Έθιμα για την εορτή του Αγίου Παντελεήμονα

 

 

 

Η ιστορία του Αγίου Παντελεήμονα μετέπειτα προστάτη των αναπήρων και ο οποίος αρχικά ονομαζόταν Παντολέοντας ξεκινά τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. στη Νικομήδεια, πόλη γέννησης και καταγωγής του. Ο πατέρας του ειδωλολάτρης η μητέρα του ωστόσο φανατική Χριστιανή και η οποία πέθανε αρκετά νωρίς. Ο πατέρας του έστειλε το νεαρό Παντελεήμων να σπουδάσει ιατρική δίπλα στον Ευφρόσυνο, επιστήμονα της εποχής ενώ στα άδυτα της χριστιανικής πίστεως νουθετήθηκε από τον Άγιο Ερμόλαο που τότε ήταν ιερέας της Χριστιανικής Εκκλησίας στη Νικομήδεια.

Αντιμετωπίζοντας το δίλημμα ως προς το που να στραφεί από πλευράς πίστεως βίωσε μία ημέρα ένα θαύμα το οποίο του άνοιξε το δρόμο της επιλογής. Βλέποντας στο δρόμο ένα παιδι να πέφτει νεκρό από δάγκωμα φιδιού είπε ότι αν το παιδί με τη βοήθεια του Θεού επέστρεφε στη ζωή τότε θα γινόταν αυτόματα Χριστιανός. Και εγένετο θαύμα κάτι το οποίο ώθησε τον νεαρό γιατρό να ασπαστεί χωρίς ενδοιασμούς το Χριστιανισμό. 

Η φήμη του ως γιατρού που θεράπευε με την προσευχή τους ασθενείς είχε διαδοθεί παντού φτάνοντας και στα αυτιά του ειδωλολάτρη αυτοκράτορα Μαξιμιανού ο οποίος τον επέβαλλε σε φρικτά βασανιστήρια για να αλαξοπιστήσει αλλά δεν τα κατάφερε να μεταπείσει τον Παντελεήμων να απαρνηθεί τις ήδη γερές ρίζες της πίστεως του. Τελικά με βάση την εκκλησιαστική παράδοση αφού θανατώθηκε ο Άγιος Ερμόλαος ως υπεύθυνος για την μεταλαμπάδευση των χριστιανικών διδασκαλιών στον νεαρό Παντελεήμων ήρθε και η σειρά του. Ωστόσο η ιστορία λέει ότι την ώρα που πήγε να αποκεφαλισθεί από στρατιώτες το σπαθί λύγισε σαν κερί και οι στρατιώτες πίστεψαν στο Χριστό. Εν τέλει και κατόπιν εντολής του Αγίου έγινε η εκτέλεση και η Εκκλησία απέκτησε έναν ακόμη εκπρόσωπο στο στοίβο των αγίων μαρτύρων. Λέγεται ότι από τη πληγή του δεν έτρεξε αίμα αλλά γάλα και το δέντρο της ελιάς, στο οποίο τον είχαν δέσει καρποφόρησε ξαφνικά.

 

Αν και το πραγματικό του όνομά του ήταν Παντολέων, ένεκα της φιλανθρωπίας του καθώς ελεούσε τους πάντες, μετονομάστηκε σε Παντελεήμων. Και καθώς δε θεράπευε μονάχα, αλλά φρόντιζε και να ελεεί τους πεινασμένους, να προσφέρει άρτο σε όσους δεν είχαν να φάνε, καθιερώθηκε στη συνείδηση του λαού μας και ως «ο προστάτης των αρτοποιών»! Ο Γεώργιος Μέγας στο έργο του «Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας» καταγράφει χαρακτηριστικά: «Οι τρόποι με τους οποίους ο άγιος παρέχει πλούσια τις θεραπείες του είναι πολλοί και διάφοροι. Συνήθως οι ασθενείς προσφεύγουν στ’ αγιάσματά του. Στην Κίο (Καύκασο), «όποιος πονούσε πήγαινε στον άγιο Παντελεήμονα κι έπαιρνε ένα βάσταγμα (αφιέρωμα) από την εικόνα του και το κρεμούσε στο εικονοστάσι του. Το είχεν εκεί, ώσπου να γινότανε καλά ο άρρωστος, κατόπιν έκανε κι αυτός ένα όμοιο βάσταγμα κι επήγαινε και τα κρεμούσε και τα δύο στον άγιο Παντελεήμονα».»

