό. Δεν χρειάζεται, μάλιστα, να περιμένει κανείς να γίνει κάποιο πανηγύρι, όπως τις πολύ λίγες φορές το χρόνο που γινότανε παλιά, αφού το ραντεβού των συλλόγων κλείνεται δύο φορές την εβδομάδα.

Moto GP: Γκραν Πρι Ολλανδίας | RACE

«Τα τελευταία χρόνια, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Πριν από τριάντα, σαράντα, πενήντα ή εξήντα χρόνια, τα πανηγύρια και τα γλέντια ήταν ένα κομμάτι της ζωής των ανθρώπων, όμως δεν γίνονταν πολλές φορές τον χρόνο. Τώρα πια τα μαθήματα που διοργανώνουν οι πολιτιστικοί σύλλογοι αφορούν κάθε ηλικία και κάθε επίπεδο, ενώ, όπως αποδεικνύουν οι επιστημονικές μελέτες των τελευταίων τριάντα χρόνων, έχουν πολλά και σημαντικά οφέλη για την υγεία, ως μια μορφή αερόβιας άσκησης» επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Πολύδωρος Γιαννάκης, καθηγητής Φυσικής Αγωγής, ειδικός Παραδοσιακού Χορού, επιστημονικός συνεργάτης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

 

Πώς μεταφέρεται η ιστορία, η παράδοση και ο πολιτισμός

Μπορεί να λείπουν στοιχεία του παρελθόντος, οι παραδοσιακοί χοροί, όμως, έχουν ακόμη τη δύναμη να ξυπνούν μνήμες στους παλαιότερους και να μεταδίδουν στους νεότερους στοιχεία της ιστορίας, της παράδοσης και του πολιτισμού ενός τόπου.

 

Σύμφωνα με τον κ. Γιαννάκη, όταν κάποιος μαθαίνει Πεντοζάλη από την Κρήτη, Κότσαρι από τον Πόντο, Ζάραμο από τη Μακεδονία και Μπαϊντούσκα από τη Θράκη, έρχεται σε επαφή με στοιχεία της παράδοσης κάθε τόπου, με διαφορετικά είδη μουσικής και με ήχους από παραδοσιακά όργανα.

 

Οφέλη για την ψυχική και τη σωματική υγεία

Ταυτόχρονα, σημαντικά οφέλη προκύπτουν για την ψυχική και σωματική υγεία. «Για παράδειγμα, έρευνα σε ηλικιωμένους που χόρευαν παραδοσιακούς χορούς έδειξε βελτίωση της ψυχικής τους κατάστασης, της διάθεσής τους και της ποιότητας ζωής τους. Σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού διαπιστώθηκε βελτίωση της σωματικής λειτουργίας, μείωση των συμπτωμάτων κατάθλιψης και αύξηση του αισθήματος ικανοποίησης από τη ζωή. Στον γενικό πληθυσμό, τα οφέλη περιλαμβάνουν ακόμη τη μείωση του άγχους και τη βελτίωση της αυτοεκτίμησης και της αυτοαποτελεσματικότητας», προσθέτει.

 

Παρόμοια ήταν και τα αποτελέσματα έρευνας του κ. Γιαννάκη που διενεργήθηκε το 2021, κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid - 19, με διαδικτυακά μαθήματα παραδοσιακών χορών. Στην έρευνα συμμετείχαν 147 άτομα, που χωρίστηκαν σε μια ομάδα παρέμβασης και σε μια ομάδα ελέγχου. Στην πρώτη ομάδα περιλαμβάνονταν όσοι συμμετείχαν στα μαθήματα και στη δεύτερη όσοι δεν συμμετείχαν. Με βάση τις απαντήσεις σε σχετικά ερωτηματολόγια, όλα τα θετικά αποτελέσματα που αναφέρθηκαν νωρίτερα καταγράφηκαν στην ομάδα παρέμβασης.

 

Επιπλέον, ο ίδιος γνωστοποιεί πως σε ό,τι αφορά τη σωματική υγεία, «οι παραδοσιακοί χοροί βελτιώνουν την καρδιοαναπνευστική αντοχή, βοηθούν στη φόρτιση των οστών μειώνοντας τον κίνδυνο της οστεοπόρωσης, βελτιώνουν τη μυική ισχύ αλλά και τη στατική και δυναμική ισορροπία, προστατεύοντας από τις πτώσεις και τον τραυματισμό από αυτές. Παράλληλα, έχουν θετική επίδραση στην οσφυαλγία και τον πόνο στη μέση, την ισχυαλγία και τον ερεθισμό του ισχιακού νεύρου, πετυχαίνοντας παρατεταμένη ανακούφιση και μειώνοντας ακόμη και τη λήψη φαρμάκων».

