Η θάλασσα στη λαϊκή παράδοση           Σύμφωνα με κοσμογονικούς μύθους η θάλασσα ήταν αρχικά ενωμένη με τον ουρανό, απομακρύνθηκαν όμως με τον καιρό για διάφορους λόγους. Λέει μια παράδοση γνωστή στη Πελοπόννησο και σε άλλα μέρη: «Όταν ήταν κολλητά ο ουρανός και η γη, επειδή ήταν μεγάλη η στενοχώρια και δεν μπορούσαν να υποφέρουν συμφώνησαν ο Θεός και η Θάλασσα να δώσουν ο ένας τού άλλου κλωτσιές, όσο που να λάβει ο Ουρανός το ύψος και η Θάλασσα το βάθος που χρειάζονταν. Πρώτος κλώτσησε ο Ουρανός και η Θάλασσα έγινε βαθύτερη. Κλώτσησε και η Θάλασσα και ο Ουρανός υψώθη αρκετά, αλλ’ επειδή χρειαζόταν περισσότερο ύψος, κλώτσησε άλλη μια φορά τη Θάλασσα. Αυτή, όμως, φθόνησε το Θεό και ήθελε να έχει περισσότερο βάθος από το ύψος τού Ουρανού για να είναι καλύτερη. Γι αυτό δεν κλώτσησε και αυτή, κατά τη συμφωνία. Ο Ουρανός παραπονέθηκε στο Θεό, και ο Θεός θύμωσε και για να παιδέψει τη Θάλασσα για την περηφάνιά της, την χαλίνωσε με τρεις τρίχες από ουρά αλόγου. Από τότε μουγκρίζει η Θάλασσα και φοβερίζει τον Ουρανό, αλλά δεν μπορεί να σπάσει το χαλινάρι. Μερικοί, όμως, λένε πως κατόρθωσε ως τα τώρα να κόψει τις δύο τρίχες, και μόνο μια τη βαστά. Αν κόψει και αυτή θα ξαπολυθεί και θα πνίξει όλη την οικουμένη». Η δοξασία ότι η θάλασσα έχει «χαλινωθεί» εκφράζεται και έμμετρα σε τραγούδι τής Κύπρου: «Η θάλασσα τον ουρανό πολλά τόν φοβερίζει γιατί τήν εχαλίνωσε χαμαί και μουγκαρίζει». Οι (εξαιρετικά εύθραυστες βέβαια) «τρίχες» αλόγου, με τις οποίες είναι δεμένη η θάλασσα, φαίνεται πως υπονοούν την άμμο, η οποία πιστεύεται ότι αποτελεί φραγμό στην ορμή της θάλασσας. Η αντίληψη αυτή εκφράζεται στους στίχους ενός ποντιακού τραγουδιού: «Οντεν εχτίστεν κιβωτός κ’ εθεμελιώθεν κάστρος, και μαργιλών’ (=περιβάλλεται) η θάλασσα τριγύ­ρου με την άμμον...» Θαλασσινός δαίμονας της νεοελληνικής μυθολογίας, που αποτελεί επέκταση του αρχαίου μύθου για τις Γοργόνες, τις Σειρήνες και τη Σκύλλα. Η Γοργώ, όπως λεγόταν από τους αρχαίους, ήταν κόρη της Γης και σκοτώθηκε στη γιγαντομαχία από την Αθήνα. Στα νεώτερα χρόνια μυθολογείται ως αδερφή του Μ. Αλεξάνδρου που από τη μέση και κάτω είχε ουρά ψαριού, γιατί τιμωρήθηκε επειδή είχε κλέψει από τον αδερφό της το αθάνατο νερό. Γύριζε στις θάλασσες και ρωτούσε τους ναυτικούς: "Ο βασιλιάς Αλέξανδρος απέθανε, για ζει;". Κι αν εκείνοι δεν της απαντούσαν "ζει και βασιλεύει", αυτή τους βούλιαζε το πλοίο "μ' ένα χτύπημα της ουράς της". Η Γοργόνα αποτελεί αγαπητό θέμα στη λαϊκή τέχνη και παρασταίνεται από ξύλο πάνω στην πλώρη των πλοίων. Επίσης πολλοί ναυτικοί την απεικονίζουν με τατουάζ πάνω στο σώμα τους. Η νεοελληνική λογοτεχνία, ιδίως η θαλασσινή, αφιερώνει πολλά διηγήματά της στο μύθο της Γοργόνας. Η θάλασσα, εκτός από τη γνωστή παράδοση για τη Γοργόνα, συνδέεται και με πολλές άλλες διηγήσεις για στοιχειά και στοιχειωμένους τόπους, για βουλιαγμένες πολιτείες, μαγεμένες σπηλιές, απολιθωμένους ναυτικούς κ.