Μοιρολόγια

Μοιρολόγια

 

                                             Νικηφόρος Λύτρας, Ψαριανό Μοιρολόι (1888)

 

Μοιρολόγια (από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις μοῖρα + λέγω) ονομάζονται τα λυρικά τραγούδια με θρηνητικό, επαινετικό και εγκωμιαστικό χαρακτήρα, τα οποία εκφράζουν θλίψη και πόνο για το θάνατο ενός προσφιλούς προσώπου, και τραγουδιούνται κατά την πρόθεση ή την κηδεία του. Περιγράφεται η ανθρώπινη μοίρα, ο αποχωρισμός από την οικογένεια και οι αρετές του νεκρού. Το μοιρολόι αποτελεί στην Ελλάδα μία από τις σημαντικότερες κατηγορίες δημοτικού τραγουδιού.

 

Ιστορία

Τα μοιρολόγια έχουν πανάρχαιη καταγωγή και συνεχίζονται αδιακόπως από την αρχαιότητα μέχρι τη σημερινή εποχή.

Στην Αρχαία Ελλάδα κάνουν την εμφάνιση τους ήδη από την εποχή του Ομήρου. Στην Ιλιάδα υπάρχουν τρία μοιρολόγια στις ραψωδίες Ψ και Ω, όπου στο πρώτο ο Αχιλλέας θρηνεί τον Πάτροκλο, ενώ στο δεύτερο και στο τρίτο θρηνούν η Ανδρομάχη και η Εκάβη τον Έκτορα αντίστοιχα. Μάλιστα στο μοιρολόι στο νεκρό Έκτορα, οι γυναίκες που ακολουθούν τα θρηνητικά τραγούδια των αοιδών, αποτελούν έναν προπομπό των σημερινών Μοιρολογήστρων.

Στα νεώτερα χρόνια τα μοιρολόγια βρίσκονται στο απόγειο της καλλιέργειας τους, αλλά και στη σημερινή τους μορφή, κυρίως κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όπου αποκτούν και χαρακτηριστικά κλέφτικων τραγουδιών. Έχουν υμνητικό και επαινετικό χαρακτήρα, εγκωμιάζοντας το νεκρό και εκφράζοντας το πόνο της απώλειας.

 

Κατηγορίες μοιρολογιών

Μανιάτικο μοιρολόι

Τα μοιρολόγια σύμφωνα με το περιεχόμενο και το χαρακτήρα τους μπορούν να υπαχθούν στις εξής κατηγορίες:

• Επαινετικά μοιρολόγια, τα οποία εκφράζουν με τρόπο άμεσο τις αρετές και τα χαρίσματα των νεκρών.
• Αλληγορικά μοιρολόγια, τα οποία χρησιμοποιούν αλληγορίες προκειμένου να εγκωμιάσουν το νεκρό, όπου παρομοιάζεται με τον ήλιο, το φεγγάρι κτλ.
• Μοιρολόγια του «Κάτω Κόσμου και του Χάρου».

 

Ακολουθεί ενδεικτικό αλληγορικό μοιρολόι.

 

Είχα μηλιά στην πόρτα μου και δέντρο στην αυλή μου,
και τέντα κατακόκκινη το σπίτι σκεπασμένο,
και κυπαρίσσι ολόχρυσο κι ήμουν ακουμπισμένη,
είχα κι ασημομάντηλο στο σπίτι κρεμασμένο.
Τώρα η μηλιά μαράθηκε, το δέντρο ξεριζώθη,
κι η τέντα κατακόκκινη, κι εκείνη μαύρη εγίνη,
το κυπαρίσσι το χρυσό, έπεσε και τσακίστη,
τ' ασημομάντηλο έσβησε, το σπίτι δε φωτάει.

 

Μάνη

Τα μοιρολόγια καλλιεργήθηκαν ιδιαίτερα στη Μάνη. Σε εκείνη την περιοχή το μοιρολόι αποτελεί δραστηριότητα που ασκούν κυρίως γυναίκες. Πρόκειται για ιδιαίτερα έντονα μοιρολόγια, τα οποία χαρακτηρίζονται μορφολογικά απο τον οκτασύλλαβο στίχο και απο τη χρήση αυτοσχεδιασμών.

 

Παραπομπές

1. «Μοιρολόι». ΠΑΠΥΡΟΣ LAROUSSE ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ. Αθήνα: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη Α.Ε. 2013. σελ. 341. ISBN 978-960-503-549-5.
2. Παρίσσης Ιωάννης-Παρίσσης Νικήτας (2010). «Μοιρολόγια». ΛΕΞΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΟΡΩΝ. Αθήνα: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ. σελ. 112. ISBN 960-06-0795-8.
3. Γεράσιμος Αν. Μαρκαντωνάτος (2013). «Μοιρολόγια». ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΟΡΟΙ. Αθήνα: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη Α.Ε. σελ. 238. ISBN 978-960-503-298-2.
4. Παρίσσης Ιωάννης-Παρίσσης Νικήτας (2010). «Μοιρολόγια». ΛΕΞΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΟΡΩΝ. Αθήνα: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ. σελ. 113. ISBN 960-06-0795-8.
5. Γεράσιμος Αν. Μαρκαντωνάτος (2013). «Μοιρολόγια». ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΟΡΟΙ. Αθήνα: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη Α.Ε. σελ. 238. ISBN 978-960-503-298-2.
6. «Πέτρου Τζεφέρη: το μοιρολόι για τον μίστερ Βάγγο...».
7. Ζαχαροπούλου, Κλεοπάτρα (23 Αυγούστου 2017). ««Εκδοχές μεταφυσικής φαντασίας στα δημοτικά τραγούδια»». Fractal. H γεωμετρία των ιδεών.
8. Κώστας Πασαγιάννης (1928). «Μοιρολόγια». Μανιάτικα Μοιρολόγια και Τραγούδια. Αθήνα.
9. Seremetakis, Constantina Nadia (1997). The last word: women, death, and divination in Inner Mani (Nachdr. έκδοση). Chicago: Univ. of Chicago Press. ISBN 978-0-226-74876-4.

 

Πηγή: el.wikipedia.org