 

Στους πολιτιστικούς συλλόγους, οι άνθρωποι έρχονται πιο κοντά

Όπως στα πανηγύρια και στα γλέντια δινόταν μια ευκαιρία σε γνωστούς και συγγενείς, από κοντινούς ή μακρινούς τόπους, να ξανασυναντηθούν, έτσι και στις διοργανώσεις των παραδοσιακών συλλόγων γνωρίζονται και συναντώνται άνθρωποι από διαφορετικές περιοχές.

 

«Πρώτα απ' όλα, οι άνθρωποι πιάνονται χέρι με χέρι, κοινωνικοποιούνται, χορεύουν, συνεργάζονται, χαμογελούν μαζί», τονίζει ο καθηγητής Φυσικής Αγωγής και Ειδικός Παραδοσιακού Χορού. Ο ίδιος επισημαίνει ακόμη ότι «στην έρευνα με τα διαδικτυακά μαθήματα παραδοσιακών χορών, συμμετείχαν άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτιστικούς συλλόγους, για παράδειγμα από τη Θεσσαλονίκη και τα Γιαννιτσά. Όταν η έρευνα ολοκληρώθηκε, συνέχισαν να συναντώνται αρχικά διαδικτυακά και στη συνέχεια διά ζώσης. Άρχισαν να επικοινωνούν και έγιναν φίλοι ενώ διατήρησαν και τις παρέες τους».

 

Μαθήματα και στη διασπορά 

 Οι παραδοσιακοί χοροί αποτελούν σημείο - κλειδί, που ενώνει το παρελθόν και το παρόν, αλλά και την πατρίδα με την ομογένεια. Ο κ. Γιαννάκης αναφέρει χαρακτηριστικά ότι σήμερα πια γίνονται διαδικτυακά μαθήματα παραδοσιακών χορών, με τη συμμετοχή ομογενών από την Αυστραλία, ενώ πολλοί παραδοσιακοί σύλλογοι και φορείς στην Ελλάδα έχουν εντάξει τέτοια μαθήματα στο πρόγραμμά τους, ενώνοντας την ελληνική κοινότητα του εσωτερικού και με τις ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού.

 

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

 

Μαντινάδα

Μαντινάδα

 

Η μαντινάδα ή πατινάδα ή κοτσάκι είναι ποίημα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε ομοιοκαταληξία ή και τέσσερα ημιστίχια που δεν ομοιοκαταληκτούν απαραίτητα. Αποτελεί μέσο αυθόρμητης λαϊκής έκφρασης σε αρκετά μέρη της Ελλάδας, κυρίως όμως ως κατηγορία του νησιώτικου ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη, που είναι ξακουστή για τις μαντινάδες της.

 

Αυτό το είδος της έμετρης λαϊκής έκφρασης στις Κυκλάδες και ιδιαίτερα στην Απείρανθο της Νάξου λέγεται "κοτσάκι". Αντίστοιχα ονόματα αυτού του είδους είναι επίσης τα λιανοτράγουδα, οι ρίμες, οι παρόλες τα "στιχάκια" ή τα "δίστιχα" άλλων περιοχών της Ελλάδας.

 

Ειδικότερα, η κρητική μαντινάδα διακρίνεται για την ιδιάζουσα έκφραση, το μεστό της φράσης και αντανακλά τα αισθήματα, τη σκέψη και τη ζωή του κρητικού λαού. Αντλεί τη θεματολογία της από ποικίλους τομείς και ανάλογα διακρίνονται σε σκωπτικές μαντινάδες, ερωτικές, ευκαιριακές και φιλοσοφικές. Είτε ως φιλοσοφία, είτε εκφράζοντας παράπονο, η μαντινάδα επί αιώνες συνοδεύει τους Κρητικούς σε όλες τους τις στιγμές και στις εκδηλώσεις, στο σημείο που όσοι δεν είναι από την Κρήτη την θεωρούν αποκλειστικά κρητική ποιητική δημιουργία.

