Η ιστορία της ηπειρώτικης μουσικής παράδοσης

Η ιστορία της ηπειρώτικης μουσικής παράδοσης

Από Πολυξένη Ζαρκαδούλα

 

 

Η ηπειρώτικη μουσική είναι ένα είδος μουσικής που σε καλεί να αφεθείς και να ταξιδέψεις μαζί της, να νιώσεις τον παλμό και το συναίσθημα που ξεχειλίζει από παράπονο, πόνο και ενίοτε και χαρά. Η ηπειρώτικη μουσική παράδοση είναι μεγάλη και πολλά άρθρα έχουν αφιερώσει χρόνο και χώρο για τη μελέτη της. Επίσης δεν είναι λίγα τα πανηγύρια που «αγκαλιάζουν» αυτό το είδος μουσικής αλλά ακόμα περισσότερος κόσμος αγαπά να χορεύει στους ρυθμούς της. Ειδικά στην εποχή μας που τα προηγούμενα χρόνια λόγω κορωνοϊού όλα αυτά είχαν απουσιάσει.

 

Πανηγύρια

Η λέξη πανηγύρι που πολλοί την έχουμε συνδυάσει με τη λαϊκή μουσική παράδοση έχει τις τις ρίζες της στις λέξεις: παν + αγείρω που σημαίνει συναθροίζω. Δηλαδή το πανηγύρι από την ετυμολογία του αφορούσε τον κόσμο. Τα πανηγύρια είναι ένας τόπος συνάντησης και συναστροφής μεταξύ των κατοίκων και κρατούσαν παλιότερα για μέρες. Συνήθως λαμβάνουν χώρα είτε στην πλατεία είτε στην εκκλησία του χωριού εκεί που ο χώρος είναι γεμάτος από κόσμο. Τα πανηγύρια δεν είναι μόνο μια δήλωση ψυχαγωγίας αλλά δείχνουν την κοινωνική συνοχή των κατοίκων και το αίσθημα της αμοιβαιότητας και του δεσίματος μεταξύ τους.

 

Η ηπειρώτικη μουσική παράδοση τότε και τώρα

Η αστικοποίηση και ο εκμοντερνισμός της πρωτεύουσας που μεσολάβησαν μετά τη μεταπολίτευση έκαναν πέρα την ηπειρώτικη μουσική παράδοση μιλώντας για αυτή με υποτιμητικούς όρους. Θέματα που οι στίχοι ανέλυαν όπως ήταν ο πόλεμος, η ξενιτιά και ο ξεριζωμός έδωσαν τη θέση τους σε περισσότερο ευχάριστα και που να πονάνε λιγότερο την καρδιά και το μυαλό. Οι ρυθμοί της εποχής μεταμόρφωσαν τους ανθρώπους σε πιο ατομικιστές και το συλλογικό πνεύμα έδωσε τη θέση του στο «εγώ» του ανθρώπου. Σήμερα ωστόσο βλέπεις μια αντιστροφή των πραγμάτων και των θεωρήσεων παντού το ίδιο συμβαίνει και στη μουσική. Η ηπειρωτική μουσική παράδοση να κρατά γερά τα ηνία της ψυχαγωγίας αλλά και της έρευνας. Υπάρχει η τάση για επιστροφή στις ρίζες και στο τιμώμενο παρελθόν γενικότερα όπως και στη μουσική άλλωστε. Η επιστροφή αυτού του είδους μουσικής έχει για υπερασπιστή της τον μεγάλο Πέτρο – Λουκά Χαλκιά. Το ενδιαφέρον του κόσμου στην «επιστροφή στις ρίζες» και στη μουσική έβαλε τα θεμέλια για να στρέψουν το ενδιαφέρον τους και οι μελετητές της παράδοσης προς την ηπειρώτικη μουσική.

 