 

Η Λέσβος τιμά τον Άγιο Παντελεήμονα από άκρη σε άκρη με τα εκκλησάκια αφιερωμένα στη μνήμη του να είναι παντού διασκορπισμένα. Στο Πέραμα ο ιερός ναός που δεσπόζει εκεί φιλοξενεί όχι μόνο το λαμπρό κατανυκτικό τελετουργικό της Ορθόδοξης Πίστεως, αλλά και ένα ιδιαίτερο έθιμο αυτό του "στύλου". Οι κάτοικοι τοποθετούν ένα όσο το δυνατόν πιο μακρύ κορμό δέντρου στην προβλήτα. Στη μια άκρη του, αυτή που βρίσκεται πάνω από τη θάλασσα, τοποθετούν την ελληνική σημαία.Ο κορμός αλείφεται με γράσο και κατόπιν, ξεκινά ένας πρωτότυπος διαγωνισμός. Νικητής στέφεται αυτός που θα καταφέρει να φτάσει τη σημαία περπατώντας πάνω στον κορμό.

 

Ο Άγιος Παντελήμονας ήταν ιδιαίτερα γνωστός και αγαπητός στον Πόντο, όπως αναφέρει και ο Ιωάννης Μελετίδης. Ήταν και είναι γιατρός για όλες τις ασθένειες και τα σωματικά ελαττώματα. Χαρακτηριστικά έλεγαν: «Ούμπαν κοτζοί κι ούμπαν στραβοί στον Αι Παντελεήμονα» (δηλαδή όπου κουτσοί και όπου στραβοί στον άγιο Παντελεήμονα). Όλοι προσδοκούσαν ότι θα έβρισκαν γιατρειά από τον Άγιο. Μόνο η γερασμένη καρδιά, πίστευαν, δεν παίρνει θεραπεία. «Οι άρρωστοι ολ’ χαίρουνταν, ελπίζ’ νε να λαρούνταν και μονάχον το γερασμένον η καρδά λαρωμονήν κι παίρει (δηλ. οι άρρωστοι όλοι χαίρονταν, ελπίζανε να θεραπευτούν και μόνο η γηρασμένη η καρδιά θεραπεία δεν παίρνει)».

 

Στον Πόντο και το Καρς (Καύκασος) υπήρχαν πολλές εκκλησίες και εξωκλήσια στη χάρη του Αγίου. Μάλιστα λέγεται πως την ημέρα της γιορτής του επικρατούσε αυστηρά αργία από κάθε χειρωνακτική εργασία. Εξαίρεση, αποτελούσε μόνο η βοήθεια σε χήρες, ορφανά και ανήμπορους.

 

Η συρροή του κόσμου στα θρησκευτικά πανηγύρια, που είχαν και εμπορικό χαρακτήρα, ήταν ιδιαίτερα μεγάλη στα εξωκλήσια. Πήγαιναν και από μεγάλες αποστάσεις με τα πόδια, ως τάμα για να εναποθέσουν τις ελπίδες τους στον Άγιο για τη θεραπεία κάποιας ασθένειας. Μάλιστα, έταζαν ή έφερναν τάματα.

Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι ενός τραγουδιού: «Τάζ’νε λαμπάδας σον Αέρ’ ελάδ’ στην Παναϊαν και τριπόπαδοι λουτρούεμαν σον Αε – Παντελεήμον» (δηλ. τάζουν λαμπάδες στον άγιο Γεώργιο, λάδι στην Παναγία και λειτουργία από τρεις παπάδες στον άγιο Παντελεήμονα).

 

Την βοήθεια του Αγίου την επικαλούνταν ακόμα και οι Μουσουλμάνοι. Άναβαν κεράκι και έφερναν τάματα, κατάλοιπο ίσως άλλων εποχών ίσως πρώην χριστιανικής πίστης ή ακόμα και κρυπτοχριστιανοσύνης.

 

 

Πηγή: lesvospost.com

          neapolisnews.gr

          ekklisiaonline.gr