 

Δείγματα κρητικών μαντινάδων

 

Πολλές μαντινάδες υμνούν την αγαπημένη. Έτσι, μια μαντινάδα λέει:

Μοσχοκανελοκόκκαλη, κανελοζυμωμένη

Γαρεφαλοχνωτάτη κι ακριβαναθρεμμένη^[1].

Μόνο σε μια περίπτωση, το Θάνατο φοβούμαι

μην είναι ο Άδης ψεύτικος και δε συναντηθούμε.

 

Επίσης, μπορεί να εκφράζει θαυμασμό για τη χάρη και την αβρότητά της:

Να ζήσεις μόνο μιαν αυγή, τόση ζωή σε φτάνει

ρόδο π' ανθεί πολύ καιρό, τη μυρωδιά του χάνει.

Άσπρης μυρθιάς μυρτόφυλλο/πράσινης δάφνης φύλλο,

Στρογγυλομηλοπρόσωπη κι εθάμπωσες τον ήλιο.

 

Εξάλλου, μπορεί να γίνεται έπαινος και για το σαγηνευτικό της βλέμμα:

Μάθια ζαχαροξάνοιχτα, ζαχαροπαιγνιδάτα

Που χαμηλοξανοίγετε και γνέφετε κλεφτάτα.

 

Άλλοτε εκφράζονται οι μυστικοί πόθοι του ερωτευμένου:

Για σένα καρυδαρρωστώ κι αμυγδαλοδιαβαίνω

Και σταφυλομαραίνομαι κι ανθρώπου δεν το λέω.

Τα λίγα λόγια ζάχαρη και τα καθόλου μέλι

Αγάπη που 'ναι μπιστικιά, παινέματα δε θέλει.

 

Ακόμη, η μαντινάδα μπορεί να αποτελεί και όρκο αγάπης:

Μες στη φωθιά να καίγωμαι, σαν το κερί να λιώνω,

Άθος να γίνει το κορμί για σε, δε μετανιώνω.

Την ύστερη μου αναπνοή, μια θα 'ναι η πεθυμιά μου

να κλείσεις με τα χέρια σου, τα μάτια τα δικά μου.

 

Πολλές φορές στα δίστιχα εκφράζεται και το μαρτύριο των ερωτευμένων:

Κλαίω, πονείς, πονώ και κλαις, κλαις και πονείς και κλαίω

Και καίγομαι και κλαις εσύ, και καίγεσαι και κλαίω.

Η νύχτα δίνει μου χαρά κι η μέρα φέρνει πόνο

γιατί έρχεσαι και σμίγωμε, στα όνειρά μου μόνο.

 

Προτρέπει και σε υπομονή:

Ως έχεις την απομονή, έχε και την ολπίδα

Με τον καιρό το γιασεμί αθεί και βγάνει φύλλα.

 

Ο πόνος του χωρισμού επίσης περιγράφεται πολλές φορές:

Εγώ του Χρόνου επίστεψα και το καμε το θαύμα

κι αν ήσουν κάτι κάποτε, εδά δεν είσαι πράμα!

Άλλους γιατρεύει ο χωρισμός, κι άλλους τους θανατώνει

άλλος χωρίζει και γελά, κι άλλος πονεί και λιώνει.

Αγάπη που δεν κράτησε, μην τη κρατείς στη σκέψη

όνειρο πες πως ήτανε και χάθηκε στη φέξη!

Μισεύγεις, κλαίνε τα πουλιά, μαραίνονται τα δάση

Άχι, τον έρμο τον καιρό, και πότε θα περάσει.

 

Άλλοτε είναι πρόκληση και πείσμα:

Αγάπη δίχως πείσματα, δίχως καημό και πόνο

Είναι αγάπη ψεύτικη, ψευθιάς αγάπη μόνο.

 

Άλλοτε γνωμικό:

Μην τόνε κλαις τον αετό όπου πετά όντε βρέχει

Μα κλαίγε το μικρό πουλί, οπού φτερά δεν έχει.

 

Άλλοτε πείραγμα ή αστεϊσμός:

Ήμουνε κράχτης πετεινός κι εδά στα γεραθειά μου

Να με τζιμπούν οι γι-όρνιθες δεν το βαστά η καρδιά μου.

