Έθιμα του Πάσχα σε Λέσβο και Σάμο

 

 

Λέσβος

Πανάρχαια έθιμα με ιδιαίτερη συμβολική σημασία έχει το Πάσχα στη Λέσβο. Πολλά από αυτά "έφθασαν" στο νησί από τους πρόσφυγες της Μικρασίας που εγκαταστάθηκαν εδώ, άλλα είναι αποκλειστικά ντόπιες ιδιαιτερότητες. Η αναπαράσταση της θραύσης των πυλών του Κάτω Κόσμου γίνεται στον Άγιο Θεράποντα, στην πρώτη Ανάσταση το μεγάλο Σάββατο το πρωί, αλλά και το βράδυ της Ανάστασης.

Το βράδυ της Ανάστασης στην Παναγιούδα, πέντε χιλιόμετρα βόρεια της Μυτιλήνης με το «Χριστός Ανέστη» αρχίζουν οι πυροβολισμοί προς ένα κορμό που έχει στηθεί στην παραλία και στην κορυφή του έχει στηθεί το ομοίωμα του «ηττημένου» Ιούδα. Με χιλιάδες στην κυριολεξία πυροβολισμούς κόβεται τρεις φορές ο κορμός του δένδρου και ο Ιούδας «ηττάται».

 

Ανάλογο έθιμο γίνεται και στο γειτονικό χωριό, στην Παναγιούδα Αφάλωνα.

Ιδιαίτερο έθιμο με παγανιστικό υπόβαθρο είναι το πλάσιμο των σταυρών στην Αγιάσο μετά την Ανάσταση. Οι 12 σταυροί, όσοι τα 12 Ευαγγέλια και οι 12 μαθητές του Χριστού, γίνονται με το κερί της Ανάστασης που λιώνει και μετατρέπεται σε μικρά σταυρουδάκια. Σκοπός του εθίμου είναι να διώξει όχι μόνον το κακό από το κάθε σπίτι, αλλά και τα έντομα, γι’ αυτό και κολλούν τους σταυρούς κυκλικά στις εισόδους και τα ανοίγματα του σπιτιού.

Οι «Κούνιες» είναι ένα πανάρχαιο έθιμο, που αναβιώνει στον Πολιχνίτο, στην Κλειού και την Καλλονή. Στήνονται τη Μεγάλη Δευτέρα από τα αγόρια, για να τις χρησιμοποιήσουν τα κορίτσια. Υπάρχουν ειδικά τραγούδια που λέγονται πολύ κεφάτα και το αντάλλαγμα είναι μοσχοβολιστά κουλούρια και λουλούδια, που τα κρεμούν στην κούνια. Το εορταστικό πέρα–δώθε κρατάει μέχρι και την Ανάληψη. Το έθιμο λέγεται πως έχει αφετηρία την αρχαία λατρεία της Αφροδίτης, γι’ αυτό τα κορίτσια πρωταγωνιστούν και τα αγόρια υπηρετούν.

 

Τέλος, στη Μυτιλήνη το φαγητό του Πάσχα είναι το αρνί ή το κατσίκι γεμιστό στον φούρνο. Το σφάγιο γεμίζεται με εντόσθια, ρύζι και μυρωδικά, φουρνίζεται το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου σε χαμηλή φωτιά και τρώγεται το μεσημέρι της Κυριακής.

Σάμος

Πιστοί στα ήθη και τα έθιμα οι Σαμιώτες, γιορτάζουν τo Πάσχα με κατάνυξη, αλλά και με τις ιδιαιτερότητες της περιοχής, που περνούν από γενιά σε γενιά και διατηρούνται αναλλοίωτα στο πέρασμα του χρόνου.

 

Μετά το Σάββατο του Λαζάρου όπου οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα «λαζαράκια» και τα παιδιά τα μοιράζουν από σπίτι σε σπίτι, ιδιαίτερη είναι η Μ. Τετάρτη στο νησί, καθώς τελείται η δραματοποιημένη Ακολουθία του Ιερού Νιπτήρα στην Ιερά Μονή του Τιμίου Σταυρού στους Μαυρατζαίους της Σάμου. Ο Μητροπολίτης Σάμου πλένει τα πόδια των ιερέων του νησιού αναπαραστώντας τον Μυστικό Δείπνο όπου ο Ιησούς έπλυνε τα πόδια των μαθητών του για να μεταφέρει το μήνυμα της ταπεινοφροσύνης και της θυσιαστικής αγάπης προς τον πλησίον. Η συγκεκριμένη ακολουθία διατηρείται στους αιώνες και πραγματοποιείται στα Ιεροσόλυμα, στην Πάτμο και την Σάμο.

 

Την Μ. Πέμπτη οι γυναίκες με τα παιδιά μαζεύουν λουλούδια από τους αγρούς για να βάψουν τα αυγά μέσα σε ζωμό κρεμμυδιών ώστε να αποκτήσουν ένα όμορφο κόκκινο χρώμα με το σχέδιο των λουλουδιών. Επίσης την ίδια μέρα φτιάχνουν τις κουλούρες για την λαμπρή με 4 αυγά και διάφορα στολίδια από ζυμάρι.

 

Άλλο ένα έθιμο, που διατηρείται από τα χρόνια της επανάστασης του 1821 είναι οι «τουφεκιές», το οποίο εμπλουτισμένο με την ευρηματικότητα των κατοίκων στο πέρασμα των χρόνων δημιουργεί ένα εντυπωσιακότατο θέαμα, κυρίως ανήμερα του Πάσχα, το οποίο παρακολουθούν πολλοί επισκέπτες από τη Σάμο και από όλα σχεδόν τα μέρη της Ελλάδας καθώς και αρκετοί ξένοι.

 

Τη μεγαλύτερη παράδοση στο έθιμο έχει ο Μαραθόκαμπος της Σάμου ανήμερα της Λαμπρής, όπου σκάνε οβίδες. Για την ακρίβεια, πέφτουν χιλιάδες κάλυκες από οβίδες, οι οποίες ταπώνονται με μπαρούτι και χαρτί, στήνονται στο έδαφος στις γύρω πλαγιές του χωριού και το πρωί της Κυριακής του Πάσχα οι ντόπιοι τις πυροδοτούν, δημιουργώντας επαναλαμβανόμενες εντυπωσιακές εκρήξεις.

 

Την Κυριακή του Πάσχα αλλά και την Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής υπήρχε η Τραμπανκόλα, δηλαδή μια κούνια που φτιαχνόταν από σκοινί ή τη λεγόμενη καναβιά, ένα σανίδι για κάθισμα, σακούλα από λινάτσα η οποία τοποθετούνταν στη θέση που το σκοινί ακουμπούσε στο δέντρο, συνήθως πλάτανος. Πάνω στο σανίδι κάθονταν τα κορίτσια και δύο αγόρια στις άκρες όρθια δίνοντας την κίνηση και το ρυθμό στην κούνια. Το παιχνίδι με τις κούνιες διαρκούσε ως το βράδυ και συνοδεύονταν με τραγούδια.

 

Όσον αφορά στις γαστρονομικές συνήθειες την Κυριακή του Πάσχα, ξεχωριστή θέση στο τραπέζι έχει η γεμιστή πλάτη του κατσικιού. Οι νοικοκυρές γεμίζουν το κουφάρι με ρύζι και συκωταριά ψιλοκομμένη με μπόλικο κρεμμύδι και άνηθο.

 

Πηγή: lesvosnews.net

          ertnews.gr