λπ., και έχει αποτελέσει πολύ αγαπητό θέμα στη δημοτική ποίηση.  Κύριος τού υγρού στοιχείου στη χριστιανική παράδοση είναι ο άγιος Νικόλαος (διάδοχος τού Ποσειδώνα και άλλων συναφών αρχαίων θεοτήτων). Οι ναυτικοί ημερεύουν την αγριεμένη θάλασσα ρίχνοντας στα κύματα αντίδωρο ή κόλλυβα από την ημέρα τής εορτής τού αγίου ή βυθίζοντας το εικόνισμά του στο νερό.         Το θαλασσινό νερό, πολύ περισσότερο από ό,τι το κοινό νερό, θεωρείται από αρχαιότατους χρό­νους άριστο μέσο καθαρμού. Γενικότερα, θεωρείται πολυδύναμο στοιχείο, που εξασφαλίζει ευτυχία και υγεία. Από την αντίληψη αυτή εξηγείται η συχνή αναφορά τής θάλασσας και του θαλασσινού νερού σε λατρευτικό έθιμα και σε άλλες εκδηλώσεις Στη Μεθώνη, π.χ., πρωί πρωί την Πρωτοχρονιά κοίταζαν πρώτα τη θάλασσα και τα βουνό, πιστεύοντας ότι έτσι εξουδετέρωναν προληπτικά κάθε κακό για τον καινούργιο χρόνο που άρχιζε. Την ίδια μέρα, στον Πόντο και σε άλλα μέρη κορίτσια και γυναίκες κατέβαιναν στη θάλασσα κα αφού εναπόθεταν στο ακρογιάλι προσφορές από σιτάρι και αλάτι, έπαιρναν νερό, με το οποίο, ράντιζαν τα σπίτια τους, για καλοχρονιά. Όπως πιστεύεται, τα νερά τής θάλασσας γίνονται γλυκά και πίνονται την ημέρα των Θεοφανίων, όταν γίνει ο μεγάλος αγιασμός. Η αντίληψη για γλυκά νερά απηχεί επίσης παλιές δοξασίες που εκφράζονται με διάφορες κοσμογονικές - αιτιολογικές παραδόσεις. Έτσι, και στη Νάξο, π.χ. λέγουν ότι «στην αρχή που ο Θεός έκαμε το, κόσμο, το νερό τής θάλασσας ήτανε γλυκό σαν το νερό τού πηγαδιού, μ’ από τότες που απόμεινε όλο στο ίδιο μέρος, χωρίς να κουνιέται καθόλου ερμύρισε (= έγινε αλμυρό) και δεν πίνεται». Στην πίστη που υπάρχει για τις θαυματουργικές, δυνάμεις του θαλασσινού νερού, και μάλιστα του αγιασμένου, στηρίζεται η συνήθεια να ρίχνουν τη ημέρα των Θεοφανίων καθώς και την επομένη τού αγίου Ιωάννου, αρρώστους στη θάλασσα, με την πεποίθηση ότι θα γίνουν καλά, ή ρίχνουν τους νιόγαμπρους για ευτυχία. Στην αντίληψη, εξάλλου, για εξαγνισμό και ανανέωση τής δύναμής τους στηρίζεται το έθιμο να πλένουν τα εικονίσματα τού σπιτιού ή τα γεωργικά τους εργαλεία στη θάλασσα. Η πίστη στην εξαγνιστική και ζωογόνα δύναμη τής θάλασσας φανερώνεται έντονα κατά την ημέ ρα τής Αναλήψεως, που παλιότερα αποτελούσε τη χρονική αφετηρία για τα θαλασσινά λουτρά τής χρονιάς. Την ημέρα αυτή το θαλασσινό νερό θεωρείται ότι αποκτά ιδιότητες ισοδύναμες σχεδόν με τού αγιασμένου νερού. Οι νοικοκυρές κατεβαίνοντας στη θάλασσα έπαιρναν από σαράντα κύματα νερό και επιστρέφοντας ράντιζαν όλους τους χώρους τού σπιτιού με την ευχή: «Όπως αναλήφτηκε ο Χριστός, έτσι να αναληφτεί και από το σπίτι κάθε κακό». Όμοια ευχή έκαναν και όταν έμπαιναν στη θάλασσα, ενώ πλένονταν με το νερό της: «Όπως αναλήφτηκε ο Χριστός. αναλήβομαι κι εγώ. Ό,τι κακό έχω πάνω μου να φύγει». Από το νερό που φέρνουν στο σπίτι κρατούν λίγο όλο τον χρόνο, για φυλαχτό τού σπιτιού και αντιβασκάνιο. Τής Αναλήψεως επίσης, αλλά και σε άλλες εορτές (Πρωτοχρονιά κ.