 

Ιστορία

Το όνομα "μαντινάδα" θεωρείται εξελληνισμένος τύπος του ενετικού "mantinada", που είναι ταυτόσημο με το ιταλικό "mattinata", που σημαίνει «τραγούδι του πρωϊνού» ή «πρωινό τραγούδι» (απ’ την Ιταλική λέξη “il mattino”).^[2] Το ύφος αυτό λαϊκής έκφρασης θεωρείται πως εισήχθη και έγινε δημοφιλές κατά τη Φραγκοκρατία/Ενετοκρατία, λόγω ιταλικών επιρροών.^[3] Τα ποιήματα αυτά ήταν γνωστά και ως "Ερωτοπαιγνια" ή "Καταλόγια"^[3]. Ακολουθούν δύο δείγματα του 15ου αιώνα:

Εψές επερνοδιάβαινα, κόρη, εκ της γειτονιάς σου

κι η γειτονιά σου μ΄ ήννοιωσεν και συ κόρη εκοιμάσου.(!)

Όλοι δοξεύουν μ΄ άρματα, όλοι με τα δοξάτια (αντί δοξάρια)

κι εσύ εκ το παραθύρι σου δοξεύεις με τα μάτια. (!)

 

Αλλά και στην ελληνική αρχαιότητα παρατηρούνται τέτοια άσματα, του αρχαίου "κώμου" των υπερεύθυμων που κατά ομάδες μετά από γλέντι (ευωχία) περιερχόμενοι τους δρόμους τραγουδούσαν «εκωμαόδουν» τα αισθήματά τους κάτω από τα παράθυρα των εκλεκτών τους. Χαρακτηριστικό το δίστιχο του αλεξανδρινού ποιητή Καλλίμαχου που αποκαλεί την καλή του Κωνώπιον^[4]:

Ούτως υπνώσαις, Κωνώπιον ως εμέ ποιείς

κοιμάσθαι ψυχροίς τοίσδε παρα προθύροις

(= να κοιμάσαι κι εσύ Κωνώπιον όπως κι εμένα με κάνεις

να ξαγρυπνώ μπρός στο κρύο σου πρόθυρο)

("Πρόθυρο": χώρος πριν τη θύρα, δηλ. την πόρτα)

Συνεπώς ως είδος λαϊκού τραγουδιού φέρεται να είναι αρχαίο Ελληνικό.

 

Λαογραφία

Οι μαντινάδες τραγουδιώνται κυρίως σε γάμους, βαπτίσια, σε εύθυμες συγκεντρώσεις κατά τη διάρκεια γλεντιού ή χορών αλλά και ως καντάδες.

Πουλιά κι΄αϊδόνια κελαϊδούν

εις τα παράθυρα σας

να είναι καλορίζικα

τα στεφανώματα σας.

 

Βιβλιογραφία

• Αφιέρωμα στη μαντινάδα, Έρεισμα, τχ. 5-6 (Ιουλ. 1996), σ. 5-97
• Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971.
• Λιουδάκη Μαρίας, Λαογραφικά Κρήτης, τομ Α΄, Μαντινάδες, εκδ. Ελευθερουδάκη 1936.
• Κωστης Γ.Καλλεργης,Μαντιναδες και τραγουδια της Κρητης,Ρεθυμνο 2006.
• Σταυρος Εμμ.Φωτακης, Ριζιτικα και Μαντιναδες, Ρεθυμνο 2007.
• Μιχαλης Γ.Βαβουρακης, Κρητικες Μαντιναδες Ριμες και Ριζιτικα, Ηρακλειο 1992.
• Γιαννης Δερμιτζακης, Κρητικες Μαντιναδες,Σητεια 1968.
• Νικος Βιτωρος,Κρητικες Μαντιναδες,Ρεθυμνο 2004.
• Εμμανουηλ Κοντογιαννης, Τα Κανακια της Κρητης,Ηρακλειο 1966.

 

Παραπομπές

1. Συλλογή μαντινάδων, Πλουμάκη Εμμανουήλ
2. «Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΑΪΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. AYTO Ζωή Σαβίνα - PDF Free Download». docplayer.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020.
3. «ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ: Βυζαντινή Ερωτική Ποίηση 15-16ου αι.: Ερωτοπαίγνια - Καταλόγια». www.peri-grafis.net. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2022.

4. «Callimachus, Epigrams, Fragmenta, poem 64». www.perseus.tufts.edu. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2022.

 

 

Πηγή: https://el.m.wikipedia.org

Φωτογραφία: http://iscreta.gr