Τα χαρακτηριστικά της ηπειρώτικης μουσικής παράδοσης

Ας δούμε όμως λίγο κάποιες από αυτές τις έρευνες που έχουν κάνει μελετητές και αρθρογράφοι για την ηπειρώτικη μουσική παράδοση. Πρώτα από όλα η γέννηση της ηπειρώτικης μουσικής παράδοσης έχει τις απαρχές της στην Ήπειρο την περίοδο της Τουρκοκρατίας και πιο συγκεκριμένα τότε που βασίλευε ο Αλή Πασάς. Για αυτό και στη μουσική και στον στίχο αυτών των τραγουδιών ελλοχεύει το παράπονο και η κακοπέραση που βίωναν αυτοί οι άνθρωποι. Τα τραγούδια τους είναι γεμάτα δάκρυα. Ωστόσο τα γλέντια δεν έλλειψαν από αυτούς τους ανθρώπους ακόμα και αν μέσα τους εγκιβώτιζαν την ταλαιπωρία και τα βασανιστήρια που υπέφεραν. Επιπλέον όλο και πιο πολλά έντεχνα τραγούδια περιλαμβάνουν μουσικά όργανα που παίζουν στην ηπειρώτικη μουσική παράδοση. Κάτω από τις συνθήκες του πολέμου έθιγε θέματα ανάλογα, όπως: μετανάστευση, ξενιτιά, ξεριζωμός αλλά και άλλα κοινωνικά όπως ήταν: ο έρωτας, ο χωρισμός, ο γάμος, ο θάνατος. Επίσης πολλά μιλούσαν και για τα ταξίδια που έκαναν αυτοί οι άνθρωποι στα βουνά της Ηπείρου αλλά και για τα ανδραγαθήματα που έπρατταν συχνά λόγω των μαχών που έδιναν στην περίοδο της Τουρκοκρατίας.

 

Η σημασία του χορού σε κύκλο

Ο κύκλος στον οποίο χορεύουν παίζει και αυτός τον δικό του ρόλο, δείχνει την ενότητα αυτών των ανθρώπων που έχουν κοινές καταβολές. Η συμμετοχή του χορού για τα κορίτσια είχε και κοινωνικούς σκοπούς καθώς δήλωνε πως έφτασε η ώρα η κοπέλα να βρει τον σύζυγό της. Δεν ήταν λίγες οι φορές που γίνονταν τα λεγόμενα συνοικέσια μέσα από τους χορούς υπό τη μουσική υπόκρουση της ηπειρώτικης μουσικής παράδοσης. Μπροστάρης στον χορό ήταν ο μεγαλύτερος σε ηλικία μετά οι παντρεμένοι, οι ανύπαντροι ή νεότεροι και τέλος τα παιδιά. Τον χορό συνήθιζαν να ανοίγουν αυτοί που είχαν το μεγαλύτερο αξίωμα θρησκευτικό και πολιτικό ωστόσο σε κάποια χωριά οι ιερείς δεν χόρευαν. Ο χορός του μπροστάρη ήταν ενός ατόμου που ήξερε να χορεύει καλά και για αυτό κατηύθυνε τους άλλους αλλά έπρεπε και να αποδώσει και το αντίστοιχο συναίσθημα στον κόσμο. Επιπροσθέτως έπρεπε να χαίρει εκτιμήσεως και ο ίδιος και οι συγγενείς του.

 

Εν κατακλείδι ας ελπίσουμε να συνεχίσει να υπάρχει η ηπειρώτικη μουσική παράδοση σαν ένα ακόμη πολιτιστικό στοιχείο που έχει ανάγκη ο ελληνικός λαός. Είναι άδικο να χάνουμε κοσμήματα του πολιτισμού μας και να ξεχνάμε τις ρίζες μας λόγω της εποχής και του εκμοντερνισμού που υπάρχει γύρω μας. Να ευχηθούμε αυτή η επιστροφή στις ρίζες πως δεν εφορμείται από τη μόδα της εποχής αλλά έχει πιο βαθιά τις ρίζες της και περικλείει το πραγματικό ενδιαφέρον των ανθρώπων για την παράδοση της χώρας τους.

 

 

Πηγές:

1. «Ήπειρος: Η μουσική παράδοση στο σταυροδρόμι πολιτισμών της Δυτικής Ελλάδας », https://www.gnoristetinellada.gr/paradosi/mousiki/2034-ipeiros-i-mousiki-paradosi-sto-stavrodromi-politismon-tis-dytikis-elladas

2. «Ἡ Πορεία τῆς παραδοσιακῆς μουσικῆς στὴν Ἑλλάδα», http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tradition/traditional_music.htm

3. «Για τα πανηγύρια», https://sarantakos.wordpress.com/2020/07/13/panair/

4. Γιάννης Στάθης, «Tο ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ – Toυ Γιάννη Στάθη», Σεπτέμβριος 2019, https://www.thespro.gr/2019/10/t-to.html?fbclid=IwAR2YU5t_KPU3y87tRsEL56NR8Ai_PhMzdLrPqomDmdqZI_bHjX57XwJ12e8

 

Πηγή: maxmag.gr