λπ.), συνηθίζουν σε πολλά μέρη να φέρνουν στο σπίτι από τη θάλασσα μια πέτρα «μαλλιαρή», δηλαδή με βρύα πάνω της. Πιστεύεται ότι η πέτρα αυτή, από τη συνεχή επαφή της με το υγρό στοιχείο και με τα βρύα που την καλύπτουν δίνοντάς της χνουδωτή όψη, απο­κτά μαγικές ιδιότητες. Γι’ αυτό τη φυλάγουν όλο τον χρόνο σ’ ένα σεντούκι ή σε μια γωνιά του σπιτιού, για να χαρίζει πλούτο και να διώχνει μακριά το κακό.         Στην Κύπρο, τη Δευτέρα τού Αγίου Πνεύματος, που έχουν την τοπική λαϊκή γιορτή τού «Κατακλυ­σμού» (λέγεται έτσι, γιατί «κατακλύζουν», δηλαδή καταβρέχουν με νερό ο ένας τον άλλο, πηγαίνουν με εκκλησιαστική πομπή στα παράλια μέρη και ρίχνουν τον σταυρό στη θάλασσα. Την ημέρα αυτή οι Κύπριοι την αποκαλούν «αϊγ-Γιαλόν. Όλοι όσοι πηγαίνουν ραντίζονται με θαλασσινό νερό. Στην Κω, την 1η Σεπτεμβρίου κατεβαίνουν στην παραλία αγόρια και κορίτσια πρωί πρωί και ρίχνουν στη θάλασσα τη λεγόμενη «αρκιχρονιά» (μια αρμαθιά από Ρόδι σταφύλι, κυδώνι, σκόρδο και φύλλα από τον πλάτανο τού Ιπποκράτη), που όλο τον χρόνο τον  κρατούν στο εικονοστάσι τού σπιτιού. Αφού βουτήξουν στη θάλασσα την καινούργια αρκιχρονιά, παίρνουν μαζί τους νερό, το οποίο επιστρέφοντας; στα σπίτια τους χύνουν στις τέσσερις γωνιές για τη «γλωσσοφαγιά», όπως λέγουν. Το νερό της θάλασσας θεωρείται ακόμη κατάλληλο και σε άλλες περιστάσεις και περιπτώ­σεις. Σε πολλά μέρη (Πάρο, Ζάκυνθο, Χίο κ.α.) βουτούσαν πριν από τον γάμο τον γαμπρό στη θάλασσα, για να μην τον πιάσουν μάγια, και στην παλιά Αθήνα μια γριά οδηγούσε τους νεόνυμφους στη θάλασσα και εκεί, αφού τούς τύλιγε με μια κληματσίδα, τούς άφηνε για να τούς καταβρέξουν σαράντα κύματα. Η θάλασσα, τέλος, παρατηρείται και για καιρικές προγνώσεις. Έτσι, το μικρό κύμα σε ώρα νηνε­μίας, η θόλωση, τα ρεύματα, το βαθυκύανο χρώμα κατά περιοχές ή ζώνες και άλλα σημεία της επιφάνειάς της προαναγγέλλουν ανάλογες καιρι­κές μεταβολές. Στους Παξούς, π.χ., πιστεύουν ότι «άμα έρχεται η θάλασσα (= κύμα), πίσω έρχεται αγέρας» και στην Ηλεία λέγουν «κύματα μουγγά κοντινή κακοκαιριά   ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.: Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα Γ.Ν. Αικατερινίδης, Ν. Γ. Πολίτης, «Δημώδεις κοσμογονικοί μύ­θοι». Λαογραφικά Σύμμεικτα, τόμ. Β΄, εν Αθήναις 1975, σ. 90-129 - Τού ίδιου, Παραδόσεις, εν Αθήναις 1904, Μέρος Α΄, σ. 122-123 (αριθ. 218-219), Μέρος Β΄ σ. 805-806/ Δ. Πετρόπουλος, «Τής Αναλήψεως τα έθιμα. Κατέβασμα στη θάλασσα. "Πέτρα μαλλιαρή". Νέα Εστία, τόμ. 43, τεύχ. 492 (Ιαν. 1948), σ. 777-779 Δ. Σ. Λουκάτος, «Θαλασσινές παραδόσεις στην Επτάνησο». Πρακτικό Τρίτου Πανιονίου Συνεδρίου, τόμ. Β', εν Αθήναις 1969, σ. 58-68   Πηγή: http://5dim-pyrgou.ilei.sch.gr/